Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (23.2012)

Georgi Gruew

UMĘCZONA ALEGORIA WOLNOŚCI:
OBRAZ BELGII W PLAKATACH PROPAGANDOWYCH
I WOJNY ŚWIATOWEJ

Różnorodność tematyki plakatów propagandowych okresu I wojny
światowej ściśle związana była z dążeniem do możliwie pełnego powią-
zania jednostek zamieszkujących zwaśnione państwa ze wspólnym ce-
lem, jakim stało się pokonanie przeciwnika. Kluczowym elementem pro-
pagandy już od 1914 r. była odpowiedź na pytanie, jakie państwo (bądź
konkretnie jacy politycy) ponosi odpowiedzialność za doprowadzenie do
wybuchu wojny totalnej na terenie Europy. Naruszenie neutralności
Belgii, które było wynikiem opracowanego wcześniej Planu Schlieffena,
stanowiącego jedyną formę przeciwstawienia się sojuszowi francusko-
-rosyjskiemu, jawiło się zatem jako atak na bezbronne państwo zajmu-
jące względnie zachowawczą i bezstronną pozycję w lipcu 1914 roku.
Wymusiło to zajęcie określonych stanowisk przez artystów i organy pro-
pagandowe Wielkich Mocarstw, podkreślających bądź dwuznaczność
życzliwej neutralności niewielkiej monarchii Koburgów, bądź też barba-
rzyński charakter kilkuletniej okupacji traktującej zdobyte terytorium
wyłącznie jako środek do celu, czyli pokonania Francji. Wykształcenie
specyficznego języka i środków perswazji skutecznych zarówno wobec
mas społecznych, jak i sprecyzowanych grup odbiorców, szczególnie wi-
doczne jest właśnie w tak spornym zagadnieniu, ukazującym bipolarność
moralnych aspektów prowadzenia wojny. Zagadnienie to prześledzić
można także w przypadku szczególnego medium wizualnego, jakim jest
plakat propagandowy, wszechobecnego w większości walczących państw
i aktywnie oraz na bieżąco komentującego przebieg działań zbrojnych.

PLAKAT PROPAGANDOWY: MIĘDZY INFORMACJĄ A MANIPULACJĄ
Wydana w 1918 r. książka H. Davignona poświęcona plakatom nie-
mieckim przeznaczonym dla ludności belgijskiej nie zawiera ani jednej
pracy, w której warstwa wizualna dominowałaby nad warstwą treścio-