Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (12.1979)

45

Sarkofag wraz z figurą wykonany został w Forchtenberg we
Frankonii stamtąd sprowadzony do Żmigrodu, a następnie
przeniesiony do Prusic, do specjalnie w tym celu przygotowanej
kaplicy i ustawiony w 1663 r. Autora dzieła zidentyfikował
na podstawie dokumentów z dawnego archiwum książęcego
w Żmigrodzie Artur Kern. Brinckmann wskazuje na wpływy
niderlandzkie, wiążąc reliefy na sarkofagu z kręgiem Coiijnsa,
a putta z warsztatem Duquesnoy'a. Rzeźbę portretową, moim
zdaniem, łączą analogie z figurą P. Trompa w jego nagrobku
w Delft, wykonanym przez warsztat Rombouta Verhulsta.
HESSEN-DARMSTADT, Fryderyk von (1616-1682)
syn Ludwika V, landgrafa heskiego, od 1635 w Rzymie, 1637 przeszedł na
katolicyzm i stał się gorliwym rzecznikiem kontrreformacji, 1652 kardynał,
1669 dziekan katedralny we Wrocławiu, 1671 biskup wrocławski; 1680 po-
łożył kamień węgielny pod budowę kaplicy Św. Elżbiety przy katedrze wroc-
ławskiej.
8. Giovanni Lorenzo Bernini (1598 — 1680), warsztat,
1668 r.
popiersie, rzeźba pełna, wys. ok. 80 cm, biały marmur kara-
ryjski
Wrocław, katedra, nadproże drzwi wejściowych do kaplicy
św. Elżbiety
W peruce fryzowanej; z zarostem według mody hiszpańskiej; w piusce i stroju
duchownym.
Lit.: Chronicon compendiosum..., s. 286; Kundmann, s. 9; Gomolcky, I,
s. 26; Buchmann, s. 97-107; Lutsch, I, s. 23-24; Haendcke, Zur
Geschichte..., s. 230; Jungnitz, Die Grabstatten..., s. 33; tenże, Die Bre-
slauer Domkirche, s. 56—57; Patzak, Die Elisabethkapelle..., s. 5-6;
Nickel, Die Breslauer Steinepitaphien..., s. 30-31, 47-49; tenże, Portrat-
biisten,..; Burgemeister, I, s. 134; Wittkower, s. 97; Białostocki;
Kalinowski, Kaplica..., s. 283-284; Petrus, s. 82.
Popiersie wykonane w czasie pobytu kardynała w Rzymie
i przeznaczone pierwotnie do epitafium, przewieziono po jego
śmierci do Wrocławia i umieszczono w obecnym miejscu
w 1700 r. Według przekazu archiwalnego rzeźbę wykonał
„Cavaliere Bernini". Opinię tę powtarzają: Kundmann, Go-
molcky, a nieco później Lutsch, Haendcke i Jungnitz. Patzak
uważa, że autorstwo Berniniego jest prawdopodobne. Inni
autorzy, jak Nickel, Burgemeister, a ze współczesnych Wit-
tkower, Białostocki i Kalinowski określają popiersie jako dzieło
warsztatu Berniniego, wykonane przy współudziale mistrza.
Opinia ta wydaje się słuszna. Najwięcej analogii łączy portret
wrocławski z popiersiem kardynała Borgii w Pałacu Weneckim
w Rzymie.
9. Domenico Guidi (1625-1701), 1682 r.
cala postać, rzeźba pełna, wielkość naturalna, marmur kara-
ryjski
Wrocław, katedra, kaplica św. Elżbiety, nagrobek Fryderyka
von Hessen-Darmstadt
W postaci oranta w szatach kapłańskich (sutanna, rokieta, płaszcz kardy-
nalski), zwróconego bokiem do widza, twarz na wprost.
Lit.: Lutsch, I, s. 24; Brinckmann, s. 272; Patzak, Die Elisabethkapelle...,
s. 24—25; Nickel, Die Breslauer Steinepitapbien..., s. 31 — 33, 53; Burge-
meister, I, s. 134; Dziur la, Sztuka..., s. 272—276; Kalinowski, Kaplica...,
s. 281,286, 288; Petrus, s. 82-84.
Rzeźba wykonana na polecenie samego kardynała, który oso-
biście pozował do portretu, ukończona została w Rzymie.
1699 przesłana drogą morską do Gdańska, 1700 ustawiona
w obecnym miejscu. Stanowi jeden z najbardziej rzeczowych
i realistycznie potraktowanych portretów w rzeźbie barokowej
na Śląsku. W kompozycji i sposobie opracowania szczegółów
nawiązuje do portretu Ludwika Filipa de la Vrilliere w Cha-
teauneuf-sur-Loire, wykonanego przez Guidiego w 1680 r.

HOLSTEIN-SONDERBURG, Chrystian von (1653-1691)
najmłodszy syn ks. Aleksandra Henryka, generał wojsk cesarskich, uczestnik
wojny sukcesyjnej hiszpańskiej i wojen tureckich.
10. Jan Blommendael [?] (ok. 1650-1702), 1691 r.
popiersie, rzeźba pełna, wys. ok. 60 cm, biały marmur; płasko-
rzeźba w prostokątnym obramieniu ok. 120x170 cm, biały
marmur niepolerowany
Wrocław, katedra, kaplica Mariacka, epitafium Ch. von Hol-
stein-Sonderburg
Portret umieszczony w zwieńczeniu na tle muszlowatcj niszy w obramieniu
z liści palmowych; w pancerzu; z koronkowym żabotem o końcach przesu-
niętych w prawo; głowa w peruce a la lion nieznacznie uniesiona w lewo.
Poniżej, w obramieniu architektonicznym z figurami alegorycznymi, scena
śmierci księcia w bitwie pod Salankamen. Na tle rozległego krajobrazu ze
wzgórzami i ustawionymi namiotami widać opracowane plastyczniej za-
stępy wojsk pieszych i konnych; na pierwszym planie grupa walczących wy-
konana w rzeźbie pólpełnej; koń książęcy wznosi kopyta nad księciem le-
żącym na wznak u dołu kompozycji w stroju, jak na portrecie.
Lit.: Lutsch, II, s. 167; Jungnitz, Die Breslauer Domkirche, s. 65; Lands-
berger, s. 47 nn.; Burgemeister, I, s. 130.
Na powiązania z warsztatem Rombouta Verhulsta zwrócił
uwagę Burgemeister. Epitafium łączą najbliższe analogie
z dziełami ucznia Verhulsta — Jana Blommendaela, na przykład
z nagrobkiem Jana van Brahela w kościele Grobu św. w Rot-
terdamie. Zastosowanie panoplii i wieńca palmowego jako
oprawy portretowego popiersia, co rozpowszechnił w rzeźbie
nagrobkowej Jan Blommendael, a ponadto ostry rysunek
szczegółów i chropowata powierzchnia rzeźby zdają się wska-
zywać na warsztat tego artysty.
HOLSTEIN-SONDERBURG, Ferdynand Leopold (1647-
1702)
najstarszy syn Aleksandra Henryka, dziekan kapituły katedralnej wrocławskiej.
11. Jan Blommendael [?] (ok. 1650-1702), ok. 1700 r.
popiersie, rzeźba pełna, wys. ok. 80 cm, biały marmur
Wrocław, katedra, kaplica św. Stanisława, epitafium F. L. von
Holstein-Sonderburg
W stroju kapłańskim; w peruce a la lion, głowa nieco wysunięta do przodu;
twarz otyła, bez zarostu.
Lit.: Jungnitz, Die Breslauer Domkirche, s. 65; Burgemeister, I, s. 130.
Epitafium pierwotnie znajdowało się w kaplicy Mariackiej.
Po odbudowie katedry ze zniszczeń wojennych przeniesiono
je na obecne miejsce. Popiersie wiążą bliskie analogie z portretem
księcia Chrystiana w katedrze. Oba wizerunki można uznać za
dzieło jednego artysty i powiązać z dużym prawdopodobień-
stwem z warsztatem Jana Blommendaela.
JERZY WILHELM (1660-1675)
syn Chrystiana i Ludwiki von Anhalt-Dessau, ks. legnicki, brzeski i wołowski,
ostatni z rodu Piastów śląskich, po śmierci ojca regencję w okresie jego mało-
letności sprawowała matka, 1675 w czasie pobytu we Wiedniu uznany przez
cesarza za pełnoletniego.
12. Maciej Rauchmiller (1645-1686), 1678 r.
cała postać, wys. ok. 130 cm, alabaster; konserwowana 1903 —
1906 (uzupełniona prawa ręka z mieczem)
Legnica, kościół św. Jana, Mauzoleum Piastów
W zbroi i płaszczu zarzuconym na ramiona; w mitrze książęcej, z berłem
i rapierem w rękach; w peruce a la lion; głowa zwrócona w prawo. Na cokole
napis: „At seąuor ipsel"
Lit.: zob. poz. 3.
Rzeźba wykonana na podstawie przekazów ikonograficznych,
głównie portretu malowanego przez Beniamina van dem Blocke
i sztychów Sommera, a zapewne także osobistej znajomości
księcia przez artystę w czasie pobytu na dworze wiedeńskim.