44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
Justyna Kowalińska
84
Archiwum St. Błaszczyka, teczka 179, Muzeum Etno-
graficzne w Poznaniu. Informacje zapisane pod datą
8 VI962 r. Błaszczyk uzyskał od dr Joanny Eckłiardt
(kustosza działu rzemiosł artystycznych MW i póź-
niej MNP, która zajmowała się m.in. wypożyczaniem
eksponatów etnograficznych).
Nazwisko zapisano błędnie.
Zapis „Nr 3” umieszczony na obiekcie jest zapisem
liczby porządkowej w jakiej zapisano zabytek w Księ-
dze nabytków Muzeum Wielkopolskiego w 1922 r.,
a więc dodatkowym potwierdzeniem przynależności
do kolekcji J. Zwierzyckiego.
B. Stelmachowska z Poznaniem związana była jeszcze
jako studentka, a po II wojnie światowej jako pracownik
naukowy IIP oraz kustosz Muzeum Miejskiego przy
Międzynarodowych Targach Poznańskich (nie było
tożsame z Muzeum Wielkopolskim). Materiały Bożeny
Stelmachowskiej, Archiwum PAN Oddział w Poznaniu,
P.-III23.
Ibidem,]. 153.
Ibidem,]. 151.
Ibidem,]. 158.
Ibidem,]. 184, s. 24.
Depozyt toruńsko-gdański, dokumenty Muzeum Etno-
graficznego w Poznaniu, pismo z dn. 22 X 46 r.
Ibidem, pisma z 15X11946,15 VII1947, 25 III 1948,
15 VII 1948 r.
B. Stelmachowska,). 159.
Ibidem,]. 184: Życiorys prawdziwy B.S., notatka W Brze-
skiej, s. 19.
Fiszki znajdują się dziś w dokumentacji naukowej
Działu Kultur Pozaeuropejskich ME. Przez prawie
50 lat przechowywała je w swoim prywatnym archi-
wum prof. Jadwiga Klimaszewska, która po śmierci
prof. Stelmachowskiej od 1963 r. kierowała Katedrą
Etnografii w Toruniu, a po przeprowadzce w 1972 r.
do Krakowa pracowała na UJ. Prof. Klimaszewska
powierzyła fiszki prof. Janowi Swięchowi (pracownik
Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ),
które w 2001 r. przekazał na moje ręce.
W archiwum Uniwersytetu Gdańskiego nie zachowały
się żadne dokumenty poświadczające istnienie „pod-
ręcznego muzeum” przy Wyższej Szkole Pedagogicznej
w Gdańsku (kwerenda 2O.IV2O12).
M. Frankowska., Regionalne muzea ludoznawcze
w Polsce, „Lud”, t. 36, 1946, s. 340.
A. Grabowska, J. Bartuszek, Historia Muzeum,
w: Zwykłe - Niezwykłe. Fascynujące kolekcje w zbiorach
Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie. Ka-
talog wystawy, red. Adam Czyżewski, 2008, s. 37-53.
Ibidem, s. 45.
B. Kohutnicka, Zbiory pozaeuropejskie w Państwowym
Muzeum Etnograficznym w Warszawie, Warszawa 1982,
s. 3.
W Archiwum Akt Nowych w Warszawie nie zachował
się żaden dokument poświadczający decyzję Naczelnej
Dyrekcji Muzeów i Ochrony Zabytków z 1950 r.
Paradowska, op. cit., s. 117. Do dziś niewyjaśniona
pozostaje ta wyjątkowa „umiejętność” postępowania.
Jednak pracownicy polskich instytucji muzealnych
dobrze pamiętają mroczny czas lat 50. i sporządzanie
„przymusowych” protokołów zdawczo-odbiorczych
ze spisami eksponatów z rozbitych własnych kolekcji
muzealnych.
W 26 pozycjach zapisano tylko sygnaturę M.W/E
nr/46, w 21 pozycjach - tylko M.W nr/22 wraz
z liczbą porządkową kolekcji Zwierzyckiego, 4 pozycje
posiadały obie sygnatury łącznie. Wśród 54 obiektów
z innymi sygnaturami 3 pozycje zapisano: M.W122
dep. (w taki sposób oznaczano w MW obiekty depozy-
towe) ; Pr. Nr 79-6 (sygnatura do dziś nie wyjaśniona)
oraz KFM 03.730 (sygnatura muzealiów pochodzą-
cych z dawnego Kaiser Friedrich Museum). O KFM
czytaj: Minksztym, op.cit., s.24-25.
65 Według wykazu Protokołu. M. Paradowska podaje
liczbę 21 przekazanych obiektów, co nie jest zgodne
z Protokołem. (Paradowska, op. cit., s. 117).
66 „Ponieważ w 1950 r. kolekcja została bezzasadnie
i bezprawnie podzielona przez władze komunistyczne,
a jej duża część znalazła się w warszawskim Muzeum
Etnograficznym, pragnę wyrazić swoje bezapelacyjne
oburzenie i absolutny brak aprobaty na zaistniały stan
rzeczy. Dla dobra nauki oraz zgodnie z wolą Darczyńcy
- mojego Qjca - kolekcja powinna zostać bezwarun-
kowo scalona i znajdować się na terenie jego Małej
Ojczyzny - Wielkopolski, w Muzeum Narodowym
w Poznaniu” (z pisma Jadwigi Jasińskiej, córki Józefa
Zwierzyckiego do dyrektora PME w Warszawie - kopia
pisma z dn. 16 X 2009 r. w dokumentacji ME).
67 Kwerendy przeprowadzono w 2006, 2007 i 2014 r.
(w ostatniej udział wziął także Marek Peda, kon-
serwator MNP, który wykonywał robocze fotografie
eksponatów). Pragnę tu wyrazić serdeczne podzię-
kowanie kustoszom zbiorów pozaeuropejskich PME
pani Teresie Walendziak, panu dr Robertowi Dulowi
oraz pani Jolancie Koziorowskiej za życzliwą pomoc
w prowadzeniu badań.
68 Prot. poz. 7 i 8 (pierwotna sygnatura M.W 430/22,
M.W 429/22).
69 Prot. poz. 9 (pierwotna sygnatura M.W 371/22.)
70 Prot. poz. 65 (pierwotna sygnatura M.W 434/22)
Por. J. Zwierzycki, Nowa Gwinea i jej mieszkańcy,
w: „Przegląd Geograficzny”, t. 5,1925, s. 89. Por. także
F. Tiesler, Die Kurasse Neuguineas. w: Abhandlungen
und Berichte des Staatlichen Museumsfiir Vólkerkunde
Dresden, Forschungsstelle, Band 41, Berlin 1984.
71 Prot. poz. 51 (pierwotna sygnatura M.W 388/22).
72 Nr 41 umieszczony jest na kartonowej tabliczce ekspo-
natu z wystawy w Muzeum Wielkopolskim w 1923 r.
(por. il. 6).
73 Pierwotna sygnatura M.W 431/22.
74 O tym, że oba eksponaty stanowią całość, świadczy ma-
teriał, z którego je wykonano, zastosowana polichro-
mia, ornamentyka oraz miejsce/sposób uszkodzenia.
75 Oprócz broni z kolekcji Zwierzyckiego w PME znaj-
duje się także broń ze zbiorów poznańskich: z Afryki,
Ameryki Południowej oraz innych niż Nowa Gwinea
obszarów Oceanii.
76 MNPA 2387, Inwentarz zbiorów Towarzystwa Ludo-
znawczego w Poznaniu im. Heleny i Wiesławy Cichowicz,
1.1, 1922/1923, karta 31, numery 1474-1507.
77 Wykaz znajduje się w dokumentach Działu Inwentarzy
MNP oraz w Dziale Kultur Pozaeuropejskich ME.
78 Jak dotąd nie udało się powołać wspólnego dla obu
muzeów zespołu kustoszy, który zająłby się badaniem
muzealiów z kolekcji Zwierzyckiego. Nie pomogła rów-
nież sugestia porozumienia się obu muzeów w kwestii
rozwiązania powstałych problemów, którą wysunęła
Rada do Spraw Muzeów przy Ministrze Kultury i Dzie-
dzictwa Narodowego (Uchwałanr 2 z dn. 31VIII2011
oraz Uchwała nr 15 zdn. 17 VI 2014).
79 Przy trzech bębnach znajdujących się w MNP brak
pierścieni naciągowych wokół membran.
80 Fragment modelu czółna (PME 9116) znajdującego
się w PME w Warszawie.
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
Justyna Kowalińska
84
Archiwum St. Błaszczyka, teczka 179, Muzeum Etno-
graficzne w Poznaniu. Informacje zapisane pod datą
8 VI962 r. Błaszczyk uzyskał od dr Joanny Eckłiardt
(kustosza działu rzemiosł artystycznych MW i póź-
niej MNP, która zajmowała się m.in. wypożyczaniem
eksponatów etnograficznych).
Nazwisko zapisano błędnie.
Zapis „Nr 3” umieszczony na obiekcie jest zapisem
liczby porządkowej w jakiej zapisano zabytek w Księ-
dze nabytków Muzeum Wielkopolskiego w 1922 r.,
a więc dodatkowym potwierdzeniem przynależności
do kolekcji J. Zwierzyckiego.
B. Stelmachowska z Poznaniem związana była jeszcze
jako studentka, a po II wojnie światowej jako pracownik
naukowy IIP oraz kustosz Muzeum Miejskiego przy
Międzynarodowych Targach Poznańskich (nie było
tożsame z Muzeum Wielkopolskim). Materiały Bożeny
Stelmachowskiej, Archiwum PAN Oddział w Poznaniu,
P.-III23.
Ibidem,]. 153.
Ibidem,]. 151.
Ibidem,]. 158.
Ibidem,]. 184, s. 24.
Depozyt toruńsko-gdański, dokumenty Muzeum Etno-
graficznego w Poznaniu, pismo z dn. 22 X 46 r.
Ibidem, pisma z 15X11946,15 VII1947, 25 III 1948,
15 VII 1948 r.
B. Stelmachowska,). 159.
Ibidem,]. 184: Życiorys prawdziwy B.S., notatka W Brze-
skiej, s. 19.
Fiszki znajdują się dziś w dokumentacji naukowej
Działu Kultur Pozaeuropejskich ME. Przez prawie
50 lat przechowywała je w swoim prywatnym archi-
wum prof. Jadwiga Klimaszewska, która po śmierci
prof. Stelmachowskiej od 1963 r. kierowała Katedrą
Etnografii w Toruniu, a po przeprowadzce w 1972 r.
do Krakowa pracowała na UJ. Prof. Klimaszewska
powierzyła fiszki prof. Janowi Swięchowi (pracownik
Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ),
które w 2001 r. przekazał na moje ręce.
W archiwum Uniwersytetu Gdańskiego nie zachowały
się żadne dokumenty poświadczające istnienie „pod-
ręcznego muzeum” przy Wyższej Szkole Pedagogicznej
w Gdańsku (kwerenda 2O.IV2O12).
M. Frankowska., Regionalne muzea ludoznawcze
w Polsce, „Lud”, t. 36, 1946, s. 340.
A. Grabowska, J. Bartuszek, Historia Muzeum,
w: Zwykłe - Niezwykłe. Fascynujące kolekcje w zbiorach
Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie. Ka-
talog wystawy, red. Adam Czyżewski, 2008, s. 37-53.
Ibidem, s. 45.
B. Kohutnicka, Zbiory pozaeuropejskie w Państwowym
Muzeum Etnograficznym w Warszawie, Warszawa 1982,
s. 3.
W Archiwum Akt Nowych w Warszawie nie zachował
się żaden dokument poświadczający decyzję Naczelnej
Dyrekcji Muzeów i Ochrony Zabytków z 1950 r.
Paradowska, op. cit., s. 117. Do dziś niewyjaśniona
pozostaje ta wyjątkowa „umiejętność” postępowania.
Jednak pracownicy polskich instytucji muzealnych
dobrze pamiętają mroczny czas lat 50. i sporządzanie
„przymusowych” protokołów zdawczo-odbiorczych
ze spisami eksponatów z rozbitych własnych kolekcji
muzealnych.
W 26 pozycjach zapisano tylko sygnaturę M.W/E
nr/46, w 21 pozycjach - tylko M.W nr/22 wraz
z liczbą porządkową kolekcji Zwierzyckiego, 4 pozycje
posiadały obie sygnatury łącznie. Wśród 54 obiektów
z innymi sygnaturami 3 pozycje zapisano: M.W122
dep. (w taki sposób oznaczano w MW obiekty depozy-
towe) ; Pr. Nr 79-6 (sygnatura do dziś nie wyjaśniona)
oraz KFM 03.730 (sygnatura muzealiów pochodzą-
cych z dawnego Kaiser Friedrich Museum). O KFM
czytaj: Minksztym, op.cit., s.24-25.
65 Według wykazu Protokołu. M. Paradowska podaje
liczbę 21 przekazanych obiektów, co nie jest zgodne
z Protokołem. (Paradowska, op. cit., s. 117).
66 „Ponieważ w 1950 r. kolekcja została bezzasadnie
i bezprawnie podzielona przez władze komunistyczne,
a jej duża część znalazła się w warszawskim Muzeum
Etnograficznym, pragnę wyrazić swoje bezapelacyjne
oburzenie i absolutny brak aprobaty na zaistniały stan
rzeczy. Dla dobra nauki oraz zgodnie z wolą Darczyńcy
- mojego Qjca - kolekcja powinna zostać bezwarun-
kowo scalona i znajdować się na terenie jego Małej
Ojczyzny - Wielkopolski, w Muzeum Narodowym
w Poznaniu” (z pisma Jadwigi Jasińskiej, córki Józefa
Zwierzyckiego do dyrektora PME w Warszawie - kopia
pisma z dn. 16 X 2009 r. w dokumentacji ME).
67 Kwerendy przeprowadzono w 2006, 2007 i 2014 r.
(w ostatniej udział wziął także Marek Peda, kon-
serwator MNP, który wykonywał robocze fotografie
eksponatów). Pragnę tu wyrazić serdeczne podzię-
kowanie kustoszom zbiorów pozaeuropejskich PME
pani Teresie Walendziak, panu dr Robertowi Dulowi
oraz pani Jolancie Koziorowskiej za życzliwą pomoc
w prowadzeniu badań.
68 Prot. poz. 7 i 8 (pierwotna sygnatura M.W 430/22,
M.W 429/22).
69 Prot. poz. 9 (pierwotna sygnatura M.W 371/22.)
70 Prot. poz. 65 (pierwotna sygnatura M.W 434/22)
Por. J. Zwierzycki, Nowa Gwinea i jej mieszkańcy,
w: „Przegląd Geograficzny”, t. 5,1925, s. 89. Por. także
F. Tiesler, Die Kurasse Neuguineas. w: Abhandlungen
und Berichte des Staatlichen Museumsfiir Vólkerkunde
Dresden, Forschungsstelle, Band 41, Berlin 1984.
71 Prot. poz. 51 (pierwotna sygnatura M.W 388/22).
72 Nr 41 umieszczony jest na kartonowej tabliczce ekspo-
natu z wystawy w Muzeum Wielkopolskim w 1923 r.
(por. il. 6).
73 Pierwotna sygnatura M.W 431/22.
74 O tym, że oba eksponaty stanowią całość, świadczy ma-
teriał, z którego je wykonano, zastosowana polichro-
mia, ornamentyka oraz miejsce/sposób uszkodzenia.
75 Oprócz broni z kolekcji Zwierzyckiego w PME znaj-
duje się także broń ze zbiorów poznańskich: z Afryki,
Ameryki Południowej oraz innych niż Nowa Gwinea
obszarów Oceanii.
76 MNPA 2387, Inwentarz zbiorów Towarzystwa Ludo-
znawczego w Poznaniu im. Heleny i Wiesławy Cichowicz,
1.1, 1922/1923, karta 31, numery 1474-1507.
77 Wykaz znajduje się w dokumentach Działu Inwentarzy
MNP oraz w Dziale Kultur Pozaeuropejskich ME.
78 Jak dotąd nie udało się powołać wspólnego dla obu
muzeów zespołu kustoszy, który zająłby się badaniem
muzealiów z kolekcji Zwierzyckiego. Nie pomogła rów-
nież sugestia porozumienia się obu muzeów w kwestii
rozwiązania powstałych problemów, którą wysunęła
Rada do Spraw Muzeów przy Ministrze Kultury i Dzie-
dzictwa Narodowego (Uchwałanr 2 z dn. 31VIII2011
oraz Uchwała nr 15 zdn. 17 VI 2014).
79 Przy trzech bębnach znajdujących się w MNP brak
pierścieni naciągowych wokół membran.
80 Fragment modelu czółna (PME 9116) znajdującego
się w PME w Warszawie.