DOI Artikel:
Wójcikowska, Katarzyna: Skarbce greckie w okresie archaicznym i klasycznym: analiza i porównanie architektoniczne na przykładzie sanktuariów w Delfach i Olimpii
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.51310#0300
298
Katarzyna Wójcikowska
Skarbce greckie powstające w wiekach VI-IV p.n.e. były wystawiane przede
wszystkim w większych i ważniejszych sanktuariach. Do takich należały między in-
nymi Delfy i Olimpia mające charakter panhelleński. Oba okręgi świątynne, mimo że
położone w różnych częściach Grecji i o zupełnie różnych warunkach topogra-
ficznych, były ośrodkami, w których greckie poleis chętnie stawiały swoje skarbce.
Lokalizacja skarbców wewnątrz obu sanktuariów była podyktowana w dużej mierze
względami praktycznymi i ukształtowaniem terenu. W Olimpii zajmującej szeroką
równinę położenie budynków i obiektów sportowych było przemyślane i zaplano-
wane. W Delfach - przeciwnie: teren na stokach Parnasu nadający się pod budowę
nowych obiektów był niewielki. Mimo tego jednak delfickie skarbce nie były usytu-
owane całkiem przypadkowo. Niektóre z nich udało się wystawić w pobliżu bram do
temenosu (np. skarbiec Tebańczyków czy nowy skarbiec Syrakuzańczyków) lub tuż
przy drogach (np. skarbce Syfnijczyków, Megaryjczyków, Ateńczyków). Analizując
położenie poszczególnych skarbców, badacze mogli przypisać im również dodatkowe
funkcje (np. propylony), wytyczyć domniemany przebieg dróg wewnątrz temenosu
oraz prześledzić stopniowy rozwój sanktuarium.
Te niewielkie budowle służące głównie do przechowywania darów już same
w sobie były darami. Powstawanie skarbców jako budynków wotywnych było wyra-
zem wdzięczności i oddania czci bóstwu. Jednocześnie jednak skarbce miały repre-
zentować swojego fundatora, toteż w ich architekturze, a szczególnie w dekoracji
architektonicznej, pojawiało się wiele elementów lokalnych, charakterystycznych dla
danej polis. Architekci i budowniczowie niejednokrotnie zawierali w wystroju rzeź-
biarskim skarbców także pewne przesłanie, program, wyraz poglądów czy ustosunko-
wanie się do ówczesnej sytuacji politycznej (por. przyczółek skarbca Syfnijczyków
oraz metopy ze skarbca Sykiończyków w Delfach).
Zastosowany porządek architektoniczny również mógł być wyrazem tradycji
i charakteru konkretnej polis. Greckie kolonie z Magna Graecia zostały założone
głównie przez poleis o doryckich korzeniach, toteż wystawiane przez nie później
skarbce także były doryckie (jak np. większość skarbców w Olimpii). Natomiast
skarbce, których fundatorami byli między innymi mieszkańcy zachodnich wybrzeży
Azji Mniejszej, wzniesione zostały w porządku jońskim (np. delfickie skarbce Kla-
dzomenaj i Knidos).
Poza dekoracjami i porządkami architektonicznymi, w których chyba najłatwiej
wyrazić własne tradycje, o indywidualności skarbców mógł świadczyć także użyty
materiał budowlany. Fundatorzy często sprowadzali kamień do budowy swego wo-
tum z rodzimych kamieniołomów, położonych często daleko od sanktuarium (np.
mieszkańcy Sifnos wykorzystywali marmur z własnej wyspy, a Ateńczycy transporto-
wali go z gór Pentelikonu).
Katarzyna Wójcikowska
Skarbce greckie powstające w wiekach VI-IV p.n.e. były wystawiane przede
wszystkim w większych i ważniejszych sanktuariach. Do takich należały między in-
nymi Delfy i Olimpia mające charakter panhelleński. Oba okręgi świątynne, mimo że
położone w różnych częściach Grecji i o zupełnie różnych warunkach topogra-
ficznych, były ośrodkami, w których greckie poleis chętnie stawiały swoje skarbce.
Lokalizacja skarbców wewnątrz obu sanktuariów była podyktowana w dużej mierze
względami praktycznymi i ukształtowaniem terenu. W Olimpii zajmującej szeroką
równinę położenie budynków i obiektów sportowych było przemyślane i zaplano-
wane. W Delfach - przeciwnie: teren na stokach Parnasu nadający się pod budowę
nowych obiektów był niewielki. Mimo tego jednak delfickie skarbce nie były usytu-
owane całkiem przypadkowo. Niektóre z nich udało się wystawić w pobliżu bram do
temenosu (np. skarbiec Tebańczyków czy nowy skarbiec Syrakuzańczyków) lub tuż
przy drogach (np. skarbce Syfnijczyków, Megaryjczyków, Ateńczyków). Analizując
położenie poszczególnych skarbców, badacze mogli przypisać im również dodatkowe
funkcje (np. propylony), wytyczyć domniemany przebieg dróg wewnątrz temenosu
oraz prześledzić stopniowy rozwój sanktuarium.
Te niewielkie budowle służące głównie do przechowywania darów już same
w sobie były darami. Powstawanie skarbców jako budynków wotywnych było wyra-
zem wdzięczności i oddania czci bóstwu. Jednocześnie jednak skarbce miały repre-
zentować swojego fundatora, toteż w ich architekturze, a szczególnie w dekoracji
architektonicznej, pojawiało się wiele elementów lokalnych, charakterystycznych dla
danej polis. Architekci i budowniczowie niejednokrotnie zawierali w wystroju rzeź-
biarskim skarbców także pewne przesłanie, program, wyraz poglądów czy ustosunko-
wanie się do ówczesnej sytuacji politycznej (por. przyczółek skarbca Syfnijczyków
oraz metopy ze skarbca Sykiończyków w Delfach).
Zastosowany porządek architektoniczny również mógł być wyrazem tradycji
i charakteru konkretnej polis. Greckie kolonie z Magna Graecia zostały założone
głównie przez poleis o doryckich korzeniach, toteż wystawiane przez nie później
skarbce także były doryckie (jak np. większość skarbców w Olimpii). Natomiast
skarbce, których fundatorami byli między innymi mieszkańcy zachodnich wybrzeży
Azji Mniejszej, wzniesione zostały w porządku jońskim (np. delfickie skarbce Kla-
dzomenaj i Knidos).
Poza dekoracjami i porządkami architektonicznymi, w których chyba najłatwiej
wyrazić własne tradycje, o indywidualności skarbców mógł świadczyć także użyty
materiał budowlany. Fundatorzy często sprowadzali kamień do budowy swego wo-
tum z rodzimych kamieniołomów, położonych często daleko od sanktuarium (np.
mieszkańcy Sifnos wykorzystywali marmur z własnej wyspy, a Ateńczycy transporto-
wali go z gór Pentelikonu).