DOI issue:
Rozprawy
DOI article:Juszkiewicz, Piotr: Ucieczka do Nowej Huty
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.29071#0115
Piotr Juszkiewicz
UCIECZKA DO NOWEJ HUTY
Należy przewidywać, że w przyszłości w miarę budowy nowych gma-
chów, wyburzy się wszystkie niezdrowe i źle wybudowane mieszkania
i dzielnice.
K. Marks, F. Engels, Manifest komunistyczny
Zastąpić stare mieszkalnictwo nowym. Wypierać indywidualne gospo-
darstwo domowe poprzez usługi uspołecznione - to znaczy żywić taniej,
smaczniej w stołówkach zbiorowych, tzn. zapewnić opiekę nad wycho-
waniem dzieci taniej, lepiej niż w rodzinie. To znaczy zmniejszyć średnie
wydatki na jednego robotnika, nie naruszając budżetu państwa. Zwal-
czyć stare formy życia codziennego w mieszkalnictwie - to znaczy fak-
tycznie, a nie tylko w słowach: dać pracę wszystkim gospodyniom domo-
wym..., a więc i mężczyznę uczynić mniej zainteresowanym w istnieniu
gospodarstwa domowego1.
I
Imaginacyjny kontrast pomiędzy lekkością prześwietlonych słońcem
funkcjonalnych konstrukcji, stanowiących ramy dla swobodnych form
ludzkiej ekspresji, a ciężkim monumentalizmem i fałszywą ozdobnością
socrealistycznej architektury podporządkowującej sobie ludzkie życie, to
jedna z podstaw historyczno-artystycznej optyki najpowszechniej kształ-
tującej widzenie, opis i rozumienie Linearnego Systemu Ciągłego Oskara
Hansena. Ten nowoczesny projekt przebudowy urbanistycznej struktury
Polski, wywodzony przez jego autora z własnej teorii Formy Otwartej,
wydaje się w literaturze pozostawać w napięciu z synonimami negatyw-
nych aspektów PRL-u, rozumianego jako estetyczny konstrukt, a więc
w napięciu z niechęcią do nowości, z technologicznym zapóźnieniem, na-
chalną ideologizacją oraz ze wstydliwym gustem do naiwnie pojętego
przepychu. W tym sensie projekt LSC i realizacja Nowej Huty tworzą
dwa skrajne bieguny poznawczego, emocjonalnego i ideowego horyzontu
polskiego, rozczarowanego estety. LSC tworzy biegun tego, co jasne, no-
woczesne, ale odrzucone, niezrozumiane i, niestety, niezrealizowane.
1 Dokąd, iść, „Sowremiennaja Architiektura” 1-2/1930, cyt. za: H. Gurjanowa, Ra-
dzieckie koncepcje nowego osadnictwa z lat 1928-1931, Warszawa 1967, s. 95.
UCIECZKA DO NOWEJ HUTY
Należy przewidywać, że w przyszłości w miarę budowy nowych gma-
chów, wyburzy się wszystkie niezdrowe i źle wybudowane mieszkania
i dzielnice.
K. Marks, F. Engels, Manifest komunistyczny
Zastąpić stare mieszkalnictwo nowym. Wypierać indywidualne gospo-
darstwo domowe poprzez usługi uspołecznione - to znaczy żywić taniej,
smaczniej w stołówkach zbiorowych, tzn. zapewnić opiekę nad wycho-
waniem dzieci taniej, lepiej niż w rodzinie. To znaczy zmniejszyć średnie
wydatki na jednego robotnika, nie naruszając budżetu państwa. Zwal-
czyć stare formy życia codziennego w mieszkalnictwie - to znaczy fak-
tycznie, a nie tylko w słowach: dać pracę wszystkim gospodyniom domo-
wym..., a więc i mężczyznę uczynić mniej zainteresowanym w istnieniu
gospodarstwa domowego1.
I
Imaginacyjny kontrast pomiędzy lekkością prześwietlonych słońcem
funkcjonalnych konstrukcji, stanowiących ramy dla swobodnych form
ludzkiej ekspresji, a ciężkim monumentalizmem i fałszywą ozdobnością
socrealistycznej architektury podporządkowującej sobie ludzkie życie, to
jedna z podstaw historyczno-artystycznej optyki najpowszechniej kształ-
tującej widzenie, opis i rozumienie Linearnego Systemu Ciągłego Oskara
Hansena. Ten nowoczesny projekt przebudowy urbanistycznej struktury
Polski, wywodzony przez jego autora z własnej teorii Formy Otwartej,
wydaje się w literaturze pozostawać w napięciu z synonimami negatyw-
nych aspektów PRL-u, rozumianego jako estetyczny konstrukt, a więc
w napięciu z niechęcią do nowości, z technologicznym zapóźnieniem, na-
chalną ideologizacją oraz ze wstydliwym gustem do naiwnie pojętego
przepychu. W tym sensie projekt LSC i realizacja Nowej Huty tworzą
dwa skrajne bieguny poznawczego, emocjonalnego i ideowego horyzontu
polskiego, rozczarowanego estety. LSC tworzy biegun tego, co jasne, no-
woczesne, ale odrzucone, niezrozumiane i, niestety, niezrealizowane.
1 Dokąd, iść, „Sowremiennaja Architiektura” 1-2/1930, cyt. za: H. Gurjanowa, Ra-
dzieckie koncepcje nowego osadnictwa z lat 1928-1931, Warszawa 1967, s. 95.