Instytut Sztuki (Warschau) [Editor]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Editor]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Editor]: Biuletyn Historii Sztuki (13.1951)

TWÓRCZOŚĆ JÓZEFA SZERMENTOWSKIEGO


Ryc 17. Pogrzeb chłopski, olej, 1862, fragment. Ryc. 18. Schronienie przed burzą,
1873, rysunek wg reprodukcji drzeworytu. Kłosy 1873, 1. 313, fragment.

brak świadomości istotnych konfliktów społecznych. Jedynie może w ta-
kim obrazie, jak „Leśnik odbierający chłopom siekierę1', znanym tylko
ze wzmianek, pobrzmiewały jakieś silniejsze akcenty społeczne. Przyczy-
ną tego rodzaju naogół biernej postawy, jaką w tym czasie zajmował Szer-
mentowski, był może układ stosunków, jaki zapanował w latach pięćdzie-
siątych, kiedy Szermentowski rozpoczynał swą działalność artystyczną,
a który cechował się pewnym uspokojeniem i chwilowym przytępieniem
walki klasowej na terenie Kongresówki, w każdym razie w jej objawach
zewnętrznych. Szermentowskiego łączy z Kostrzewskim w obrazach ro-
dzajowych tego okresu nie tylko postawa wobec człowieka, ale i jego
ujęcie. Maluje z rozmachem, czasem dość szkicowo podobne postacie nis-
kie i przysadkowate, w barwnych strojach, których silna charakterystyka
graniczy z karykaturą, jakkolwiek nigdy nie występują one w tak oży-
wionej akcji i z takim zróżnicowaniem wyrazów jak u Kostrzewskiegp.
Najważniejszą dziedziną twórczości Szermentowskiego w tym okre-
sie, w którym odegrał on na terenie malarstwa warszawskiego, a w dal-
szych konsekwencjach ogólno-polskiego, rolę pionierską był pejzaż. Po tej
linii rozwija się dalej główny nurt jego twórczości w jej cechach najbar-
dziej odrębnych, specyficznych.
Pejzaże tego okresu przedstawiają dużą rozmaitość tematów i uję-
cia, będącą wynikiem ówczesnego stadium poszukiwań właściwej drogi.
Pierwsze lata twórczości obfitują głównie w widoki miast i poszczegól-
nych obiektów zabytkowych, odtwarzanych częściowo według założonego
sobie programu zebrania szeregu widoków z ciekawszych miejscowości.

27