DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.51685#0011
WSTĘP
Biblioteka Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, zwana powszechnie od drugiej połowy
wieku XIX Biblioteką Jagiellońską, jest jedną z najstarszych bibliotek naukowych w Europie środ-
kowej po Erfurcie, Pradze i Wiedniu, a najstarszą w Polsce.
Powstawała równolegle z Uniwersytetem założonym przez ostatniego Piasta, Kazimierza Wiel-
kiego w r. 1364, a odnowionym, rozszerzonym i uposażonym przez Władysława Jagiełłę w r. 1400.
Początkowo oddzielne biblioteki przy poszczególnych kolegiach i fakultetach połączyły się
z biegiem czasu w jeden organizm biblioteczny. Kiedy na początku wieku XVI zasób wzrósł już
poważnie, zaczęto myśleć o nowym pomieszczeniu dla ksiąg wydziału teologów i sztuk wyzwolo-
nych, które mieściły się w Kolegium Większym, zapewne pod opieką dziekanów. Znalazło się wtedy
kilku dobroczyńców i ich sumptem, a w szczególności dzięki hojności inicjatora Tomasza Obie-
dzińskiego, wybudowano i w roku 1519 ukończono, zakrywszy sklepieniem, ogromną salę w po-
łudniowym skrzydle zabudowań ówczesnego Uniwersytetu. Sala ta, dziś Muzeum Uniwersyteckie,
stanowiła nieprzerwanie od początku wieku XVI aż do r. 1940, to znaczy do przeprowadzki ze
starego do nowego gmachu, część magazynu bibliotecznego. W r. 1553, to jest lat temu czterysta,
zwiedzał król Zygmunt August Uniwersytet Krakowski i wtedy mieściła się już biblioteka w sali
Obiedzińskiego.
Zasoby rękopiśmienne Biblioteki Jagiellońskiej, jeżeli weźmiemy pod uwagę rękopisy średnio-
wieczne, narastały wolno przez cały wiek XV. Pierwsze dary i zapisy pochodzą od profesorów,
którzy wykładali jeszcze przed rokiem 1407. Zasób pergaminowych kodeksów pochodzi w ogrom-
nej, przeważającej większości z darów profesorów, doktorów, bakałarzy i byłych uczniów Uniwer-
sytetu, którzy bądź za życia, bądź też zapisem testamentarnym legowali swoje książki bibliotekom
poszczególnych kolegiów. Te kolegia i bursy, rozrzucone po różnych budynkach uniwersyteckich
i stanowiące do pewnego stopnia autonomiczne jednostki w ramach ogólnych Uniwersytetu, miały
swoje odrębne biblioteki, które dopiero z końcem XVIII wieku, za czasów reformy Uniwersytetu
dokonanej przez Hugona Kołłątaja (1777), scalono i ustawiono obok ksiąg teologów w sali Obie-
dzińskiego i przylegającej do niej Stuba Communis Kolegium Większego.
Mniej więcej w tym samym czasie, po kasacie zakonu, przyłączono biblioteki dwóch domów
jezuickich w Krakowie: św. Barbary i św. Piotra. Z tego przełomowego dla dziejów Uniwersytetu
i Biblioteki Jagiellońskiej okresu pochodzi pierwszy rękopiśmienny katalog rękopisów, sporządzony
w r. 1775 przez ks. Arsene Theodore Fasseau, norbertanina belgijskiego. Jak z tego wynika, główny
zrąb zasobu rękopiśmiennego średniowiecznego sięga swoimi początkami zarania XV wieku i był
rozbudowywany darami w XVI stuleciu. Wiek XVII był raczej wiekiem zastoju i dopiero koniec
XVIII wieku przynosi znaczną poprawę zarówno co do organizacji i zabezpieczenia zbiorów, jak
i co do ich wzrostu. Z objęciem rządów przez Bandtkiego zaczyna się normalny rozwój Biblioteki
i znajduje swe apogeum za czasów Estreichera, kiedy znów masowo zaczną napływać rękopisy
zarówno w postaci darów i legatów, jak kontynuowanego już potem stale kupna.
Bardzo licznie zachowane zapiski dedykacyjne pozwalają w znacznej ilości wypadków zre-
konstruować proweniencję rękopisów oraz ustalić ilość woluminów pochodzących od poszczegól-
nych ofiarodawców. Jeszcze przed rokiem 1407 podarowali swe rękopisy magistrowie Jan Isner (21),
Jan Szczęknę (24) i inni. Są to przeważnie podstawowe podręczniki do nauki uniwersyteckiej, w wielu
wypadkach pochodzenia czeskiego, gdyż obaj wymienieni przybyli do Krakowa z Pragi.
Biblioteka Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, zwana powszechnie od drugiej połowy
wieku XIX Biblioteką Jagiellońską, jest jedną z najstarszych bibliotek naukowych w Europie środ-
kowej po Erfurcie, Pradze i Wiedniu, a najstarszą w Polsce.
Powstawała równolegle z Uniwersytetem założonym przez ostatniego Piasta, Kazimierza Wiel-
kiego w r. 1364, a odnowionym, rozszerzonym i uposażonym przez Władysława Jagiełłę w r. 1400.
Początkowo oddzielne biblioteki przy poszczególnych kolegiach i fakultetach połączyły się
z biegiem czasu w jeden organizm biblioteczny. Kiedy na początku wieku XVI zasób wzrósł już
poważnie, zaczęto myśleć o nowym pomieszczeniu dla ksiąg wydziału teologów i sztuk wyzwolo-
nych, które mieściły się w Kolegium Większym, zapewne pod opieką dziekanów. Znalazło się wtedy
kilku dobroczyńców i ich sumptem, a w szczególności dzięki hojności inicjatora Tomasza Obie-
dzińskiego, wybudowano i w roku 1519 ukończono, zakrywszy sklepieniem, ogromną salę w po-
łudniowym skrzydle zabudowań ówczesnego Uniwersytetu. Sala ta, dziś Muzeum Uniwersyteckie,
stanowiła nieprzerwanie od początku wieku XVI aż do r. 1940, to znaczy do przeprowadzki ze
starego do nowego gmachu, część magazynu bibliotecznego. W r. 1553, to jest lat temu czterysta,
zwiedzał król Zygmunt August Uniwersytet Krakowski i wtedy mieściła się już biblioteka w sali
Obiedzińskiego.
Zasoby rękopiśmienne Biblioteki Jagiellońskiej, jeżeli weźmiemy pod uwagę rękopisy średnio-
wieczne, narastały wolno przez cały wiek XV. Pierwsze dary i zapisy pochodzą od profesorów,
którzy wykładali jeszcze przed rokiem 1407. Zasób pergaminowych kodeksów pochodzi w ogrom-
nej, przeważającej większości z darów profesorów, doktorów, bakałarzy i byłych uczniów Uniwer-
sytetu, którzy bądź za życia, bądź też zapisem testamentarnym legowali swoje książki bibliotekom
poszczególnych kolegiów. Te kolegia i bursy, rozrzucone po różnych budynkach uniwersyteckich
i stanowiące do pewnego stopnia autonomiczne jednostki w ramach ogólnych Uniwersytetu, miały
swoje odrębne biblioteki, które dopiero z końcem XVIII wieku, za czasów reformy Uniwersytetu
dokonanej przez Hugona Kołłątaja (1777), scalono i ustawiono obok ksiąg teologów w sali Obie-
dzińskiego i przylegającej do niej Stuba Communis Kolegium Większego.
Mniej więcej w tym samym czasie, po kasacie zakonu, przyłączono biblioteki dwóch domów
jezuickich w Krakowie: św. Barbary i św. Piotra. Z tego przełomowego dla dziejów Uniwersytetu
i Biblioteki Jagiellońskiej okresu pochodzi pierwszy rękopiśmienny katalog rękopisów, sporządzony
w r. 1775 przez ks. Arsene Theodore Fasseau, norbertanina belgijskiego. Jak z tego wynika, główny
zrąb zasobu rękopiśmiennego średniowiecznego sięga swoimi początkami zarania XV wieku i był
rozbudowywany darami w XVI stuleciu. Wiek XVII był raczej wiekiem zastoju i dopiero koniec
XVIII wieku przynosi znaczną poprawę zarówno co do organizacji i zabezpieczenia zbiorów, jak
i co do ich wzrostu. Z objęciem rządów przez Bandtkiego zaczyna się normalny rozwój Biblioteki
i znajduje swe apogeum za czasów Estreichera, kiedy znów masowo zaczną napływać rękopisy
zarówno w postaci darów i legatów, jak kontynuowanego już potem stale kupna.
Bardzo licznie zachowane zapiski dedykacyjne pozwalają w znacznej ilości wypadków zre-
konstruować proweniencję rękopisów oraz ustalić ilość woluminów pochodzących od poszczegól-
nych ofiarodawców. Jeszcze przed rokiem 1407 podarowali swe rękopisy magistrowie Jan Isner (21),
Jan Szczęknę (24) i inni. Są to przeważnie podstawowe podręczniki do nauki uniwersyteckiej, w wielu
wypadkach pochodzenia czeskiego, gdyż obaj wymienieni przybyli do Krakowa z Pragi.