FORMY SUBSTYTUCJI TEGO, CO SPOŁECZNE

211



10. Okaleczone torso statuy Wenus lub 11. Odrąbana twarz Madonny z Kamen-
Diany, Trewir, Rheinisches Landesmuse- ny’ego Ujezdu. ok. 1420, lipa, Hlubokâ,
um (za: Gramaceini (jak w przyp. 36], Alsova Jihoćeska galerie, fot. autor
11. 10)
się o bezczeszczeniu grobu: „i, jak gdyby uważali go za żywego, odrąbali
mu, jak czyni to kat, ręce, nogi i w końcu głowę”33.
Katolicy odczuwali ataki na swoje obrazy bezpośrednio jako napaści
cielesne. Już w okresie czeskich ikonoklazmów pisali o rzeźbach jak
o żywych męczennikach, ponieważ - jak z przerażeniem zauważano -
husyci na nich egzekwowali kary ,jak gdyby wierzyli, że dosięgają
żywych ludzi”34. Hugenoci, jak odnotowano w relacji z Francji, „nie pozo-
stawiali żadnego obrazu bez odrąbania mu głowy, jakby chodziło o żywe-
go i odczuwającego świętego”35.
Ikonoklaści wykorzystywali podobieństwo do kar cielesnych, wyka-
zując się przy tym daleko idącą świadomością formy. W Landesmuseum
33 „et comme s’ils l’eussent tenu vif entre les mains de bourreaux, luy couppèrent les
bras, les jambes et à la fin la teste” (C. de Sainctes, cyt. za: O. Christin, Une révolution
symbolique, op. cit., s. 133).
34 Palacky, Urkundliche Beiträge zur Geschichte des Hussitenkrieges von den Jahren
1419-1428, t. I, Prag 1873, s. 33 n. Por. H. Bredekamp, Autonomie und Askese, (w:) Auto-
nomie der Kunst. Zur Genese und Kritik einer bürgerlichen Kategorie, Frankfurt/M 1972,
s. 138.
35 „Ils ne laissèrent pas une image sans lui abattre la teste, comme à un sainct vif et
sensible” (L. Réau, Historie du Vandalisme, op. cit., s. 70).