Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (4.1967)

ALICJA BAJDOR

JAN HENRYK KYNAST
MALARZ ŚLĄSKI II POŁOWY XVIII WIEKU

Jan Henryk Kynast należał do pokolenia malarzy
działających na Śląsku w okresie rokoka śląskiego,
w latach 1740—1790. Był artystą uprawiającym ma-
larstwo sztalugowe — religijne i portretowe — oraz
malarstwo ścienne. Bibliografia dotycząca jego życia
i twórczości jest niewielka i nie daje choćby pobież-
nej charakterystyki artysty, nie wymienia także peł-
nej liczby jego prac.

A. Schultz1 wymienia siedem jego prac:
Zmartwychwstanie w Legnicy, trzy przedstawienia
apostołów w katedrze wrocławskiej, dwa obrazy oł-
tarzowe z ołtarza św. Karola Boromeusza z kościoła
Św. Krzyża we Wrocławiu, obraz św. Mikołaja z ka-
tedry w Głogowie. Tenże autor wspomina, że uczniami
Kynasta byli dwaj synowie, Jan Karol i Chrystian
Ferdynand, oraz J. S. Schneider i J. J. Simmerock.
E. Wernicke2 i P. Knótel3 zamieszczają mało
znaczące wzmianki. Autorzy poszczególnych przewod-
ników i monografii zabytków wymieniają tylko prace
artysty, nie dodając żadnych wzmianek biograficz-
nych 4. Krótki artykuł Leo Baera5 wymienia —
oprócz tych, które zanotował Schultz — dodatkowo
obraz św. Tekli z kościoła Św. Wincentego we Wro-
cławiu, portret E. Schlabrendorffa, malowidła w pa-
łacu Hatzfeldtów, obraz św. Apolonii z kościoła fran-
ciszkańskiego w Głogowie. Niewiele wiadomości do-
rzuca kartoteka artystów śląskich w archiwum Biblio-
teki Muzeum Śląskiego 6.

Idąc śladami nielicznych wzmianek, można
w przybliżeniu określić czas urodzin artysty na lata
dwudzieste osiemnastego stulecia. Pierwszymi bowiem
znanymi pracami Kynasta są nie zachowane obrazy —
górny i dolny — z ołtarza św. Karola Boromeusza,
datowane na 1750 r.7 Następnym zamówieniem był
obraz Zaśnięcie Matki Boskiej (1752 r.) w kościele Św.
Jakuba w Lubiążu i Zmartwychwstanie (1756 r.)

1 A. Schultz, Untersuchungen zur Geschichte
der Schlesischen Maler, 1500—1800, Breslau 1882, s. 97.

2E. Wernicke, Neue Ermittelungen zur Ge-
schichte der schlesischen, insbesondere Breslauer
Maler, „Schlesiens Vorzeit", t. V, 1894, s. 12.

3 P. K n 6 t e 1, Beitrdge zur schlesischen Kiinstler
Geschichte, „Schlesiens Vorzeit", t. V, 1894, s. 262.

4 P. Weis, Kloster Leubus in Schlesien, Jauer
1908. S. Bernhard, Kloster Heinrichau und seine
Kunstschdtze, Breslau 1935.

5 U. Thieme, F. Becker, Allgemeines Lexi-
kon..., t. XXII, Berlin 1928, s. 155.

6 Kartoteka rękopiśmienna artystów śląskich, Bi-
blioteka Muzeum Śląskiego. Pozostałość części nie-
mieckiej niekompletnej kartoteki, redagowanej w la-
tach 1900 przez H. H i n t z e g o.

7R. Schwarz, Breslauer Barockdltere, Breslau
1929, s. 69. L. Burgemeister, Die Kunstdenkmd-
ler der Stadt Breslau, t. I, Breslau 1930, s. 129.

z kościoła Św. Św. Piotra i Pawła w Legnicy. W 1758
roku powraca Kynast prawdopodobnie do Wrocławia,
by wykonać dwa obrazy do ołtarza św. Jana Nepo-
mucena w kościele Św. Krzyża (zniszczony w 1945 r.)
i w niedalekiej Żórawinie — obraz św. Apolonii
(1759 r.). Szczególnie szczęśliwy dla artysty jest rok
1761, który przynosi mu parę większych zamówień,
jak: obrazy trzech apostołów — Bartłomieja, Mate-
usza i Szymona — dla katedry wrocławskiej, św. Fi-
lipa dla kościoła Św. Krzyża, oraz cykle z życia
św. Marii Magdaleny i św. Józefa do dwóch kaplic
w Henrykowie, zamówione przez opata Kandidusa
(1749—1763).

W roku 1770 Kynast wykonuje portret ministra
Ernesta Schlabrendorffa 3. W 1775 r. zostaje starszym
cechu malarzy wrocławskich, a w latach następnych
pracuje nad ozdabianiem wnętrz pałacu Hatzfeldtów 9.
Jeszcze jedno większe zamówienie otrzymuje artysta
w r. 1779 od baronowej Józefy von Wiirtz und Burg
z Sośnicy: wykonanie cyklu Siedmiu Radości i Sied-
miu Boleści Marii oraz polichromii kaplicy Świętych
Schodów dla tamtejszego kościoła parafialnego10.
W roku 1783 Kynast maluje Apoteozę św. Katarzyny
Sieneńskiej dla kościoła parafialnego w Górze Śląs-
kiej, a w 1784 ostatnie znane nam prace dla Jerzego
Schaffgotscha w kościele Pijarów w Cieplicach (ob-
razy: św. Apolonia, św. Bernard oraz obraz ołtarzo-
wy przedstawiający św. Judę Tadeusza) u.

Artysta zmarł zapewne w roku 1793. Datę tę
wymienia E. K a u s c h, pisząc przy omawianiu oł-
tarzy w kościele Św. Krzyża o dopiero co zmarłym
malarzu Kynaście 12.

Przeprowadzając na podstawie znanych nam prac
próbę analizy twórczości Jana Kynasta można stwier-
dzić, że utrzymywała się ona w ramach stylu regio-
nalnego omawianego okresu. Warunki polityczne Śląs-
ka nie sprzyjały wówczas rozwojowi artystycznemu.
Są to czasy panowania Fryderyka II, który przede

8 G. P a r t h e y, Deutscher Bildersaal. Verzeich-
niss der in Deutschland vorhandenen Oelbilder..., Ber-
lin 1863, t. 1, s. 662. Katalog der Bilder-Galerie im
Stdndehaus zu Breslau, III Aufl., Breslau 1893, s. 31.

9 W. H i n r i c h s, Carl G. Langhans, ein schle-
sischer Baumeister, 1733—1808, „Studien zur deut-
schen Kunstgeschichte", H. 116, Strassburg 1909, s. 13;
Kynast wykonał prawdopodobnie supraporty w Sali
Muzycznej; nie zachowane, zniszczone z pałacem
w 1945 r.

10 H. Hoffmann, Die Kirche zu Schoschnitz,
Breslau 1935, s. 21, 28.

11 C. Muller, Die Kirche in Warmbrunn, Bres-
lau 1939, s. 14.

12 E. K a u s c h, Nachrichten von Schlesien, Salz-
burg 1794, s. 267, datowane w przedmowie na 25
czerwca 1793.