Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (17.2006)

PODRÓŻE WŁADCY I ARCHITEKTURA

9

on ukształtowanie dwuskrzydłowej rezydencji, której skrzydła zachodnie
i północne przylegałyby do siebie pod kątem prostym, tworząc w planie
literę L21. Ostatecznie wzniesiono jednak skrzydło północne w jego obec-
nej długości. Główny ciąg komunikacji pionowej, w formie jednobiegowej
klatki schodowej, znajdował się na styku obu skrzydeł, w miejscu obecnej
klatki Schodów Senatorskich22. Zachowano tę samą co we wcześniejszym
skrzydle zachodnim liczbę kondygnacji, na najwyższej z nich lokując
wielką, reprezentacyjną salę, dobrze oświetloną przez osiem dużych
okien o trójdzielnych podziałach (to właśnie późniejsza Sala Senator-
ska)23. Nowe budowle zaopatrzono w dekoracyjny detal architektoniczny,

tonicznych elewacji Wawelu, problem wymaga dalszych studiów. Wyniki najnowszych
badań por. P. M. Stępień, Badania architektoniczne elewacji zamku na Wawelu, „Studia
Waweliana” 9/10 (2001/2002), s. 129-175; autor tego opracowania, podobnie jak A. Fi-
schinger uznaje, że obecna postać pałacu północnego jest wynikiem jednej akcji budowla-
nej, rozciągniętej naturalnie na kilka sezonów, a jej wielofazowość spowodowana była
głównie przyczynami technicznymi i organizacyjnymi.
21 Początkowo skrzydło północne miałoby obejmować swoim zasięgiem mniej więcej
połowę jego obecnej długości, kończąc się na zachodniej ścianie późniejszej Sali Senator-
skiej. Projekt ten nie został zrealizowany. Zmodyfikowano go jeszcze w trakcie realizacji,
zapewne ok. 1509 roku i po częściowym wyburzeniu budynku XIII-wiecznego pałacu
przylegającego do wieży Kurzej Nogi, dobudowano do niej skrzydło północne nowej rezy-
dencji. Z. Pianowski niesłusznie interpretuje zamurowane otwory we wschodniej ścianie
Sali Senatorskiej jako pozostałości dawnych okien, wykorzystując to jako argument na
poparcie tezy o istnieniu pierwotnie krótszego skrzydła północnego. Otwory te wg mnie
pochodzą z późniejszych, zapewne XVII-wiecznych przebudów i nie były to okna, lecz
przejścia pomiędzy Salą Senatorską i znajdującą się za nią sienią. Jako takie wspominane
są zresztą w lustracjach zamku wawelskiego z 1692 i 1711 roku, por. A. Chmiel, Wawel,
t. II, Materiały archiwalne do budowy zamku (Teka- Grona Konserwatorów Galicji Za-
chodniej 5), Kraków 1913. s. 569, 687.
22 Świadczy o tym pierwotny układ otworów okiennych w elewacji pin., widoczny po
zdjęciu tynków podczas renowacji zamku. Obecna kompozycja zach. partii tej elewacji jest
efektem XX-wiecznych prac restauracyjnych i powraca do wyglądu elewacji pin. po baro-
kowej przebudowie z pocz. XVII w. Austriacy przekształcając w XIX w. zamek na koszary,
nawiązali do XVI-wiecznego układu osi okiennych, wykorzystując ślady zamurowanych
okien i wprawiając w nie nowe obramienia. Stan ten jest dobrze widoczny na archiwalnej
fotografii Kriegera z k. XIX w. Układ okien wskazuje na istnienie przestrzeni mogącej
pomieścić jednobiegowe schody w jednobiegowej klatce. W skrzydle zachodnim znajdowały
się ponadto kręcone schody o charakterze prywatnym, łączące apartamenty I i II piętra.
23 W rachunkach budowy z lat 1508-1511 pojawiają się informacje o pracach in aula
Regia lub in aula castri Cracooiensis, zob. A. Chmiel, op. cit., s. 11-12; Rachunki podskar-
biego Andrzeja Kościeleckiego z lat 1510-1511, wyd. A. i H. Wajs, Kraków 1997, s. 20-21
[Źródła do dziejów Wawelu, 15]. Zakładając, że owa aula Regia to późniejsza Sala Sena-
torska, jak chcą badacze, można stwierdzić, że w rachunkach posłużono się zasadą pars
pro toto. Dla sporządzających rachunki istotne mogło być to, że w nowym pałacu znajdo-
wać się będzie wielka, reprezentacyjna sala i pod tym określeniem wymieniali wszystkie
prace budowlane w północnym skrzydle. Moim zdaniem, określenie aula Regia może