Instytut Sztuki (Warschau) [Editor]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Editor]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Editor]: Biuletyn Historii Sztuki (13.1951)

REALISTYCZNY OBRAZ WSI POLSKIEJ W TWÓRCZOŚCI NORBLINA


II. 30. Bednarz wiejski, 1794, piórko, sepia. Muz. Nar. w Warsz., źb. Gol. 331.
(Fot. L. Sempoliński)

pewnego do życia sposobu*'.36 Jedni spośród nich, bardziej przedsiębiorczy,
uzdolnieni lub posiadający umiejętność jakiegoś fachu, stawali się rze-
mieślnikami w warsztatach mieszczan (il. 19), lub domokrążcami, trudnią-
cymi się handlem (Alb. Cz. 1413 ,,przedaie tatrak**) i dorywczą pracą (il.
(il. 20 ) 37. Inni znów, słabsi, lękliwi, lub o upodobaniach włóczęgów — po-
większali grona żebraków, bezdomnej nędzy miejskiej, która pędzona gło-
dem i brakiem dachu nad głową, wylewała się powrotną falą na wieś, któ-
ra ją wydała.
Jedną z głównych przyczyn, przedstawionego powyżej, ciężkiego po-
łożenia ludności wiejskiej w XVIII w. i deklasowania się stanu włościań-
skiego był ustrój sądownictwa polskiego, legalizujący wyzysk pana, nie-
wolę osobistą, a nadewszystko — przyznający poddaństwo sądowe chłopa
sądom pańskim. „Pan był sędzią ludności poddańczej i to sędzią najwyż-
30 Assorodobraj N., j.w., s. 54.
37 j.w., s. 47.
115