DOI Heft:
Nr. 4
DOI Artikel:Miscellanea
DOI Artikel:Herbst, Stanisław: Dom bankiera warszawskiego i zakład przemysłowy z XVIII w.
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37707#0533
STANISŁAW HERBST
DOM BA N KIERA W A RSZ A WSK1EGO
I ZAKŁAD PRZEMYSŁOWY Z XVIII W.
Karierę kupca warszawskiego Klemensa Berneaux1 w r. 1790
uwieńczyła nobilitacja. Wyrazem rosnącej zamożności była już sprzedaż
w r. 1782 kamienicy w Rynku staromiejskim nr 40, gdzie do spółki
z Richardem miał handel winny i sklep galanteryjny, i założenie własnego
magazynu w dzielnicy bardziej wziętej — na Senatorskiej obok Kanoni-
czek i Pałacu Jabłonowskich. Dalszym etapem było nabycie w r. 1789
obszernej nieruchomości przy rogu Marszałkowskiej i Hożej, oznaczonej
numerem taryfowym: 1677. W roku następnym przystąpił do rozbiórki
,,przedniego budowania" — dworka z facjatą i zapewne od razu rozpoczął
budowę nowego domu, według projektu najwybitniejszego może archi-
tekta warszawskiego tych lat — Zuga. Niedługo w domu tym mieszkał,
ale przeżył w nim swe najlepsze lata. Przetrwał okres wielkiego kryzysu
bankowego 1793 r. i stał się jednym z najznakomitszych bankierów pol-
skich. Gdy z polecenia Sieversa aresztowano go w grudniu tegoż roku
jako podejrzanego o utrzymywanie stosunków z rewolucyjnym posłem
francuskim Descorches’em, Stanisław August wyjednał zwolnienie go jako
swego wierzyciela, zaręczając, że jest „bardzo porządnym człowiekiem
i wcale nie jakobinem". W czasie powstania wszedł do Komisji Indaga-
cyjnej i świadczył hojne ofiary na rzecz przybranej ojczyzny, dlatego
więc zapewne znalazł się potem w więzieniu carskim, z którego wyszedł
po śmierci Katarzyny (1796). Wróciwszy do pruskiej Warszawy, znów
zajmował się sprawami finansowymi. Zmarł ok. 1802 r. jako posiadacz
znacznych dóbr ziemskich.
1 Życiorys B. napisał i zaopatrzył bibliografią Z. Man, Polski Słownik Biogra-
ficzny I (1935) s. v.; uzupełnienia: Ks. Kurowski F., Pamiętniki m. Warszawy, War-
szawa 1949, t. I, s. 13; Kornatowski W., Kryzys bankowy 1793 r.. Warszawa 1936,
s. 137; Hipoteka m. Warszawy ks. wiecz 1677; Pomiar m. Warszawy 1790, Arch. Gł.,
Warszawa Ekon. 16. Prof. St. Lorentz zwrócił mi uwagę na szyld magazynu B. na
rysunku Vogla „Widok Kościoła Farnego św. Jędrzeja1', repr. Kraushar A., Warsza-
wa za Sejmu Czteroletniego w akwarelach Vogla, Poznań b. d., tabl. 24. Jeszcze
w r. 1806 bank Berneaux obsługiwał Adama Czartoryskiego; Batowski Z., Z kores-
pondencji Norblina, Lamus II, 521 (1910).
150
DOM BA N KIERA W A RSZ A WSK1EGO
I ZAKŁAD PRZEMYSŁOWY Z XVIII W.
Karierę kupca warszawskiego Klemensa Berneaux1 w r. 1790
uwieńczyła nobilitacja. Wyrazem rosnącej zamożności była już sprzedaż
w r. 1782 kamienicy w Rynku staromiejskim nr 40, gdzie do spółki
z Richardem miał handel winny i sklep galanteryjny, i założenie własnego
magazynu w dzielnicy bardziej wziętej — na Senatorskiej obok Kanoni-
czek i Pałacu Jabłonowskich. Dalszym etapem było nabycie w r. 1789
obszernej nieruchomości przy rogu Marszałkowskiej i Hożej, oznaczonej
numerem taryfowym: 1677. W roku następnym przystąpił do rozbiórki
,,przedniego budowania" — dworka z facjatą i zapewne od razu rozpoczął
budowę nowego domu, według projektu najwybitniejszego może archi-
tekta warszawskiego tych lat — Zuga. Niedługo w domu tym mieszkał,
ale przeżył w nim swe najlepsze lata. Przetrwał okres wielkiego kryzysu
bankowego 1793 r. i stał się jednym z najznakomitszych bankierów pol-
skich. Gdy z polecenia Sieversa aresztowano go w grudniu tegoż roku
jako podejrzanego o utrzymywanie stosunków z rewolucyjnym posłem
francuskim Descorches’em, Stanisław August wyjednał zwolnienie go jako
swego wierzyciela, zaręczając, że jest „bardzo porządnym człowiekiem
i wcale nie jakobinem". W czasie powstania wszedł do Komisji Indaga-
cyjnej i świadczył hojne ofiary na rzecz przybranej ojczyzny, dlatego
więc zapewne znalazł się potem w więzieniu carskim, z którego wyszedł
po śmierci Katarzyny (1796). Wróciwszy do pruskiej Warszawy, znów
zajmował się sprawami finansowymi. Zmarł ok. 1802 r. jako posiadacz
znacznych dóbr ziemskich.
1 Życiorys B. napisał i zaopatrzył bibliografią Z. Man, Polski Słownik Biogra-
ficzny I (1935) s. v.; uzupełnienia: Ks. Kurowski F., Pamiętniki m. Warszawy, War-
szawa 1949, t. I, s. 13; Kornatowski W., Kryzys bankowy 1793 r.. Warszawa 1936,
s. 137; Hipoteka m. Warszawy ks. wiecz 1677; Pomiar m. Warszawy 1790, Arch. Gł.,
Warszawa Ekon. 16. Prof. St. Lorentz zwrócił mi uwagę na szyld magazynu B. na
rysunku Vogla „Widok Kościoła Farnego św. Jędrzeja1', repr. Kraushar A., Warsza-
wa za Sejmu Czteroletniego w akwarelach Vogla, Poznań b. d., tabl. 24. Jeszcze
w r. 1806 bank Berneaux obsługiwał Adama Czartoryskiego; Batowski Z., Z kores-
pondencji Norblina, Lamus II, 521 (1910).
150