DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.25580#0013
Wstęp
Niniejsza książka jest zmienioną i uzupełnioną wersją pracy doktorskiej Ks. Pa-
weł Giżycki, architekt polski XVIII wieku, napisanej pod kierunkiem prof. dra hab. Jana
Ostrowskiego i obronionej w r. 1999 w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiel-
lońskiego.
Chciałbym gorąco podziękować przede wszystkim mojemu Promotorowi Panu
Profesorowi Janowi Ostrowskiemu, którego bardzo życzliwa pomoc i opieka naukowa
oraz liczne wskazówki pozwoliły na powstanie tego tekstu. Szczególnie wiele zawdzię-
czam recenzentom niniejszej pracy: Panu Profesorowi Adamowi Małkiewiczowi, któ-
rego cenne uwagi, zgłaszane podczas wcześniejszych dyskusji, ułatwiły sformułowa-
nie większości przedstawionych dalej tez. Dzięki konsultacjom z Panem Profesorem
Jerzym Kowalczykiem, udało się m.in. zweryfikować wiele przedstawionych atrybu-
cji. Pan Profesor udostępnił także archiwalne pomiary, zdjęcia oraz wypisy dotyczące
wielu obiektów.
Monografia ta nie stanowi jedynie typowego omówienia biografii i dorobku ar-
chitektonicznego Pawła Giżyckiego na podstawie reinterpretacji znanych i interpreta-
cji nowo odkrytych źródeł archiwalnych oraz analizy formalno-genetycznej dzieł wią-
zanych z artystą. Przedstawiono w niej oczywiście takie zasadnicze zagadnienia, jak:
ewolucja twórczości artysty, podzielonej chronologicznie na trzy okresy, odmienne
pod względem stylowym; problem określenia miejsca artysty zakonnego na „zewnętrz-
nym rynku” architektonicznym oraz ponadto związki i wzajemne oddziaływanie twór-
czości Giżyckiego i Pawła Fontany, wybitnego architekta działającego na Wołyniu
w drugiej i trzeciej ćwierci w. XVIII. Poruszono także kwestie genezy i charakterystyki
stylistycznej dorobku Giżyckiego oraz przedstawiono jego twórczość na tle architek-
tury ziem południowo-wschodnich Rzeczypospolitej w latach około 1720-1770. Zasyg-
nalizowano również kwestię organizacji pracy warsztatów zakonnych i realizacji „fab-
ryk”. Część przedstawionych rozważań uzyskała jednakże charakter szerszy i stanowi
na przykład rekonstrukcję „idealnego modelu” wykształcenia i warsztatu architekta za-
konnego w XVIII wieku. Osoba i twórczość Pawła Giżyckiego stanowi podstawę do
omówienia, niejako na zasadzie pars pro toto, wielu zagadnień dotyczących całych
dziejów polskiej architektury XVIII stulecia, takich jak: wykształcenie architekta
w zgromadzeniu jezuitów oraz nauczanie architektury w kolegiach jezuickich, problem
wykształcenia w warsztacie architektonicznym czy zagadnienie recepcji wzorów archi-
tektury rzymskiej w sztuce polskiej w XVIII wieku. W niniejszej monografii pominięto
natomiast omówienie twórczości Giżyckiego na polu grafiki i malarstwa.
9
Niniejsza książka jest zmienioną i uzupełnioną wersją pracy doktorskiej Ks. Pa-
weł Giżycki, architekt polski XVIII wieku, napisanej pod kierunkiem prof. dra hab. Jana
Ostrowskiego i obronionej w r. 1999 w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiel-
lońskiego.
Chciałbym gorąco podziękować przede wszystkim mojemu Promotorowi Panu
Profesorowi Janowi Ostrowskiemu, którego bardzo życzliwa pomoc i opieka naukowa
oraz liczne wskazówki pozwoliły na powstanie tego tekstu. Szczególnie wiele zawdzię-
czam recenzentom niniejszej pracy: Panu Profesorowi Adamowi Małkiewiczowi, któ-
rego cenne uwagi, zgłaszane podczas wcześniejszych dyskusji, ułatwiły sformułowa-
nie większości przedstawionych dalej tez. Dzięki konsultacjom z Panem Profesorem
Jerzym Kowalczykiem, udało się m.in. zweryfikować wiele przedstawionych atrybu-
cji. Pan Profesor udostępnił także archiwalne pomiary, zdjęcia oraz wypisy dotyczące
wielu obiektów.
Monografia ta nie stanowi jedynie typowego omówienia biografii i dorobku ar-
chitektonicznego Pawła Giżyckiego na podstawie reinterpretacji znanych i interpreta-
cji nowo odkrytych źródeł archiwalnych oraz analizy formalno-genetycznej dzieł wią-
zanych z artystą. Przedstawiono w niej oczywiście takie zasadnicze zagadnienia, jak:
ewolucja twórczości artysty, podzielonej chronologicznie na trzy okresy, odmienne
pod względem stylowym; problem określenia miejsca artysty zakonnego na „zewnętrz-
nym rynku” architektonicznym oraz ponadto związki i wzajemne oddziaływanie twór-
czości Giżyckiego i Pawła Fontany, wybitnego architekta działającego na Wołyniu
w drugiej i trzeciej ćwierci w. XVIII. Poruszono także kwestie genezy i charakterystyki
stylistycznej dorobku Giżyckiego oraz przedstawiono jego twórczość na tle architek-
tury ziem południowo-wschodnich Rzeczypospolitej w latach około 1720-1770. Zasyg-
nalizowano również kwestię organizacji pracy warsztatów zakonnych i realizacji „fab-
ryk”. Część przedstawionych rozważań uzyskała jednakże charakter szerszy i stanowi
na przykład rekonstrukcję „idealnego modelu” wykształcenia i warsztatu architekta za-
konnego w XVIII wieku. Osoba i twórczość Pawła Giżyckiego stanowi podstawę do
omówienia, niejako na zasadzie pars pro toto, wielu zagadnień dotyczących całych
dziejów polskiej architektury XVIII stulecia, takich jak: wykształcenie architekta
w zgromadzeniu jezuitów oraz nauczanie architektury w kolegiach jezuickich, problem
wykształcenia w warsztacie architektonicznym czy zagadnienie recepcji wzorów archi-
tektury rzymskiej w sztuce polskiej w XVIII wieku. W niniejszej monografii pominięto
natomiast omówienie twórczości Giżyckiego na polu grafiki i malarstwa.
9