DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.25580#0033
IV. Paweł Giżycki jako architekt
Dla charakterystyki twórczości Giżyckiego przydatny jest zaproponowany przez
Gieysztor-Miłobędzką schemat recepcji wpływów artystycznych w sztuce Rzeczypo-
spolitej157. Badaczka ta stworzyła model oddziaływania wzorów artystycznych, posłu-
gując się następującymi kategoriami: transferu (oznaczającego pasywne przejęcie form),
adaptacji (powierzchownego przystosowania wzorców do miejscowych potrzeb), asy-
milacji (przyjęcia wzorców) i ekstensji asymilacji (połączenia elementów obcych i ro-
dzimych w nowąjakość).
Rozpatrując twórczość Pawła Giżyckiego w kontekście przemian sztuki polskiej
w XVIII wieku, należałoby całą jego działalność architektoniczną sytuować w ramach
ostatnich dwu z wyżej wyróżnionych kategorii.
Jednocześnie, analizując jedynie poszczególne okresy twórczości architekta, można
je również scharakteryzować poprzez odniesienie się do owego modelu. Wymienione
poniżej wczesne dzieła oraz dekoracje efemeryczne mogą być przyporządkowane do
pierwszych dwóch kategorii recepcji; trzeciej odpowiadają prace z okresu „dojrzałe-
go”, który można uznać za najbardziej kreatywny. Prace późne i wykonane przez na-
śladowców posiadają charakter odrębny, zgodny z definicją ekstensji asymilacji - po-
wstania „nowej jakości, a nawet odrębnego stylu”158.
4.1. Dzieła najwcześniejsze (1724 - ok. 1736)
Wczesny okres twórczości Pawła Giżyckiego zamyka się pomiędzy r. 1724 a około
połową lat 30. Dokładnych granic czasowych, a zwłaszcza daty końcowej, tego prze-
działu nie można precyzyjnie określić. Jego początek jest wyznaczony przez powstanie
pierwszego znanego dzieła Giżyckiego - ołtarza w kościele parafialnym w Żywcu,
a koniec - przez datę rozpoczęcia budowy kościoła bernardyńskiego w Łucku (1736).
Najważniejszym dziełem artysty z tego okresu jest kościół jezuicki w Krzemieńcu, które-
go budowę rozpoczęto w r. 1730. Można przyjąć, że „fabryka” ta, kontynuowana
w latach 40., otwiera zarazem następny etap jego działalności. Poza tymi pracami Giżycki
wykonał przekroje kościoła jezuickiego w Samborze, projekt retabulum dla kościoła
157 Gieysztor-Miłobądzka 1995, s. 131-140; zob. także Ostrowski 1999, s. 55-67.
158 Gieysztor-Miłobędzką 1995, s. 139.
29
Dla charakterystyki twórczości Giżyckiego przydatny jest zaproponowany przez
Gieysztor-Miłobędzką schemat recepcji wpływów artystycznych w sztuce Rzeczypo-
spolitej157. Badaczka ta stworzyła model oddziaływania wzorów artystycznych, posłu-
gując się następującymi kategoriami: transferu (oznaczającego pasywne przejęcie form),
adaptacji (powierzchownego przystosowania wzorców do miejscowych potrzeb), asy-
milacji (przyjęcia wzorców) i ekstensji asymilacji (połączenia elementów obcych i ro-
dzimych w nowąjakość).
Rozpatrując twórczość Pawła Giżyckiego w kontekście przemian sztuki polskiej
w XVIII wieku, należałoby całą jego działalność architektoniczną sytuować w ramach
ostatnich dwu z wyżej wyróżnionych kategorii.
Jednocześnie, analizując jedynie poszczególne okresy twórczości architekta, można
je również scharakteryzować poprzez odniesienie się do owego modelu. Wymienione
poniżej wczesne dzieła oraz dekoracje efemeryczne mogą być przyporządkowane do
pierwszych dwóch kategorii recepcji; trzeciej odpowiadają prace z okresu „dojrzałe-
go”, który można uznać za najbardziej kreatywny. Prace późne i wykonane przez na-
śladowców posiadają charakter odrębny, zgodny z definicją ekstensji asymilacji - po-
wstania „nowej jakości, a nawet odrębnego stylu”158.
4.1. Dzieła najwcześniejsze (1724 - ok. 1736)
Wczesny okres twórczości Pawła Giżyckiego zamyka się pomiędzy r. 1724 a około
połową lat 30. Dokładnych granic czasowych, a zwłaszcza daty końcowej, tego prze-
działu nie można precyzyjnie określić. Jego początek jest wyznaczony przez powstanie
pierwszego znanego dzieła Giżyckiego - ołtarza w kościele parafialnym w Żywcu,
a koniec - przez datę rozpoczęcia budowy kościoła bernardyńskiego w Łucku (1736).
Najważniejszym dziełem artysty z tego okresu jest kościół jezuicki w Krzemieńcu, które-
go budowę rozpoczęto w r. 1730. Można przyjąć, że „fabryka” ta, kontynuowana
w latach 40., otwiera zarazem następny etap jego działalności. Poza tymi pracami Giżycki
wykonał przekroje kościoła jezuickiego w Samborze, projekt retabulum dla kościoła
157 Gieysztor-Miłobądzka 1995, s. 131-140; zob. także Ostrowski 1999, s. 55-67.
158 Gieysztor-Miłobędzką 1995, s. 139.
29