Studia i materiały archeologiczne (14.2009)

Gliptyka Ur III

135

Podgrupa 1/5 przedstawia symbol księżyca uosabiający boga Nannę, opiekuna
Ur. Pieczęcie z wyrytym symbolem księżyca pochodzą głównie z wykopalisk
Wooley’a w Ur (COLLON 1981: 143).
Ta grupa pieczęci jest początkowym stadium rozwoju gliptyki Ur III (COLLON
1981: 138). Składa się z pięciu podgrup o cechach ikonograficznych, które znane są
już nam z okresów wcześniejszych (akadyjskiego i wczesnodynastycznego III).
Wyróżniamy tu następujące motywy: symbol półksiężyca, ptak, ptak-lew, gęś, skor-
pion, orzeł z rozpostartymi skrzydłami. Na niektórych pieczęciach widoczny jest
podział powierzchni dekoracyjnej cylindra na dwa pasy narracyjne. Inne cylindry
ukazują motyw walki człowieka-byka i nagiego herosa (jedynym ubiorem herosa jest
pas) z lwem. Motyw ten podlega temu samemu schematowi, co w stylu post-
akadyjskim: lew zawsze stoi w centrum, jego głowa jest zwrócona w lewą stronę.
Człowiek-byk lewą ręką chwyta go za szczękę lub gardło, prawą ręką trzyma
przednią łapę lub obie łapy zwierzęcia. Heros prawą ręką trzyma lwa za grzywę,
a lewą za ogon.
Postaci ukazywane na cylindrach mają gładkie szaty, a trony bóstw przypominają
kształtem puste kwadraty lub prostokąty. Sceny prezentacji (1/3) są ukazywane na
górnym rejestrze pieczęci podzielonej na dwa pasy narracyjne (COLLON 1981: 109-
127). Sceny te przedstawiają orędowniczkę odzianą w gładką szatę, która jest
prowadzona przez boginię protektorkę ubraną w plisowaną szatę i tiarę z jedną parą
rogów. Najwyższa rangą bogini jest ukazana w pozycji siedzącej. Jej strój stanowi
szata falbaniasta oraz tiara z kilkoma parami rogów. Fryzury orędowniczek i bogiń są
takie same jak w okresie post-akadyjskim: tylny kosmyk włosów zawinięty do góry.
Inskrypcje występujące w tej grupie pieczęci nie są zbyt liczne ani rozbudowane.
Były obwiedzione ramką, pisane z góry na dół i od strony prawej do lewej. Inskrypcja
najczęściej ograniczała się do wymienienia imienia właściciela pieczęci i imienia jego
ojca. Niezwykle rzadko podawano też profesję właściciela cylindra, profesję jego ojca
oraz imię aktualnie panującego władcy.
Grupa II: sceny prezentacji (II/1-II/2)
Sceny prezentacji występujące na pieczęciach cylindrycznych z okresu III dy-
nastii Ur możemy podzielić pod względem ikonograficznym na trzy podgrupy:
pierwsza to sceny prezentacji przed siedzącym bogiem, druga to sceny prezentacji
przed siedzącą boginią, a trzecia to sceny prezentacji przed siedzącym, deifikowanym
władcą1 (fig. 5).
Podgrupa II/l zawiera sceny prezentacji przed siedzącym bogiem (fig. 6).
Ukazywany jest ogolony orant w szacie z obramowanym brzegiem, wznoszący prawą
dłoń w geście adoracji, prowadzony za rękę przez boginię protektorkę. Bogini jest
odziana w szatę plisowaną i tiarę z pojedynczą parą rogów. Włosy bogini są podwi-
nięte z tyłu do góry. Siedzący na tronie bóg jest w falbaniastej szacie i tiarze z wielo-
1 Ogólna charakterystyka scen prezentacji: MOORTGAT 1988: 27-30; BUCHANAN 1966: 76; TEISSIER 1984:
18-19; Ravn 1960:35-37.