Studia muzealne / Muzeum Narodowe w Poznaniu (23.2018)

Inga Głuszek

(tzw. ruletowaniu)20. W przypadku klasy
B początkowo wskazano Kampanię jako
miejsce jej produkcji21, jednak bardziej szcze-
gółowe analizy wykazały, iż wytwarzanie
naczyń o cechach charakterystycznych dla
klasy B miało miejsce także na terenie Etru-
rii, stąd też często ceramika ta określana jest
jako etruska ceramika czarnopokostowana22.
W kompozycji dekoracyjnej najczęściej wyko-
rzystywane były sekwencje rytych okręgów,
uzupełnione ruletowaniem oraz odciskami
stempli w kształcie lilii i palmety23. Nato-
miast ceramika opisana i sklasyfikowana jako
klasa C24 charakterystyczna jest dla warsz-
tatów sycylijskich, zwłaszcza w Syrakuzach.
Produkcja naczyń czarnopokostowanych
została stwierdzona również w wielu innych
ośrodkach italskich, dlatego podstawową
klasyfikację rozszerzono o kolejne klasy cha-
rakterystyczne dla wytwórczości lokalnej25.
Naczynia czarnopokostowane
w zbiorach Muzeum
Narodowego w Poznaniu.
Charakterystyka zbioru
W grupie ceramiki czarnopokostowanej
z Muzeum Narodowego w Poznaniu znalazły
się trzy naczynia ateńskie oraz sześć naczyń
italskich. W grupie naczyń ateńskich wy-
różniono czarę dopicia (nr. kat. 1, tabl. 1.1,
s. 20). W kategorii czar służących do picia
najbardziej popularne były naczynia na
wysokiej nóżce (gr. kyliks). Naczynia te, pro-
dukowane w warsztatach attyckich zarówno
w technice czarno-, jak i czerwonofigurowej,
były mniej popularne w wersji czarnopoko-
stowanej. Natomiast wśród naczyń czarno-
pokostowanych najbardziej powszechne były
czary bez nóżki (ang. stemless cup), z czaszą
osadzoną bezpośrednio na niskiej, szerokiej,
pierścieniowatej stopce. Do tego rodzaju
należy naczynie ze zbiorów poznańskich.
Czary bez nóżki zostały szczegółowo opisane,

w większości po raz pierwszy, w publikacji na
temat ceramiki czarnopokostowanej z agory
ateńskiej26. Podzielono je na dwie grupy: małe
i duże. Proporcje i kształt czaszy naczynia
z Poznania są charakterystyczne dla czar typu
Rheneia, które stanowią jeden z podtypów
małych czar bez nóżki. Nazwę zaczerpnię-
to od nazwy wyspy Rheneia (poi. Rinia)
w okolicach Delos, z której pochodzą po raz
pierwszy opisane naczynia o tym kształcie27.
Stopka wykazuje natomiast cechy analogicz-
ne do tych spotykanych w dużych czarach
omawianej kategorii. Na podstawie znalezisk
z agory ateńskiej stwierdzono, że występowa-
nie czar bez nóżki zamyka się w okresie od
ok. 500 do ok. 375 r. p.n.e. Naczynie ze zbio-
rów poznańskich datować można na drugą
ćwierć V w. p.n.e.
Mianem askosów przyjęto nazywać na-
czynia o charakterystycznym imadle kabłą-
kowato wygiętym nad brzuścem naczynia
i łączącym się z wąskim, lejkowatym wy-
lewem, który umożliwiał dozowanie ma-
łych ilości płynów. Naczynia te służyły
do dozowania oliwy (formy czarnopoko-
stowane), perfum (egzemplarze dekoro-
wane) lub oliwy i innych gęstych płynów
używanych w gospodarstwie domowym
(naczynia niezdobione)28. Askosy rozwi-
jają się od form głębokich, których kształt
nasuwa na myśl skórzany bukłak, do form
niskich, przysadzistych29. Wyróżnić tu
można naczynia zakończone wylewem
w formie lejka oraz późniejsze przykłady
z wylewem w kształcie głowy lwa. Askosy
mają uchwyt w formie kabłąka lub pierście-
nia mocowanego na krawędzi brzuśca na-
przeciw wylewu. Znana jest także grupa form
płytkich, zdobionych pionowymi żebrakami
na brzuścu oraz z sitkiem na szczycie brzuśca,
oraz typ askosu z pokrywką. Rozwinięciem
formy jest guttus, który pojawił się w reper-
tuarze czarnopokostowanych naczyń attyc-
kich u schyłku V w. p.n.e. Zmiana kształtu

10