Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (10.1976)

Śląskie retabula szafowe w drugiej połowie XV i na początku XVI wieku

87

Szafa rzeźbiona. Drewno szafy sosnowe, figur lipowe, częściowo oklejane
płótnem, zaprawa kredowo-klejowa, tempera, złoto płatkowe na bolusie,
srebro płatkowe laserowane, wzory teł wydobyte w zaprawie. Wymiary szafy
180x 197.

Na odwrociach figur znaki ułatwiające ich rozmieszczenie w szafie.

Z dawnej nastawy zachowana jedynie szafa, drewno zniszczone przez owady,
uzupełnione promienie glorii, brak rąk Św. Małgorzaty i Św. Katarzyny,
polichromia w większości rekonstruowana. Konserwowana przez mgr D. Stan-
kiewiczowi! w 1968 r.

Początkowo umieszczona pod emporą, obecnie na ołtarzu gł. kościoła w Kro-
toszycach.

Wiese złączył dzieło z osobą Mistrza HS, który wykonał
szafę nastawy z Domasławia, a za dalsze jej prace uznał
figury z Godziszowej i tryptyk z Niedźwiedzic. A Schultz
złączył sygnaturę z osobą Hansa Schmyda, działającego we
Wrocławiu. Atrybucja Wiesego odnośnie do tryptyku z Nie-
dźwiedzic budzi zastrzeżenia ze względu na odmienny cha-
rakter jego rzeźb, z których Maria bliższa jest Madonnie
z Marcinowic (pow. świdnicki), obecnie w MNWr (inw. XI—
— 331). Zespół dzieł Mistrza HS można jednak powiększyć
o małe figury z Wojcieszowa, powtarzające z niewielkimi od-
mianami figurki św. Dziewic z Krotoszyc. Typ nastawy roz-
ciągniętej poziomo, proporcje wnęki środkowej i części bocz-
nych, odbiegają od zwyczajów śląskich, nawiązując do nastaw
pólnocnoniemieckich. W podobny sposób rozwiązano szafę
nastawy z Paruszowic, chociaż nie jest ona poziomym pro-
stokątem i pomieściła pośrodku starszą figurę Marii. Typ
baldachimu o spłaszczonych łukach, zaznaczonych listwą
o wklęsłym profilu, wypełnionym kulistymi guzkami, również
odbiega od motywów przyjętych na Śląsku.

Pracownia Mistrza HS, około 1520 r.

Lit.: Wernicke, s. 11, 119; Lutsch, t. II, s. 264; Braune, Wiese, s. 64, nr 132,
il. 137; D. Stankiewicz, Dokumentacja prac konserwatorskich, szafa ołtarzowa
z Krotoszyc, mps, 1968, MNWr.

43. KRZYŻOWICE, pow. brzeski, woj. opolskie.

Kościół parafialny p. w. Wniebowstąpienia Pańskiego.
Tryptyk Matki Boskie/', św. Jana Ew., św. Andrzeja i dwóch
nieznanych świętych.







57

N



>>
w

ara
eta





£.
W

>>
a>*

ach



świ

irb

Iżbi





'J

Świ

<

e

ta

ca w

c3
C













i i

8



n

d

•w







o















m















olc







•Si

















td

M

CQ



o.

list;

P

>!

_ ci ta
.2 a 's

U, <D >

Bos

Chrystu

św. Ma

n Biski

św. Jan
Ewange

Maria ;

V

- '?

c

św. Ma
Magdal
św. Jad

Matka

Przedstawienia szafy i a wersów rzeźbione, odwrocia malowane. Drewno,
nie przebadane warstwy malarskie, złocenia. Wymiary szafy 158x 129.

Na odwrociu szafy napis (cyt. wg Braune, Wiese): ANNO 1493 Jar ist diescs
Altar new gemacht und gemohlt worden zum ersten mahl. Anno 1614 ist dieses
Altar, predigsstuhl und der taufstein reinofirt worden. Allein der korpuss. Die
andern stiieke sein von neuem gemacht worden. Auffs pfingstfest gefertiget.
Melcher Horn makler zum brigk Frłdericus Horn.

Brak zwieńczenia i predelli, niektórych atrybutów, polichromia przemalo-
wana. Odnawiany w 1614 r.

Pochodził z kościoła w Krzyżowicach, o którego wezwaniu Neuling przy-
puszczał, że pierwotnie odnosiło się do Matki Boskiej. Uszkodzony w 1905 r.
w czasie szklenia okien, w 1926 r. wystawiony na wystawie SMP, w 1928 r.
nabyty do MbK; zaginął w czasie ostatniej wojny.

Wiese nie zgodził się z datą umieszczoną na odwrociu uwa-
żając, że tylko trzy męskie figurki lewego skrzydła i środkowa
Marii powstały w tym czasie. Pozostałe, jak i samą nasta-
wę, łączył z pracownią tryptyku ze Świn, z około J470 r.

Pracownia śląska, około 1470/1480 i 1493 r.

Lit.: Schultz III, s. 147, nr 61; Luchs II, s. 36; Wernicke, s. 111; Lutsch I,
t. II, s. 349; Bericht VI, s. 26; Braune, Wiese, s. 35-36, nr 80, ii. 65-66;
Neuerwerbungen des Schłe^ischen Museums der bddenden Ktinste 1919 -1928,
Breslau 1928, poz. 103, nr 86.

44. KURÓW WIELKI, pow. głogowski, woj. zielonogórskie.

Kościół parafialny p. w. św. Jana Chrzciciela.

Fragmenty pentaptyku Matki Boskiej, św. Jana Chrzciciela

i św. Barbary.



Ogrojec



apostoł
apostoł
apostoł

św. Jan Chrzciciel
Maria z Dzieciątkiem
św. Barbara

apostoł
apostoł
apostoł

Chrystus
przed Piłatem

Biczowanie



Koronowanie
cierniem

apostoł
apostoł
apostoł

apostoł
apostoł
apostoł

Ukrzyżowanie

Złożenie
do grobu

g. P ^

& S o 8

S O a

« s 1 a

M P S <

iii-i

. 4| . 4

Przedstawienia szafy, awersów i predelli rzeźbione, odwrocia malowane,
podobnie skrzydła zewnętrzne. Drewno, nie przebadane warstwy malarskie.

Z dawnej nastawy zachowane jedynie rzeźby i trzy skrzydła. Konserwowany
w 1934 r. w pracowni we Wrocławiu, wówczas malowidła skrzydeł osadzono
we wspólnych ramach, zmieniając jednak ich kolejność.
Wspomniany w wizytacji z r. 1687—1688 r. jako nastawa ołtarza głównego.
Fragmenty pozostają w kościele w Kurowie.

Na podstawie zachowanych reliktów można odtworzyć jego
wygląd jako typowej nastawy śląskiej o dwóch parach skrzy-
deł i trójosobowych grupach stojących postaci prezentacyjnych
umieszczonych w uroczystym otwarciu.