Universitätsbibliothek HeidelbergUniversitätsbibliothek Heidelberg
Metadaten

Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]
Roczniki Sztuki Śląskiej — 4.1967

DOI Heft:
Pozprawy
DOI Artikel:
Starzewska, Maria: Intarsja na Śląsku w okresie renesansu i manieryzmu
DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.13793#0219
Überblick
Faksimile
0.5
1 cm
facsimile
Vollansicht
OCR-Volltext
INTARSJA NA ŚLĄSKU W OKRESIE RENESANSU I MANIERYZMU

159

dów, lub z Niemiec, nie ma większego znacze-
nia, gdyż niejednokrotnie spotyka się kopio-
wanie tych samych wzorów poprzez artystów
z różnych krajów. Autorstwo wzorów nie mu-
siało więc być ściśle przestrzegane i trudno
jest stwierdzić, który wzornik mógł stanowić
podstawę danej dekoracji. Tak np. ten sam
wzór maureski wkomponowanej w kwadrat
znamy ze sztychu Flótnera z r. 1548 (il. 2)

2. P. Flotner, Das Kunstbuch, Zurich 1548 (wg reed. Ber-
lin 18'82)

i spotykamy u Ducerceau w jego Limes des
grands nielles z około r. 15 6 3 68. Egenolff we
Frankfurcie nad Menem w 1527 r., Zoppino
w Wenecji w 1530 i w 1537 dają ten sam mo-
tyw wkomponowany w koło. U Egenolffa znaj-
dują się one na karcie tytułowej, obok bliż-
szego określenia: Venedigische Stern und Ge-
wirk. Wreszcie te same wzory co u Flótnera
występują także i w oficynie Jean de Tournes
w Lyonie w r. 1558 69.

talogach ilustrowanych różnych kolekcji sztychów
oraz na ilustrowanych ogólnych opracowaniach roz-
woju ornamentu. Bibliografię tego tematu podaje
D. D e b e s, Das Ornament. Wesen und Geschichte,
Leipzig 1956. Pozycje, z których korzystałam, cytowa-
ne są w przypisach.

68 H. Geymuller, Les Du Cerceau, Paris 1887,
il. 92.

69 A. F. B u t s c h, o.c, II, tabl. 34.

W każdym razie od połowy w. XVI daje
się zauważyć w całej prawie Europie wy-
raźna zmiana ornamentów. We Włoszech zmia-
na ta zaczyna występować już na przełomie
XV na XVI w. pod wpływem sztuki islamu.
Obok dawniej stosowanych ornamentów ro-
ślinnych zaczyna występować tu nowy ro-
dzaj 70, przede wszystkim maureska i plecion-
ka. Sztycharze północni kopiowali nieraz nie
tylko wzory włoskie, ale spotykamy także
i bezpośrednie kopie z wzorów wschodnich,
np. ten sam motyw maureski wschodniej
u Hieronima Cocka i u Flótnera n. Ale i obok
wzorów zapożyczonych ze sztuki islamu i inne
motywy, jak ornament zawijany, groteska,
wiążą swój rozwój z inspiracjami włoskimi.

Śledząc rozwój poszczególnych ornamen-
tów w różnych gałęziach rzemiosła stwierdzić
można, że najwięcej zbieżności istnieje pomię-
dzy ornamentami stosowanymi w kamieniarce
względnie snycerce, a następnie w złotnictwie.
W innych rodzajach rzemiosła, jak w kowal-
stwie artystycznym, hafciarstwie, ceramice czy
szkle, ornament nie rozwinął się tak bogato
jak w intarsji i nie wychodzi przeważnie ponad
poziom dobrego rzemiosła.

W rozwoju ornamentyki w intarsji, jak
i w innych rodzajach rzemiosła śląskiego,
obserwować można stosowanie się już nie bez-
pośrednio do wzorów włoskich, ale do wzorni-
ków niemieckich i niderlandzkich.

Na rozwój dekoracji mauresko we j
największy wpływ wywarły liczne sztychy
Piotra Flótnera wydane przez Wisselbacha
w Ziirichu w r. 1546. Flotner, choć niewątpli-
wie wzorował się na włoskich artystach, nie
kopiował ich jednak. W stosunku do kompo-
zycji włoskich przedstawia zawsze ściślejsze
wypełnienie przestrzeni, a równocześnie linię
bardziej niespokojną. Włosi ponadto nie robią
tak dużej różnicy pomiędzy linią węższą i szer-
szą w mauresce, jak to widać we wzorach
flótnerowskich.

Do typu ornamentyki Flótnera należą jedy-
nie wczesne maureski śląskie występujące
w intarsjach, choć w stosunku do jego szty-
chów przedstawiają ornament w sposób mniej
przestylizowany, mają jakby bardziej orga-
niczny charakter. U Flótnera, tak zresztą,

70 W Caffagiolo, w Faenzy, występuje już w koń-
cu XV w. ornament zbliżony do maureski, a typowy
w latach trzydziestych XVI w. w wyrobach Casa
Pirota w Faenzy (O. Falkę, Italienische Maioliken,
Leipzig 1899, tabl. XVI, nr 28). Trochę wcześniej niż
w Faenzy, po roku 1515, występuje w Wenecji orna-
ment wici roślinnej, bardzo cienkiej z drobnymi list-
kami (O. Falkę, o.c, tabl. XXI, nr 55). Piękne
przykłady maureski intarsjowanej na stallach Pan-
taleone de Marchis z ok. 1500 r. (obecnie w Berlinie)
por. F. Schottmiiller, Das Chorgestiihl des
Pantaleone de Marchis im Kaiser Friedrich-Museum
zu Berlin, „Jahrbuch des Kóniglich-Preussischen
Kunstsammlungen", Berlin 1915, s. 175, il. 1—4.

71 Sztychy H. Cocka wydane w Antwerpii w la-
tach pięćdziesiątych (R. H e d i c k e, o.c, tabl. XI/18)
i maureski Flótnera wydane w Ziirichu w 1546 r.
 
Annotationen