Scacchi, Fortunato: Thesaurus Antiquitatum Sacro-Prophanarum: In Quo ex antiquis Graecis ac Latinis Scriptoribus, quidquid ad Nomina, Usum, & Abusum Oleorum, & Unguentorum, ex sacris habetur litteris, dilucide explicatur (Den Haag, 1725)

1

SACRORVM EliEOCHRISMATaN

266

fecrandum tabernaculum , & utenfilia illius , atque
facerdotes j & concluditur : Factefque untlionis oleum
fanilum. & in eodem cap. verf. .31. fubditur : Hoc
oleum unftionts , fantium erit mihi tn generationes vef-
tras. & cap. 37. ejufdem libri, dum opera fpiritu
divino, divinaque fapientia conftructa a Befeleel, 6c
Oliab recenfentur , horum occafione facer textus.
Compofuit, inquit, & oleum ad fancltficattonis unguen-
tum, In pofteriori etiam fignificatione , nimirum
pro oleo quo inaugurabantur Reges, fumitur Pfal.
88. in quo facraScriptura meminitDavidis, illiufque
unctionis , & ait : Inveni Davidfervum meum, oleo
fantlo meo unxi eum. Ex quo quidem unico loco fa-
tis aperte conftat, oleum etiam , quo Reges unge-
bantur, oleum fanclum in facris Scripturisappellatum
fuifle. Ut vero ab etymologia vocis exordiamur ,
Latinorum vox SanElus ab hac voce Sagum dictam
aliqui putant, quae ut ex Berofo tradune, idem quod
nobis Sanctum fignificabat antiquis, vel idem quod
Sacrum : quamobrem herbce lllae , quae Legatis Po-
puli Romani dabantur a Confule, vel a Praetore , ut
tuti redderentur , fi quando ad hoftes, vel alio fuif-
fent mittendi, fagmina dicebantur , Fefto auctore,
6c Alexand. ab Alexand. lib. 5. cap. 3. Martian. quo-
que 1. fanctum. ff. de rer. divif.

Sanctus Graecisdicitur «yi©-, cujus vocabuli ety-
mon , vel erit , ut aliqui dicunt , a verbo ,
quod eft veneror s ut propterea fanctus idem fit quod
venerandus , ac colendus: vel erit ab » litera pri-
vativa , & dictione , quae terram fignificat,
ut idem fit clyt& , quod fine terra , five a terrenis
feparatus. quamobrem proprie, ac primario Sanctus
lignificabit id , quod puritatem , ac fanctitatem fibi
intrinfecam habet j cui fit adeo connaturalis fancti-
tas; ut nihil terreni habeat ; fed natura ipfa fan-
ctusj innocens, purus, 6c fine macula fit. Propte-
rea igitur proprie Sanctus , vereque de folo Deo af-
firmari poteft : ut praeclariffime infinuarunt beatifli-
mi llli ccelorum fpiritus , quos Ifaias cap. 6. vidit ,
divini amoris igne eoufque inflammatos, ut idem no-
men Seraphicum meruennt obtinere. Hi enim Deum
contemplantes, fanctitacemque illius admirantes,al-
ter ad alterum clamabant , tfnR &f Sanftus,
Sanctus, Sanctus. quafi dicere vellent: folus Deus
proprie , & primario Sanctus eft. Intrinfece, & ex
natura fua folus Deus fanctitatem aliis rebus commu-
nicare , & impertiri poteft. quamobrem licet non-
nullis videri poflet fanctos hos Spiritus voluilTe, emi-
nentem gradum divinae fanctitatis in illis verbis ex-
plicare j quia nimirum lingua fancta , quae fuperla-
lativum gradum , vocis ejufdem duplicatione for-
mat. ut in pluribus facrae Scripturas locis videri po-
teft , ac peritis linguae fanctae perfpicuum eft. In
ccelefti tamen gloria , Seraphici illi Spiritus divinam
excellentiam , ac majeftatem cum vellent fignifica-
re , idque quod Latine nos dicimus fanctiflimus,
exprimere volentes ^nR ^np, ideft , Sanctus, San-
ctus dixiflent. Uc igitur beatiflimi illi Spiritus ultra
gradum fuperlativum , divinam excellentiam accla-
marent , lllique foli propriam , & connaturalem
fanctitatem aperirent, vocem illam triplicarunt.

Et in hac etiam ejufdem vocis triplicatione , ho-
minum mentesfublevari cupiebant ; ut intelligerent
in Deo triplicatam fanctitatem , in una fanctitace,
Deumque tripliciter fanctum in perfonis , unice fan-
ctum in natura profitebantur j & quod in folo Deo p-
triplicata fancticas coalefcit in unica fanctitatej adeo
ut eflentialis ratio fanctitatis , in foio Deo eflentia-
liter reperiatur. Nifi enim ita Seraphicae voces ac-
cipiantur , nequaquam pro debito alter Seraphino-
rum divinas concelebraflet laudes. Quod enim alter,
duplicata voce Sanctus, Sanctus , fuperlacivum fan-
ftitatis gradum Deo tribuerat ; alter qui femel tan-

267

A\ tum Sanctus clamaverat, pofitivum gradum non ex-
cefliflet, praeter fas divinae Majeftatis. Uti igitur
perfectam fanctitatem j & hanc triplicatam in una
fanctitate , in myfterio Trinitatis profiterentur bea-
tiflimi illi Spiritus; eandem vocem Sanctus triplica.
banc, & ab ejufdem vocis triplicatione numquam
ceflarunt.

Verum ad oleum revertamur, quod fantlum dice-
batur j nec recedamus a doctrina Fefti , quam paf.
fim omnes tam ex recentioribus , quam ex antiquio-
ribus grammaticis acceptarunt : illud erit Sanclum^
Sacrum , ac Religiofum , quod ab hominum injuria
fuerit tutum & defenfum. quidquid verb tutum fu-
B erit confecratione Sacrum dicetur. quod vero lege6c
fanctione aliqua tutum erit ab hominum injuria, pie-
tate, ac religione aliqua dicetur Reltgiofum. Itaque
quod fanguine fufo , aliifque ceremoniis adhibitis, in
Dei cultum deftinabacur, facrum 6c confecratum di-
cebatur j cui opponitur prophanum. Religiofutn
dicebatur, quod intactum erat ab his, quae com-
munis erant juris : ut arare , aedificia conftruere, 6c
alia fimilia facere. Quamobrem religiofum opponi-
tur puro , & a relinquendo religiofus dicebatur ; ut
locus, m quem illatus fuiffet mortuus. de his nihil
a nobis, fed tantum de Sancto , quod ratione, lege,
pcenaque impofita fiebat. ita Cicer. pro Corn. Bal-
C bo : Primum enim , inquit, facrofantlum nihil ejfe
potefi , nifi quod populus , plebfve fanxijfet , deinde
\fantliones facrandx, funt , autgenere ipfo , autobtefiatione,
& confecratione , aut pcena , cum caput ejus^ qui contrn
\facit,confecratur.Quamobrem dicebanturfancta mcenia
civitatis. nec folum mcenia , fed8c pomerium ipfum
fic dicebatur. licet verius religiofum fuiflet dicen-
dum , quod nec coli , nec arari poflet. illa quidem
quod nemini tranfgredi liceret ; hoc quod tam intra,
quam extra , omnes ab eo arcerentur; neccuiquam
illi admovere ^dificia fas eflet : ut prasclare docet
Alex. ab Alexan. lib. 6 genial. dier. cap. 14. juxta
quam rationem leges quoque fanctae dicuntur; tefte
D Ulpian. quod nemini lllas tranfgredi liceat. Plebis
iTnbunitite Magiftratus fanctus dicebatur apud Ro-
manos, ut aflirrnat Alex. ab. Alexan. lib. 6.cap. 24.

liceret in eum mittere manum : ut
qu£e ibi habetur fub hac forma :

E

quod nemini
conftat ex lei^

Tnbunum , invitum tamquam unum e multis nemo co-
gtto agere , neque verberato , neque alteri ut verberet
imperato j neque occtdito , neque occidi jubeto i fi quis
autem prohtbttorum horum quid fecerit, impius , execra-
bt/tfque efio. Ex eo igitur, quod homines conftituti
in hoc , vel illo Magiftratus honore , effent tuti, &
immunes ab omni hominum injuria, dicebantur San-
cti. in qua etiam fignificatione hanc vocem Sanctum
accepit Juvenalis Satyr. 5. cum ait:

Praterea fantlum nthil efi & ab inguine tutum.

Loquitur enim de Graecorum infolentia, quorum
in urbe adventu nullarum mulierum caftitas tuta vi-
debatur. In hac igitur fignificatione , Sanctum di-
citur , tam de rebus animatis , quam inanimatis.
nam & altaria, & vafa facra Sanctadicebantur j quod
his praeterquam ad facros ufus , uti nefas effet, quo
eciam pacto oleum , quo Sacerdotes confecrabantur,
& Reges inaugurabantur , Sanctum dicebaturj quia
ufus illius , omnibus , pneterquam in confecrationi-
bus , atque Regum inaugurarionibus , hominibus
vecicum fuerit : ut fequenti libro , & tertio fufe
oftendemus.

Nunc ad oleum , de quo nunca nobisagitur. Re-
ligiofum quidem dici nequit j ut ex traditis perfpi-
cuum eft j Sacrum , &Sanctum dici poteft. qua-
mobrem hebraice «NpD jntsf dicitur , dictio autem
lfta ^lpD venit a verbo ifto ^p, quod interpretatur
fancltficare : quod potius fanctare dicendum eflet y

*6* -liceret-

Joquatunn abftracto-
beret S*8** ' S*n

tatem impertin, cv
men juxta phrafim
aum pro concreto p.
tum latinum ponitur
xempli gratia, cum
Tabernaculi
qui SanBtm SanBttat,
mhibminns alii SanUt
runt. Enimvero loc
minifterio dicata, fui
tis gradu , ut fanctita
nicare poflint : quam
ra, odorata veftimen
ignes ad comburendi
que religionis aliquo
Uittu dicuntur per no
me judice , recte dic
plum , quam tum ol<
tur; cum etiam illuc
tur j facrum dicebau
ftcratio rebus qus 1
ut habetur j

bantur

Uificditur. Quod ta
rum, qua? Deo confe

Ut foln rnnM/^n A«A

jum, ipx ueo conie
ut folo contactu finctj
fent. Dicebantur eti;
fanfta, utenfilia omm

nus relig10ni, atque I
gume, & fanctis car
ratione fortaffe dixeru
a•yahofaneie derivar:

# eft facrare.

rar:
Nam

demus in fequenti llb
^acravafaconfecrata