Instytut Sztuki (Warschau) [Editor]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Editor]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Editor]: Biuletyn Historii Sztuki (13.1951)

TWÓRCZOŚĆ JÓZEFA SZERMENTOWSKIEGO


Ryc. 30. Hrabiowskie zaproszenie, czyli zdradzone incognito, 1875, rysunek w!g
reprodukcji drzeworytniczej, Kłosy 1875 I. 369.

kraju łączy się zawsze z obrazem cierpiącego nędzę ludu. Rozłąka z kra-
jem, ciężkie warunki bytu na obczyźnie, wieści dochodzące o wypadkach
krajowych wpłynęły niewątpliwie na pogłębienie stosunku malarza do
człowieka i do problemów społecznych, zmieniając charakter wątku ro-
dzajowego jego obrazów. Temat zresztą pogrzebu nędzarza jest dość czę-
sty w malarstwie polskim XIX w. Między innymi podejmowali go ■— Ger-
son i obaj Gierymscy. Szermentowski jednak w obrazach takich jak „Po-
grzeb chłopski11 czy „Poddaństwo11 0,1 zdradza szczególnie obiektywne
i ostre widzenie problemów społecznych ówczesnej wsi polskiej, jakie-
go nie można dostrzec u żadnego ze współczesnych mu malarzy polskich.
Obrazy te rzeczowo i obiektywnie pokazują problem upośledzenia chłopa,
którego nędzę i samotność zestawia z obojętnością otoczenia. Pożądany
efekt osiąga zresztą, zwłaszcza w „Pogrzebie11, bez sztucznej nastrojo-
wości. Chłop z dzieckiem w pełnym świetle dnia stoją samotni przy trum-
nie przed zamkniętą furtą cmentarza kościelnego, zdaleka widnieje obo-
jętna postać kościelnego. W obrazie znów „Poddaństwo11 uderza nieby-
fifl dawniej własność E. Szummer Szermentowskiego, Warszawa, zaginione; obraz
znany z reprodukcji w Kłosach, 1874. I s. 36.

43