DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.9651#0036
SACRORVM ELiEOCHRISMATflN-
14
perficas , ex quibus factunt %egi oleum mu/tum ; &€
quidem prseftantiffimum oportebat id eiTe , quoderat
Regitantum in ufu. Ctefias olei quoque meminit,
quod fiebat ex fpinis;- a qua vero fpina illud ficret,
non explicat. Grxci enim okswiihvov, fpinam vocant:
fuiflevero inter fpinas aliquod peculiare genus, quod
dnoivB-oc, vel d-MvB-ivov diceretur, colligiturex Plinio lib.
24. cap. iz. qui de fpina alba fcribit. Hujusfimilis efi
fptna illa , quam Gr&ct acanthmon vocant. Quonam
vero ex genere fpinarum Caramani oleum confice-
rent, inccrtum eft; fatis eft ex fpinis confici, &: ita
Athen. parum infra: Kr»j<nW 'j cMKccfpcxvlx <p>j<r),
£% iAouov ciaocvB-tvov i) xf>vio% fooariAkoc , ideft : Ctefias
autem tn Caramania dicit fieri oleum acanthmon , quo
utitur Rex. Sunt quidam qui cenanthinum pro A-
chantinum legendum putant. viderint aliilectionem;
nos vero Acanthinum legendum putamus. Libet hic
adnotafle Arianse fpinas meminifle Theophraft. lib.4.
cap. 15. e qua cum Sol illuxit ftillant lacrymse myr-
rha; fimiles. meminit Euftathius quoque hujus loci,
Scolei Acanthini ex auctoritate Ctefias, ait enim de
pretiofis oleis, loquens, uv 7roAu^wv ovrcov , iylviro r), k,
s| dxcivS-yic. dg AyjAoT, 0 y^d-\>occ ro , iv x,oc?[/,xvioc, 'i?oj>ei
Krvi<rlocc, ideft , cum diverfa fint, quoddam etiam fit ex
acantho , ideft fpina : nifi fit fpecificum nomen , ut
ofiendit Ctefias tn Hiftoria Carmamca , & refert ea-
dem quse Athenasus, qui parum infra olei omotnbis d'\S:i
meminit ex au&oritate Thcophrafti , dicens : eAcw»
$rS upcor^QSg JcotAXjU-svss yct^,vy,roci @ic<$g<?-5@j Lv ra> it&a
o^y-wv, <Pcc<txm dvro ytvi/&& c/a t Cp«vA<wv iAocicov , jc, e|
dpcvy^ocAuv, hoceft, Oietautemquod dicitur Omotrtbes,
' memtnitTheophraflus in libro de Odoribus, tradensillud
fieri ex oltvis phau/tis, & ex amygdalis.
Ceterum ad tollendam quamcumque ambiguitatem
a filiis Ifrael; neve ipfiambigerent, cujusnam gene-
ris oleum fibi parari vellet Deus ad ufum Candelabri
fan&i; aut ex qua planta extrahendum foret; facer
textus prceclare id aperuit Exod. 27. dicens: Pmcipe
filiis Ifrael , ut afferant ttbi oleumde arboribus olivarum,
puriffintum, piloque contufum^ ut ardeat lucerna femper
in tabernaculo tefiimonti. Quod quidem genus olei,
a planta fumens denominationem , apud Hebra:os
n2 ]?t id eft, oleum oltv<e appellatur.
Nec praetereundum arbitror, quod fi rigoroie no-
bis loquendum in his foret; diftinguenda eflent, ar-
borolivae, fructus, & fuccus. idque more veterum,
qui fi credimus Nonio lib. depropr. rer. Olivitatem,
frucius o/ex , inquitille, Varro in G/ipertton, Sc citat
locum. Denique omnes cum lucernacombufia e(l inlu-
cubrando, oltvitasque confumpta efl. idem de Repub.
lib. 10. non modo tntegra eximi, fed etiam major quam
in arbore unquam pependerit \ de Olivitate o/eaftri optt-
me condi fcrtbit Cato. Hasc pauca Nonius: at mendi
plures. Oleum enim dixit Varro olivitatem: in po-
fteriori loco de Olivis in oleo ad menfam conditis. Sed
& Colum. lib. 1. cap. 1. Largiftimts, inquit, oltvi.
tatibus, Ltberique vtndemiis exuberent. Oleonimirum,
£c vino : & per hos auclores, olivitas erit oleum,
fructus dicetur olea \ ipfaarbor, oliva. Scd mejudi-
ce, rectius de hac re loquitur Feft. lib. 13. ubi afhr-
mat colleclionem ipfarum olivarum, olivitatem dic-
tam fuifle ; ex veterum phrafi. Olivttatem, inquit
ille , dicebant antiqui , quando olea colltgebatur s ut
meffem quando frumenta, aut vindemiam quando uvas:
quod vocabulum pottus frequentart debebat. Nos Itali
recentiores cum Perotto noftro Sipontino infuoCor-
nucopia ad Martial. lib. i.Epigram. 7. interplantam ,
fruftum, & olivas fuccum, ita diftinguamus voca-
bula. O/tva, inquit, frullus o/e<e , proprte enim olea
arbor ipfa efi j oliva fruElus, oleumfuccus^ quiexoltva
expri^mitur. Hcec autem omniaaGrascisfumptafunt,
qui iAulavy oleam, iAotocv, oltvamt tAouov, oleum di-
cunt. hebraice VP. arbor oliva , P2 oliv* frutlus,
15
B
D
E
F
nll ]?.^ oleum o/tva. Eo tamen dedu6ta res eft , un
olea, & oliva confundantur, fumanturque tam pro
fruclu, quam pro arbore : nam oleam fru&um dixit
Colum. lib. 11. cap. 2.. ait, O/ea diftrtngenda eft, ex
qua ve/is viride o/ettm configere. Ohvam Virgil. arbo-
rem dixit Eclog. 8.
Incumbens tereti Damon fic cepit olivoz.
Similiteretiam infacris litteris vocabulumn.'I, quod
arborem olivae fignificat; fepiflime tam pro arbore s
quam pro fruclru in facris Hebrieorum litteris poni-
tur. Ut vero explicaret Deus in libro Exodii quod-
nam fibi ad ufum Candelabri vellet parari olcum j &
ex qua planta exprimi; id per J?? ideft, o/eunt
oltva aperuit.
Vanaolearumgenerafcriptorestradideruntjquamob-
rem quodnam magis accommodatum ad oleum Can-
delabri ex Dei pracfcripto, cenferetur; quserere non
erit praeter rem. Pollux lib. 1. c. 12. nu. 14. ita
fcribit de variis olearum generibus: $ $\ dy^nAaioc
JcoTivcf noiAif)' ti £t i[A<$vriva-ais rco Kortvu vipa^ov, «|
roiavrcn iAouou^ kotivx-Jis. v\ iAcuoi , pcogjx' >j
$k bv oAv^ioi, 'AocTAisiQxvoc. irolvroi, S't rol ipc^vnvof^/oi
tlfti&c toT? dy^loic, i^AYi^ar» -AocAiXrou. ldeft , O/ea,
fy/veftris, oleafter appeliatur ; fi autem inferueris ram»
domeflicam , tales o/e<e cotinades, fupple dicuntur;
facra vero o/ea moria , fupple dicitur ; qu<& vero in
O/tmpia, fupple habetur, coronata dicttur, & omnes
o/ea domefttciz infertts fy/veftrtbus calamt vocaniur. Sic
reddi poflent latinc illa verba , ex qmbus habentur
planttt, Oleafter, Cottnades, Moria, Coronata & Ca-
lami. Grasce appcllantur %'onvog , %on,vi.hq, pog^a,
v.aihisiQoovos, ip,{dAYliA.ot,rct,, diccbanturcoronata;, qui-
bus victores coronabantur in Olympia. Sacram vero
exiftimo appellatam oleam , qua utebantur foeciales,
cum pacis , ac fcederis caufa alicubi mittcrentur.
Nofter Perottus Sipont. in Mart. cujus merita nun-
quam fatis Jaudantur, de generibus olearum italoqui-
tur, ex Plinio quidem lib. iy. cap. 1. O/earumgene-
ra tria Vtrgiltus pofuit, Orchtten, Radtum, Pofiam :
alii Licintam , Sergiam, Cominiam. liarum meminit
Plin. Mevia , Contia , Albicera. item alia genera
addunt alii. Sergiam Sabini Regiam vocant, uttradit
Plin. lib. 15. cap. 3. Andreas Matthiol. in lib. 1.
Diofcor. cap. 12. decem olearum genera recenfet;
dimittamus illa, & cum his, ea quoque quaeaColu-
mel. lib. f. cap. 8. in numero pofita fuere.
Tria tantum olearum generaad rem noftram faciunt.
Primum genus humilis; 6c illarum , qua: minimas
proceritatis plantas habent j licet olivae quam maxi-
me ex his producantur; quas quamvis fuaviflime ad
cibumcondiantur, acparentur, ad oleum tamen pras-
ftandum ineptae omnino cenfentur : quapropter ha;
nullo erunt apud nos in numero; non enim olivam ,
fed oleum quasrimus; candelabri lucernas, non men-
farum fercula apparare intendimus. Aliud olearum
genus nobisltalis, aliifquenationibuscommunetradit
Matthiol. mediocris quidem proceritatis , & fuffi-
cientiflimae pinguedims j nec non etiam tum ad con-
dimenta ciborum ; tum ad olei expreflionem aliquo
in pretio. Tertium tandem olearum genus Matthi-
olusaffert, 6c proceritate plantae , & ramorum am-
plitudine quam maxime extenfum ; quod quamvis
baccas prioribus a nobis pofitis, quam longiflime in-
feriorcs gignat; adexprimendumnihilominusoleum,
oleae hujus baccar, caeteris tam ratione copias, quam
etiam excellentiae, ac fuavitatisprasferuntur, auclore
Andriea Matthiolo : quod oleum praeftcnt dulce,
clarum , aurei coloris , faporifque excellentiflimi.
Cum igitur oleum ex praecepto Domini , ad ufum
Candelabri fin6ti parandum , prasftantiflimum qus-
reretur ; utique ab his poftremis olearum generibus
difcedendum non licuillet: quin potius, utfentio,
ab
V^at'\^iC\
"rt*ruin%darumo1
bcatnr, colll|xC autem
P<:lca.'4r.
li em
pe
.1 lceendarutn -
0e'jm, 1C6C ;r(,nj
ftriftoribus cou^t ^
IrJf^ 1»»
jll/ge^oterumrefp
per/pictuim eft: ahud n
femfurgere, qujm
dixit Varro; aliud m i
felisjuxta Varronem
erit: rationem affert.
ce[ch i H« fUt tmm i
ecerpunt. ac
«nrlarum 01
n
tnelin t&^y* —
digitdnhs: hrities em
cm, fed etiam umos £
keSm. ItaexVaiTO/
muum,comprei]s citi
plulque amurcae, acic
propter oleum puriffim
parari cum jufferit Det
fjuiffiipa Jcx, cujus Pl
0/eam tie ftmgito, ne
lucidiilimum, tura pui
Exbaccis oJivarum v
data, apud veteres fcri
«, reperiuntur. Com
oleorum gencra, non
quam a regionibus, i,
™CW!S clementia, [
f^SJbhiscnin
fm^. Etquar
Pnncrpatuminhoc Ital
iv G)v„ 1
14
perficas , ex quibus factunt %egi oleum mu/tum ; &€
quidem prseftantiffimum oportebat id eiTe , quoderat
Regitantum in ufu. Ctefias olei quoque meminit,
quod fiebat ex fpinis;- a qua vero fpina illud ficret,
non explicat. Grxci enim okswiihvov, fpinam vocant:
fuiflevero inter fpinas aliquod peculiare genus, quod
dnoivB-oc, vel d-MvB-ivov diceretur, colligiturex Plinio lib.
24. cap. iz. qui de fpina alba fcribit. Hujusfimilis efi
fptna illa , quam Gr&ct acanthmon vocant. Quonam
vero ex genere fpinarum Caramani oleum confice-
rent, inccrtum eft; fatis eft ex fpinis confici, &: ita
Athen. parum infra: Kr»j<nW 'j cMKccfpcxvlx <p>j<r),
£% iAouov ciaocvB-tvov i) xf>vio% fooariAkoc , ideft : Ctefias
autem tn Caramania dicit fieri oleum acanthmon , quo
utitur Rex. Sunt quidam qui cenanthinum pro A-
chantinum legendum putant. viderint aliilectionem;
nos vero Acanthinum legendum putamus. Libet hic
adnotafle Arianse fpinas meminifle Theophraft. lib.4.
cap. 15. e qua cum Sol illuxit ftillant lacrymse myr-
rha; fimiles. meminit Euftathius quoque hujus loci,
Scolei Acanthini ex auctoritate Ctefias, ait enim de
pretiofis oleis, loquens, uv 7roAu^wv ovrcov , iylviro r), k,
s| dxcivS-yic. dg AyjAoT, 0 y^d-\>occ ro , iv x,oc?[/,xvioc, 'i?oj>ei
Krvi<rlocc, ideft , cum diverfa fint, quoddam etiam fit ex
acantho , ideft fpina : nifi fit fpecificum nomen , ut
ofiendit Ctefias tn Hiftoria Carmamca , & refert ea-
dem quse Athenasus, qui parum infra olei omotnbis d'\S:i
meminit ex au&oritate Thcophrafti , dicens : eAcw»
$rS upcor^QSg JcotAXjU-svss yct^,vy,roci @ic<$g<?-5@j Lv ra> it&a
o^y-wv, <Pcc<txm dvro ytvi/&& c/a t Cp«vA<wv iAocicov , jc, e|
dpcvy^ocAuv, hoceft, Oietautemquod dicitur Omotrtbes,
' memtnitTheophraflus in libro de Odoribus, tradensillud
fieri ex oltvis phau/tis, & ex amygdalis.
Ceterum ad tollendam quamcumque ambiguitatem
a filiis Ifrael; neve ipfiambigerent, cujusnam gene-
ris oleum fibi parari vellet Deus ad ufum Candelabri
fan&i; aut ex qua planta extrahendum foret; facer
textus prceclare id aperuit Exod. 27. dicens: Pmcipe
filiis Ifrael , ut afferant ttbi oleumde arboribus olivarum,
puriffintum, piloque contufum^ ut ardeat lucerna femper
in tabernaculo tefiimonti. Quod quidem genus olei,
a planta fumens denominationem , apud Hebra:os
n2 ]?t id eft, oleum oltv<e appellatur.
Nec praetereundum arbitror, quod fi rigoroie no-
bis loquendum in his foret; diftinguenda eflent, ar-
borolivae, fructus, & fuccus. idque more veterum,
qui fi credimus Nonio lib. depropr. rer. Olivitatem,
frucius o/ex , inquitille, Varro in G/ipertton, Sc citat
locum. Denique omnes cum lucernacombufia e(l inlu-
cubrando, oltvitasque confumpta efl. idem de Repub.
lib. 10. non modo tntegra eximi, fed etiam major quam
in arbore unquam pependerit \ de Olivitate o/eaftri optt-
me condi fcrtbit Cato. Hasc pauca Nonius: at mendi
plures. Oleum enim dixit Varro olivitatem: in po-
fteriori loco de Olivis in oleo ad menfam conditis. Sed
& Colum. lib. 1. cap. 1. Largiftimts, inquit, oltvi.
tatibus, Ltberique vtndemiis exuberent. Oleonimirum,
£c vino : & per hos auclores, olivitas erit oleum,
fructus dicetur olea \ ipfaarbor, oliva. Scd mejudi-
ce, rectius de hac re loquitur Feft. lib. 13. ubi afhr-
mat colleclionem ipfarum olivarum, olivitatem dic-
tam fuifle ; ex veterum phrafi. Olivttatem, inquit
ille , dicebant antiqui , quando olea colltgebatur s ut
meffem quando frumenta, aut vindemiam quando uvas:
quod vocabulum pottus frequentart debebat. Nos Itali
recentiores cum Perotto noftro Sipontino infuoCor-
nucopia ad Martial. lib. i.Epigram. 7. interplantam ,
fruftum, & olivas fuccum, ita diftinguamus voca-
bula. O/tva, inquit, frullus o/e<e , proprte enim olea
arbor ipfa efi j oliva fruElus, oleumfuccus^ quiexoltva
expri^mitur. Hcec autem omniaaGrascisfumptafunt,
qui iAulavy oleam, iAotocv, oltvamt tAouov, oleum di-
cunt. hebraice VP. arbor oliva , P2 oliv* frutlus,
15
B
D
E
F
nll ]?.^ oleum o/tva. Eo tamen dedu6ta res eft , un
olea, & oliva confundantur, fumanturque tam pro
fruclu, quam pro arbore : nam oleam fru&um dixit
Colum. lib. 11. cap. 2.. ait, O/ea diftrtngenda eft, ex
qua ve/is viride o/ettm configere. Ohvam Virgil. arbo-
rem dixit Eclog. 8.
Incumbens tereti Damon fic cepit olivoz.
Similiteretiam infacris litteris vocabulumn.'I, quod
arborem olivae fignificat; fepiflime tam pro arbore s
quam pro fruclru in facris Hebrieorum litteris poni-
tur. Ut vero explicaret Deus in libro Exodii quod-
nam fibi ad ufum Candelabri vellet parari olcum j &
ex qua planta exprimi; id per J?? ideft, o/eunt
oltva aperuit.
Vanaolearumgenerafcriptorestradideruntjquamob-
rem quodnam magis accommodatum ad oleum Can-
delabri ex Dei pracfcripto, cenferetur; quserere non
erit praeter rem. Pollux lib. 1. c. 12. nu. 14. ita
fcribit de variis olearum generibus: $ $\ dy^nAaioc
JcoTivcf noiAif)' ti £t i[A<$vriva-ais rco Kortvu vipa^ov, «|
roiavrcn iAouou^ kotivx-Jis. v\ iAcuoi , pcogjx' >j
$k bv oAv^ioi, 'AocTAisiQxvoc. irolvroi, S't rol ipc^vnvof^/oi
tlfti&c toT? dy^loic, i^AYi^ar» -AocAiXrou. ldeft , O/ea,
fy/veftris, oleafter appeliatur ; fi autem inferueris ram»
domeflicam , tales o/e<e cotinades, fupple dicuntur;
facra vero o/ea moria , fupple dicitur ; qu<& vero in
O/tmpia, fupple habetur, coronata dicttur, & omnes
o/ea domefttciz infertts fy/veftrtbus calamt vocaniur. Sic
reddi poflent latinc illa verba , ex qmbus habentur
planttt, Oleafter, Cottnades, Moria, Coronata & Ca-
lami. Grasce appcllantur %'onvog , %on,vi.hq, pog^a,
v.aihisiQoovos, ip,{dAYliA.ot,rct,, diccbanturcoronata;, qui-
bus victores coronabantur in Olympia. Sacram vero
exiftimo appellatam oleam , qua utebantur foeciales,
cum pacis , ac fcederis caufa alicubi mittcrentur.
Nofter Perottus Sipont. in Mart. cujus merita nun-
quam fatis Jaudantur, de generibus olearum italoqui-
tur, ex Plinio quidem lib. iy. cap. 1. O/earumgene-
ra tria Vtrgiltus pofuit, Orchtten, Radtum, Pofiam :
alii Licintam , Sergiam, Cominiam. liarum meminit
Plin. Mevia , Contia , Albicera. item alia genera
addunt alii. Sergiam Sabini Regiam vocant, uttradit
Plin. lib. 15. cap. 3. Andreas Matthiol. in lib. 1.
Diofcor. cap. 12. decem olearum genera recenfet;
dimittamus illa, & cum his, ea quoque quaeaColu-
mel. lib. f. cap. 8. in numero pofita fuere.
Tria tantum olearum generaad rem noftram faciunt.
Primum genus humilis; 6c illarum , qua: minimas
proceritatis plantas habent j licet olivae quam maxi-
me ex his producantur; quas quamvis fuaviflime ad
cibumcondiantur, acparentur, ad oleum tamen pras-
ftandum ineptae omnino cenfentur : quapropter ha;
nullo erunt apud nos in numero; non enim olivam ,
fed oleum quasrimus; candelabri lucernas, non men-
farum fercula apparare intendimus. Aliud olearum
genus nobisltalis, aliifquenationibuscommunetradit
Matthiol. mediocris quidem proceritatis , & fuffi-
cientiflimae pinguedims j nec non etiam tum ad con-
dimenta ciborum ; tum ad olei expreflionem aliquo
in pretio. Tertium tandem olearum genus Matthi-
olusaffert, 6c proceritate plantae , & ramorum am-
plitudine quam maxime extenfum ; quod quamvis
baccas prioribus a nobis pofitis, quam longiflime in-
feriorcs gignat; adexprimendumnihilominusoleum,
oleae hujus baccar, caeteris tam ratione copias, quam
etiam excellentiae, ac fuavitatisprasferuntur, auclore
Andriea Matthiolo : quod oleum praeftcnt dulce,
clarum , aurei coloris , faporifque excellentiflimi.
Cum igitur oleum ex praecepto Domini , ad ufum
Candelabri fin6ti parandum , prasftantiflimum qus-
reretur ; utique ab his poftremis olearum generibus
difcedendum non licuillet: quin potius, utfentio,
ab
V^at'\^iC\
"rt*ruin%darumo1
bcatnr, colll|xC autem
P<:lca.'4r.
li em
pe
.1 lceendarutn -
0e'jm, 1C6C ;r(,nj
ftriftoribus cou^t ^
IrJf^ 1»»
jll/ge^oterumrefp
per/pictuim eft: ahud n
femfurgere, qujm
dixit Varro; aliud m i
felisjuxta Varronem
erit: rationem affert.
ce[ch i H« fUt tmm i
ecerpunt. ac
«nrlarum 01
n
tnelin t&^y* —
digitdnhs: hrities em
cm, fed etiam umos £
keSm. ItaexVaiTO/
muum,comprei]s citi
plulque amurcae, acic
propter oleum puriffim
parari cum jufferit Det
fjuiffiipa Jcx, cujus Pl
0/eam tie ftmgito, ne
lucidiilimum, tura pui
Exbaccis oJivarum v
data, apud veteres fcri
«, reperiuntur. Com
oleorum gencra, non
quam a regionibus, i,
™CW!S clementia, [
f^SJbhiscnin
fm^. Etquar
Pnncrpatuminhoc Ital
iv G)v„ 1