DOI Artikel:
Wójcik, Zbigniew: Sobieski - polityk i mąż stanu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.36253#0008
6
gospodarczych, nie został zbadany przez historyków. Niejedno-
krotnie zadaję sobie pytanie, czy nadal aktualna jest myśl na-
szego wielkiego historyka Władysława Konopczyńskiego, który
omawiając tę kwestię przed czterdziestu przeszło laty stwier-
dził jakgdyby mimochodem: "Historycy woleli nie tykać tej epoki,
jakby bojąc się rozwiać legendę o wielkim człowieku przez dro-
2/
biazgowe wglądanie w jego postępki" .
Od kilku już lat badam źródłowo epokę Sobieskiego, spróbuję
więc dać swój obraz króla-polityka i męża stanu, podkreślając
jednocześnie, że będzie to obraz daleki od tego, który możnaby
nazwać pełnym i nie budzącym żadnych wątpliwości. Nie pozwalają
na to ani dotychczasowy stan badań, ani moja - miejscąmi nawet
pogłębiona wiedza, ani wreszcie prosta świadomość, że nasze
spojrzenie na przeszłość mimo stałego doskonalenia metod badaw-
czych nigdy nie będzie wolne od błędów i subiektywizmu.
Od kiedy właściwie możemy mówić o Sobieskim jako o polity-
ku? Nie ulega wątpliwości, że w początkach swej kariery młody
magnat interesował się niemal wyłącznie sprawami wojskowymi. Bar-
dzo słusznie pisał przed laty Janusz Woliński, że "pochłonięty
swym zawodem wojskowym, krewki starosta i rotmistrz, a niebawem
pułkownik królewski, trzymał się zdała od polityki, która wcale
nie pociągała jego impulsywnej natury... Trzeba będzie dopiero
wielu ciężkich osobistych oraz publicznych doświadczeń i zawo-
dów na najwyższych urzędach, trzeba będzie licznych nieprzespa-
nych nocy hetmańskich w trwodze o losy ziemi ojczystej, powie-
rzonej jego obronie, by ze świetnego, niepospolicie utalentowa-
nego wojownika wyrósł także przewidujący statysta, gorącym ser-
cem zdający sobie wyraźnie sprawę z konieczności reformy ustro-
ju Rzeczypospolitej dla zachowania jej bytu"^.
2/ W. K o n o p c z y ń s k i, Dzieje Polski nowożytnej, t.
II, Warszawa 1936, s. 67.
3/ J. W o 1 i ń s k i, Król Jan III Sobieski - W 250-letnią
rocznicę zgonu, Warszawa 1946, s. 9.
gospodarczych, nie został zbadany przez historyków. Niejedno-
krotnie zadaję sobie pytanie, czy nadal aktualna jest myśl na-
szego wielkiego historyka Władysława Konopczyńskiego, który
omawiając tę kwestię przed czterdziestu przeszło laty stwier-
dził jakgdyby mimochodem: "Historycy woleli nie tykać tej epoki,
jakby bojąc się rozwiać legendę o wielkim człowieku przez dro-
2/
biazgowe wglądanie w jego postępki" .
Od kilku już lat badam źródłowo epokę Sobieskiego, spróbuję
więc dać swój obraz króla-polityka i męża stanu, podkreślając
jednocześnie, że będzie to obraz daleki od tego, który możnaby
nazwać pełnym i nie budzącym żadnych wątpliwości. Nie pozwalają
na to ani dotychczasowy stan badań, ani moja - miejscąmi nawet
pogłębiona wiedza, ani wreszcie prosta świadomość, że nasze
spojrzenie na przeszłość mimo stałego doskonalenia metod badaw-
czych nigdy nie będzie wolne od błędów i subiektywizmu.
Od kiedy właściwie możemy mówić o Sobieskim jako o polity-
ku? Nie ulega wątpliwości, że w początkach swej kariery młody
magnat interesował się niemal wyłącznie sprawami wojskowymi. Bar-
dzo słusznie pisał przed laty Janusz Woliński, że "pochłonięty
swym zawodem wojskowym, krewki starosta i rotmistrz, a niebawem
pułkownik królewski, trzymał się zdała od polityki, która wcale
nie pociągała jego impulsywnej natury... Trzeba będzie dopiero
wielu ciężkich osobistych oraz publicznych doświadczeń i zawo-
dów na najwyższych urzędach, trzeba będzie licznych nieprzespa-
nych nocy hetmańskich w trwodze o losy ziemi ojczystej, powie-
rzonej jego obronie, by ze świetnego, niepospolicie utalentowa-
nego wojownika wyrósł także przewidujący statysta, gorącym ser-
cem zdający sobie wyraźnie sprawę z konieczności reformy ustro-
ju Rzeczypospolitej dla zachowania jej bytu"^.
2/ W. K o n o p c z y ń s k i, Dzieje Polski nowożytnej, t.
II, Warszawa 1936, s. 67.
3/ J. W o 1 i ń s k i, Król Jan III Sobieski - W 250-letnią
rocznicę zgonu, Warszawa 1946, s. 9.