Studia muzealne / Muzeum Narodowe w Poznaniu (23.2018)

Justyna Kowalińska

cywilizacją Zachodu i nieznanej wówczas nie
tylko w Polsce, ale i szerzej wśród społeczno-
ści Europy29. Na zdjęciach można zobaczyć
grupy mężczyzn, kobiet i dzieci - nagich lub
w skąpym odzieniu, przeważnie jednak przy-
strojonych ozdobami, a także miejscową ro-
ślinność i krajobrazy. Obok portretów ludzi
geolog zdążył sfotografować jedne z ostatnich
kultowych domów stożkowych - miejscowe
świątynie - wokół których koncentrowało się
życie społeczne i religijne tubylców, zanim
uległy destrukcyjnym działaniom prote-
stanckich i katolickich misjonarzy30. Ten
unikatowy materiał ikonograficzny stanowi
istotne dopełnienie zgromadzonych w kolek-
cji eksponatów i w przyszłości winien zostać
oddzielnie opracowany. Niestety fotografie
te, oznakowane sygnaturą Towarzystwa Lu-
doznawczego w Poznaniu, obecnie znajdują
się nie w poznańskim muzeum, lecz w archi-
wum Państwowego Muzeum Etnograficznego
w Warszawie (PME).
Niemal identyczne fotografie jak „poznań-
ski zestaw TL” znajdują się w zbiorach Biblio-
teki Kórnickiej PAN. W poszukiwaniu śladów
rozproszonej kolekcji Józefa Zwierzyckiego
przeprowadziłam w roku 2007 kwerendę
w Kórniku, zarówno w „zamkowym gabinecie
osobliwości”, jak i w archiwum biblioteki.
Nie odnalazłam tu żadnych eksponatów
z kolekcji profesora31, ale w archiwum udo-
stępniono mi fotografie i wiele interesujących
dokumentów. Znajduje się tu zbiór nazwany
przeze mnie „zestawem kórnickim”32 - nie-
mal identyczny jak „zestaw poznański”, lecz
w kolorze sepii i zawierający 37 fotografii,
w tym zdjęcie opisane jako „Portret niezna-
nego mężczyzny”, które mogłam zidentyfiko-
wać jako publikowany już portret profesora
Zwierzyckiego33. Kórnickie fotografie, przez
długie lata przypisywane zbierackiej pasji
hrabiego Zamoyskiego, z pewnością są tymi,
które wykonał Zwierzycki na Nowej Gwinei.
Uznać można, że były darem dla hrabiego,

przesłanym mu lub osobiście przekazanym
przez Zwierzyckiego jako swego rodzaju
podziękowanie za finansową pomoc, jaką
otrzymał od Zamoyskiego34.
Muzeum Wielkopolskie
w Poznaniu (1945-1950)
Po wojnie, w miarę odnajdywania i po-
rządkowania rozproszonych zabytków
Muzeum Wielkopolskiego, sporządzano
inwentarze prowizoryczne. W archiwum
ME zachowała się część Inwentarza pro-
wizorycznego Działu Etnologii Muzeum
Wielkopolskiego w Poznaniu 1946, sporzą-
dzonego przez Adama Glapę35. Znaki na
etnograficznych muzealiach MW z tego
czasu oznaczano skrótem MW/E[nr] /46.
W spisie tym zapisanych jest 7 eksponatów
z kolekcji Zwierzyckiego36 wraz z dodatkową
wcześniejszą sygnaturą MW [ nr ] / 22 oraz
4 tylko z sygnaturą z 1946 r. W odrębnym
spisie inwentarzowym z lat 1946-1947,
prowadzonym przez dział instrumentów
muzycznych MW37, odnotowano 9 zachowa-
nych instrumentów muzycznych z kolekcji
Zwierzyckiego. Pozostałe muzealia z kolekcji
nadal były poszukiwane.
W Poznaniu reaktywowano również dzia-
łalność Uniwersytetu Poznańskiego (UP),
a w jego ramach Katedrę Etnologii i Etnogra-
fii. W kwietniu 1945 r. funkcję kierownika
katedry objął ponownie prof. Eugeniusz Fran-
kowski, który „podjął działania zmierzające
do przywrócenia Katedrze jej poprzedniego
materialnego wyposażenia, księgozbioru,
kolekcji muzealnej itp. W efekcie powstało
Doświadczalne Muzeum Technik Zasadni-
czych Ludowych ze zbiorem 180 ekspona-
tów”38. Funkcjonowanie zbioru muzealnego
przy katedrze związane było z seminarium
muzeologicznym, wprowadzonym przez
Frankowskiego już przed wojną do dydaktyki
uniwersyteckiej39. W1946 r., niezależnie od

74