DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.25580#0057
V. Geneza
i charakterystyka stylu Pawła Giżyckiego
Jak wynika ze wskazanych analogii, dominującą rolę w kształtowaniu dzieł Gi-
życkiego odegrały wzory włoskie. Szczególnie należy podkreślić zależność prac archi-
tekta od przykładów rozwiązań zawartych w traktacie Andrei Pozza i od realizacji
Carla Fontany, którego dorobek Giżycki poznał m.in. dzięki jego polskiemu uczniowi -
Kacprowi Bażance. Kilka odwołań do dzieł Bażanki (fasady kościoła młodzawskiego,
wieży krakowskiego kościoła katedralnego), zostało już wcześniej omówionych. Przede
wszystkim jednak nasuwa się pytanie, czy ich wykorzystanie miało charakter incyden-
talny, czy też mają one istotne znaczenie dla określenia genezy całej działalności archi-
tektonicznej Giżyckiego.
5.1. Geneza stylu Giżyckiego
Już w pierwszym dziele Giżyckiego - w ołtarzu głównym w kościele parafialnym
w Żywcu [ił. 1] - dają się zaobserwować zależności od rycin i zrealizowanych projek-
tów Andrei Pozza275. Sposób aranżacji ołtarza zaprojektowanego przez Giżyckiego
wykracza poza możliwość oddziaływania jedynie wzorów graficznych. Giżycki musiał
poznać zasady kompozycji przestrzennej od artysty, który sam stosował tego typu za-
biegi (perspektywiczne ujęcie konstrukcji i iluzjonistyczne traktowanie światła). Arty-
stą takim był wówczas w Krakowie właściwie tylko Kacper Bażanka. W sztuce kra-
kowskiej początków lat 20. XVIII wieku można wskazać kilka struktur ołtarzowych,
opierających się na pracach rzymskich, które prawdopodobnie zostały wykonane przez
Bażankę lub jego warsztat. Sąto m.in. ołtarz w kaplicy Św. Anny kościoła Św. Mikoła-
ja na Wesołej (datowany na pierwszą ćwierć w. XVIII, z rzeźbami Antoniego Frączkie-
wicza)276, nieistniejący ołtarz boczny w kościele Św. Wojciecha (z półkolistą niszą
główną wyłożoną lustrami) oraz ołtarzyk Matki Boskiej w wieży kościoła Św. Mar-
ka277. Struktury te mogły stanowić bezpośrednie pierwowzory dla Giżyckiego. Pod
względem genetycznym ołtarz w Żywcu jest też podobny do głównego retabulum
w kościele Karmelitanek Bosych na Wesołej w Krakowie [il. 169], przypisywanego
275 Wyszczególnione w haśle katalogowym niniejszej pracy (poz. 1).
276 Datowanie na podstawie maszynopisu KZSP w Krakowie, tomu „Kraków-Wesoła”. Autor
dziękuje mgr Joannie Daranowskiej-Łukaszewskiej za udostępnienie niepublikowanego tekstu.
277 KZSP, t. 4, cz. 3, 1978, il. 200, 201; wzorowany na ołtarzu Carla Fontany w Palazetto
di Yenezia.
53
i charakterystyka stylu Pawła Giżyckiego
Jak wynika ze wskazanych analogii, dominującą rolę w kształtowaniu dzieł Gi-
życkiego odegrały wzory włoskie. Szczególnie należy podkreślić zależność prac archi-
tekta od przykładów rozwiązań zawartych w traktacie Andrei Pozza i od realizacji
Carla Fontany, którego dorobek Giżycki poznał m.in. dzięki jego polskiemu uczniowi -
Kacprowi Bażance. Kilka odwołań do dzieł Bażanki (fasady kościoła młodzawskiego,
wieży krakowskiego kościoła katedralnego), zostało już wcześniej omówionych. Przede
wszystkim jednak nasuwa się pytanie, czy ich wykorzystanie miało charakter incyden-
talny, czy też mają one istotne znaczenie dla określenia genezy całej działalności archi-
tektonicznej Giżyckiego.
5.1. Geneza stylu Giżyckiego
Już w pierwszym dziele Giżyckiego - w ołtarzu głównym w kościele parafialnym
w Żywcu [ił. 1] - dają się zaobserwować zależności od rycin i zrealizowanych projek-
tów Andrei Pozza275. Sposób aranżacji ołtarza zaprojektowanego przez Giżyckiego
wykracza poza możliwość oddziaływania jedynie wzorów graficznych. Giżycki musiał
poznać zasady kompozycji przestrzennej od artysty, który sam stosował tego typu za-
biegi (perspektywiczne ujęcie konstrukcji i iluzjonistyczne traktowanie światła). Arty-
stą takim był wówczas w Krakowie właściwie tylko Kacper Bażanka. W sztuce kra-
kowskiej początków lat 20. XVIII wieku można wskazać kilka struktur ołtarzowych,
opierających się na pracach rzymskich, które prawdopodobnie zostały wykonane przez
Bażankę lub jego warsztat. Sąto m.in. ołtarz w kaplicy Św. Anny kościoła Św. Mikoła-
ja na Wesołej (datowany na pierwszą ćwierć w. XVIII, z rzeźbami Antoniego Frączkie-
wicza)276, nieistniejący ołtarz boczny w kościele Św. Wojciecha (z półkolistą niszą
główną wyłożoną lustrami) oraz ołtarzyk Matki Boskiej w wieży kościoła Św. Mar-
ka277. Struktury te mogły stanowić bezpośrednie pierwowzory dla Giżyckiego. Pod
względem genetycznym ołtarz w Żywcu jest też podobny do głównego retabulum
w kościele Karmelitanek Bosych na Wesołej w Krakowie [il. 169], przypisywanego
275 Wyszczególnione w haśle katalogowym niniejszej pracy (poz. 1).
276 Datowanie na podstawie maszynopisu KZSP w Krakowie, tomu „Kraków-Wesoła”. Autor
dziękuje mgr Joannie Daranowskiej-Łukaszewskiej za udostępnienie niepublikowanego tekstu.
277 KZSP, t. 4, cz. 3, 1978, il. 200, 201; wzorowany na ołtarzu Carla Fontany w Palazetto
di Yenezia.
53