DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Pokora, Jakub: Wazowskie enigmata: wieńce Zygmunta i obeliski Władysława oraz kłódka Jana Kazimierza
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.49349#0027
Wazowskie enigmata: wieńce Zygmunta i obeliski Władysława oraz kłódka Jana Kazimierza 21
4/W
11. a, b. Żeton koronacyjny Władysława IV, 1633 r. Fot. Zamek Królewski w Warszawie
Ta hipoteza w pełni znajduje potwierdzenie w przypadku Władysława Zygmunta. W
1655 r. Stanisław Kobierzycki, zaznaczywszy, że na chrzcie dano królewiczowi imiona dwu
Zygmuntów Jagiellonów i dwu ich przodków - Władysława Jagiełły i jego syna, Władysła-
wa (Warneńczyka), przytoczył omen seu vaticinium (wróżbę lub proroctwo) Piotra Skargi
z imienia Władysław61. Nadworny kaznodzieja Zygmunta III wieścił, iż królewicz odziedzi-
czoną po Jagielle ogromną sławę jeszcze podwyższy dla dobra swego oraz narodu, a po
Jagiełłowym najstarszym synu, Władysławie (Warneńczyku), dla dobra chrześcijaństwa
przejmie Pietas & Fortitudo62. Najpewniej wskutek takiego proroctwa drugie imię królewi-
cza zeszło na drugi plan63 tak dalece, iż zanikło ze wstąpieniem na tron 6 II 1633 r. Tu mamy
odpowiedź na pytanie historyków wskazujących, że 14 XI 1632 r. „złożył przysięgę wybra-
ny władca Władysław Zygmunt, który nie wiedzieć dlaczego przekształcił się we Władysła-
wa IV"64. Nota bene, nie tylko imię królewicza, ale także imiona świętych Pryma i Felicjana,
wspominanych w dniu jego narodzin, wróżyły najlepszą przyszłość, określaną jako primus
orazfelicissimus65. Głoszono również, iż królewski syn przyszedł na świat w dzień świętych
Primusa i Szczęsnego Męczenników, aby Primasem [sic!] w szczęśliwości był66.
Zajmijmy się teraz etymologią. WŁADYSŁAW (VLADISLAV) to czeska forma imie-
nia słowiańskiego złożonego z dwu członów: WŁADY - „panować" oraz - SŁAW „sła-
wa", z których ostatni, bardzo popularny, występuje w około stu nazwach osobowych67.
61 S. KOBIERZYCKI, Historia Yladislai Poloniae et Sueciae Principis [...] usque ad excessum Sigismundi III Poloniae
Sueciaeque Regis [...] Dantisci [...]1655, s. 8-11.
62 Petrus Scarga: Potens eris gloria Yladislae, ut illam cum natione, simulque populis efferas & depressam erigas (za:
KOBIERZYCKI, op. cit., s. 10-11).
63 Np. por. nazywanie princepsajedynie imieniem Władysław w życiorysie obejmującym czasy do zgonu Zygmunta III
(zob. przyp. 61).
64 WISNER, Władysław IV..., s. 60. - W związku z tym dyskusyjne jest rozwiązywanie monogramu V4SCRA, na żetonie
ślubnym z 1637 r., jako Yładislaus 4 Sigismundus Caecilia Renata Austriaca - ostatnio takie odczytanie A. SCHMIDT,
Monetarne żetony koronacyjne polskich królowych, „Wiadomości Numizmatyczne" XL, 1996, z.3-4 (157-158), s. 132.
65 KOBIERZYCKI, op. cit., s. 8-9.
66 J. A. GORCZYN, Pamięć o cnotach, szczęściu, dzielności Najjaśniejszego i Niezwyciężonego Monarchy z Bożej
Łaski Króla Polskiego Władysława IY, Kraków 1648, s. 1.
67 Słownik staropolskich nazw osobowych, pod red. i ze wstępem W. Taszyckiego, t. Vl, Wrocław 1981-1983, s. 143nn;
M. MALEC, Imiona chrześcijańskie w średniowiecznej Polsce, Kraków 1994, s. 345; id., Nazwy osobowe..., s. 138; id.,
Imiona..., s. 103, 116; BUBAK, op. cit., s. 320; FROS, SOWA, op. cit., s. 533.
4/W
11. a, b. Żeton koronacyjny Władysława IV, 1633 r. Fot. Zamek Królewski w Warszawie
Ta hipoteza w pełni znajduje potwierdzenie w przypadku Władysława Zygmunta. W
1655 r. Stanisław Kobierzycki, zaznaczywszy, że na chrzcie dano królewiczowi imiona dwu
Zygmuntów Jagiellonów i dwu ich przodków - Władysława Jagiełły i jego syna, Władysła-
wa (Warneńczyka), przytoczył omen seu vaticinium (wróżbę lub proroctwo) Piotra Skargi
z imienia Władysław61. Nadworny kaznodzieja Zygmunta III wieścił, iż królewicz odziedzi-
czoną po Jagielle ogromną sławę jeszcze podwyższy dla dobra swego oraz narodu, a po
Jagiełłowym najstarszym synu, Władysławie (Warneńczyku), dla dobra chrześcijaństwa
przejmie Pietas & Fortitudo62. Najpewniej wskutek takiego proroctwa drugie imię królewi-
cza zeszło na drugi plan63 tak dalece, iż zanikło ze wstąpieniem na tron 6 II 1633 r. Tu mamy
odpowiedź na pytanie historyków wskazujących, że 14 XI 1632 r. „złożył przysięgę wybra-
ny władca Władysław Zygmunt, który nie wiedzieć dlaczego przekształcił się we Władysła-
wa IV"64. Nota bene, nie tylko imię królewicza, ale także imiona świętych Pryma i Felicjana,
wspominanych w dniu jego narodzin, wróżyły najlepszą przyszłość, określaną jako primus
orazfelicissimus65. Głoszono również, iż królewski syn przyszedł na świat w dzień świętych
Primusa i Szczęsnego Męczenników, aby Primasem [sic!] w szczęśliwości był66.
Zajmijmy się teraz etymologią. WŁADYSŁAW (VLADISLAV) to czeska forma imie-
nia słowiańskiego złożonego z dwu członów: WŁADY - „panować" oraz - SŁAW „sła-
wa", z których ostatni, bardzo popularny, występuje w około stu nazwach osobowych67.
61 S. KOBIERZYCKI, Historia Yladislai Poloniae et Sueciae Principis [...] usque ad excessum Sigismundi III Poloniae
Sueciaeque Regis [...] Dantisci [...]1655, s. 8-11.
62 Petrus Scarga: Potens eris gloria Yladislae, ut illam cum natione, simulque populis efferas & depressam erigas (za:
KOBIERZYCKI, op. cit., s. 10-11).
63 Np. por. nazywanie princepsajedynie imieniem Władysław w życiorysie obejmującym czasy do zgonu Zygmunta III
(zob. przyp. 61).
64 WISNER, Władysław IV..., s. 60. - W związku z tym dyskusyjne jest rozwiązywanie monogramu V4SCRA, na żetonie
ślubnym z 1637 r., jako Yładislaus 4 Sigismundus Caecilia Renata Austriaca - ostatnio takie odczytanie A. SCHMIDT,
Monetarne żetony koronacyjne polskich królowych, „Wiadomości Numizmatyczne" XL, 1996, z.3-4 (157-158), s. 132.
65 KOBIERZYCKI, op. cit., s. 8-9.
66 J. A. GORCZYN, Pamięć o cnotach, szczęściu, dzielności Najjaśniejszego i Niezwyciężonego Monarchy z Bożej
Łaski Króla Polskiego Władysława IY, Kraków 1648, s. 1.
67 Słownik staropolskich nazw osobowych, pod red. i ze wstępem W. Taszyckiego, t. Vl, Wrocław 1981-1983, s. 143nn;
M. MALEC, Imiona chrześcijańskie w średniowiecznej Polsce, Kraków 1994, s. 345; id., Nazwy osobowe..., s. 138; id.,
Imiona..., s. 103, 116; BUBAK, op. cit., s. 320; FROS, SOWA, op. cit., s. 533.