Studia i materiały archeologiczne (14.2009)

Gliptyka Ur III

137

bardzo podobne do czepka, jaki na swoich posągach nosi Gudea, władca Lagasz.
Atrybutem władcy jest puchar trzymany we wzniesionej prawej dłoni. Król jest
brodaty, ale zdarzają się wyjątki, kiedy jest przedstawiony z gładko ogoloną twarzą
(por. cylinder Aham-arsi, poniżej).
Omawianą podgrupę pieczęci cylindrycznych (II/3) ukazujących sceny prezen-
tacji przed deifikowanym władcą możemy podzielić na cztery typy, biorąc pod uwagę
inskrypcję, jaka została wyryta na cylindrze (WINTER 1987a: 71).
Typ II/3a to pieczęcie bez inskrypcji, co może być spowodowane jej celowym
usunięciem lub słabym stanem zachowania.
Typ II/3b to pieczęcie, których inskrypcja może zawierać co najwyżej imię
właściciela, nazwę piastowanego przez niego urzędu oraz imię ojca (fig. 8).
Typ II/3c to pieczęcie z sumeryjską formułą arad-zu. Są to cylindry z dro-
biazgową dedykacją dla panującego władcy napisaną w dwóch wziętych w ramkę
kolumnach. Pierwsza kolumna zawiera imię królewskie z towarzyszącym epitetem,
takim jak nita kalag-ga („potężny mąż”) lub lugal kalag-ga („potężny król”), lugal
Urirn' ma („król Ur”), lugal an-ub-da limmu-ba („król czterech stron [świata]”).
W drugiej kolumnie zapisywano imię właściciela, termin dub-sar („skryba”; więcej
o znaczeniu dub-sar poniżej), pełnioną przezeń funkcję, imię jego ojca oraz zwrot
arad-zu („jest twym sługą”) (Winter 1987a: 72-73; Franke 1977: 61).
Na pieczęciach cylindrycznych z formułą arad-zu zamieszczano przedstawienie
ikonograficzne ukazujące sceny prezentacji, niemniej zdarzały się wyjątki od tej
reguły, kiedy przedstawienie wyryte na powierzchni cylindra było o zupełnie innej
tematyce (por. cylinder Lugal-ku-zu, sługi Warartum).
Typ II/3d to pieczęcie z sumeryjską formułą inaba. W tym typie zachodzi pewna
zmiana w ukazywaniu scen prezentacji. Grant stoi bezpośrednio przed władcą, ma
złączone dłonie na wysokości pasa, a za jego plecami stoi bogini protektorka,
wnosząc dłonie w geście adoracji. Ten sposób kompozycji jest charakterystyczny dla
scen prezentacji w okresie Isin-Larsa i starobabilońskim. Inskrypcja jest taka sama jak
w typie II/3c, z tym wyjątkiem, iż na jej końcu zamiast formuły arad-zu występuje
arad-da-ni-ir in-na-ba („swemu słudze [król] sprezentował tę pieczęć”) (WINTER
1987a: 73; Franke 1977: 61).
Znany jest cylinder, którego kompozycja jest typowa dla przedstawień pieczęci
inaba, jednak inskrypcja jest osobliwa, bo zawiera jedynie imiona bóstw: Dagan,
Szulgi, Ninsianna, Kabata; (MUNN-RANKIN 1959: 24-25, PI. VI/13).
Typ II/3e to pieczęcie ukazujące sceny prezentacji przed stojącym królem lub
bogiem. Ten typ pieczęci pochodzi głównie z wykopalisk w Ur. Pieczęcie te od grupy
wyżej opisanych cylindrów przedstawiających sceny prezentacji odróżnia ich gorsze
wykonanie. Poza tym ten typ cylindrów nie jest zaopatrzony w inskrypcje, a jeśli te
już występują, to są o bardzo lapidarnej treści. (COLLON 1981: 165-167). Władca lub
bóg przedstawiani na tych pieczęciach są zawsze ukazani z prawą nogą postawioną na
symbolu góry.
Podtyp II/3e/l reprezentuje pieczęcie przedstawiające sceny prezentacji przed
stojącym królem lub bóstwem, z bardzo długimi inskrypcjami dedykacyjnymi.