DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.25580#0071
VI. Twórczość Pawła Giżyckiego
na tle architektury Rzeczypospolitej w XVIII wieku
Styl architektoniczny Pawła Giżyckiego był wypadkową z jednej strony uprosz-
czonej adaptacji rozwiązań wykształconych w kręgu rzymskim na początku XVIII wieku,
a z drugiej - wytworzenia swoistej maniery eklektycznej, charakteryzującej się łatwo
rozpoznawalnym zasobem form i motywów, który, jak można sądzić, oddziaływał
z kolei na współczesnych mu architektów.
Problem ustalenia miejsca twórczości Giżyckiego w XVIII-wiecznej sztuce pol-
skiej łączy się z kwestią działalności budowlanej zgromadzenia jezuickiego oraz ze
złożonym zagadnieniem klasyfikacji stylistycznej architektury XVIII wieku na połud-
niowo-wschodnich terenach Rzeczypospolitej. Wydaje się, że w celu maksymalnego
usystematyzowania dziejów architektury w Polsce należy wyodrębnić nurty stylistycz-
ne, odnosząc je do zjawisk związanych z działalnością budowlaną poszczególnych
zakonów, co jest widoczne zwłaszcza w architekturze jednolitego zgromadzenia jezuic-
kiego. Sprawy te są wciąż dalekie od całkowitego wyjaśnienia, a proponowane katego-
rie stylowe tworzą panoramę zjawisk bardzo niedoskonałą- niepełnąi pomijającą ważne
dzieła.
Twórczość Pawła Giżyckiego stanowiła dla budownictwa jezuitów na ziemiach
południowo-wschodnich swego rodzaju wzorzec, bowiem prawie we wszystkich reali-
zacjach współczesnych dziełom Giżyckiego, a nie będących jego autorstwa, da się
odnaleźć nawiązania do jego prac. Architektura świątyń jezuickich na ziemiach wschod-
nich stanowi zatem, z punktu widzenia stylistycznego, jednorodną i samodzielną gru-
pę, którą można nazwać „architekturą Giżyckiego”. Dalsze rozważania potwierdzają
powyższe stwierdzenie.
6.1. Nurt „architektury Giżyckiego”
w drugiej i trzeciej ćwierci XVIII wieku347
Terminem „architektura Giżyckiego” można nazwać prąd stylistyczny występują-
cy na terenach pogranicza południowo-wschodniego Rzeczypospolitej, pomiędzy ro-
kiem około 1720 a 1780. Powinien być on traktowany podobnie do wyróżnionego
przez Miłobędzkiego „nurtu architektury niżu polskiego” czy „architektury lubelskiej”
347 Niniejsze rozważania oparte zostały na: Betlej 1998, s. 305-325.
67
na tle architektury Rzeczypospolitej w XVIII wieku
Styl architektoniczny Pawła Giżyckiego był wypadkową z jednej strony uprosz-
czonej adaptacji rozwiązań wykształconych w kręgu rzymskim na początku XVIII wieku,
a z drugiej - wytworzenia swoistej maniery eklektycznej, charakteryzującej się łatwo
rozpoznawalnym zasobem form i motywów, który, jak można sądzić, oddziaływał
z kolei na współczesnych mu architektów.
Problem ustalenia miejsca twórczości Giżyckiego w XVIII-wiecznej sztuce pol-
skiej łączy się z kwestią działalności budowlanej zgromadzenia jezuickiego oraz ze
złożonym zagadnieniem klasyfikacji stylistycznej architektury XVIII wieku na połud-
niowo-wschodnich terenach Rzeczypospolitej. Wydaje się, że w celu maksymalnego
usystematyzowania dziejów architektury w Polsce należy wyodrębnić nurty stylistycz-
ne, odnosząc je do zjawisk związanych z działalnością budowlaną poszczególnych
zakonów, co jest widoczne zwłaszcza w architekturze jednolitego zgromadzenia jezuic-
kiego. Sprawy te są wciąż dalekie od całkowitego wyjaśnienia, a proponowane katego-
rie stylowe tworzą panoramę zjawisk bardzo niedoskonałą- niepełnąi pomijającą ważne
dzieła.
Twórczość Pawła Giżyckiego stanowiła dla budownictwa jezuitów na ziemiach
południowo-wschodnich swego rodzaju wzorzec, bowiem prawie we wszystkich reali-
zacjach współczesnych dziełom Giżyckiego, a nie będących jego autorstwa, da się
odnaleźć nawiązania do jego prac. Architektura świątyń jezuickich na ziemiach wschod-
nich stanowi zatem, z punktu widzenia stylistycznego, jednorodną i samodzielną gru-
pę, którą można nazwać „architekturą Giżyckiego”. Dalsze rozważania potwierdzają
powyższe stwierdzenie.
6.1. Nurt „architektury Giżyckiego”
w drugiej i trzeciej ćwierci XVIII wieku347
Terminem „architektura Giżyckiego” można nazwać prąd stylistyczny występują-
cy na terenach pogranicza południowo-wschodniego Rzeczypospolitej, pomiędzy ro-
kiem około 1720 a 1780. Powinien być on traktowany podobnie do wyróżnionego
przez Miłobędzkiego „nurtu architektury niżu polskiego” czy „architektury lubelskiej”
347 Niniejsze rozważania oparte zostały na: Betlej 1998, s. 305-325.
67