DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Pokora, Jakub: Wazowskie enigmata: wieńce Zygmunta i obeliski Władysława oraz kłódka Jana Kazimierza
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49349#0029
Wazowskie enigmata: wieńce Zygmunta i obeliski Władysława oraz kłódka Jana Kazimierza 23
SERENISSIMO ATOPOTENTISSIMO PRI NCIPI AC DJDAUDrSlAOSTGISMVNDO RECNORVM FÓLONLE ET $VECL£<
PbinciplMAGN£ Mostowe electoMagnoDyci ŁIconem Proprum ^ par est reyerentu' enceptam Rtlico^ppla^ i His EX
tRE Ńg^rMEKTaPEPRCSENrfnO iVMfŁLIŁU ZAMIE RESTiT VnUHCAT^IV,mtMENtH CtCTnwHrUiLJMCTffm, LTCtfKlUfc^C^frff '^
72. Portret królewicza Władysława Zygmunta,
1625 r., miedzioryt L. Kiliana
wg M. Gundelacha. Fot. Muzeum Narodowe
w Warszawie.
13. Projekt pomnika Władysława IV na Forum
Wazów w Warszawie, ok. 1646 r.,
rys. G. B. Gisleniego ok. 1668 r.
Neg. IS PAN
wśród imion polskich najwięcej jest kończących się [...] Sław, od Sławy Narodu swego76.
Tylko raz udało się natrafić na objaśnienia wyłącznie z odniesieniem do członu WŁADY-
. Chodzi o rękopiśmienne wolanty rozpowszechniane na polu elekcyjnym, w których spie-
rano się, czy WLADISLAVS to Rex atque Pater, czy raczej Rector populi77. Bez
rozstrzygania, kto ma rację, widać, iż w obu przypadkach semantyka wyraźnie łączona
jest ze słowem rex jako pochodzącym od recte agere78.
Ze znaczeniem odpowiednika WŁADYSŁAWA - ŁADYSŁAW kwestia jest bardziej
skomplikowana, bo, o ile wiem, nie podjęta przez językoznawców. Jeśli zważyć, o czym
była mowa, że imię STANISLAVS objaśniano jako stans-laus, podkreślając, iż po polsku
i łacinie znaczy to samo („stojącą sławę, stanicę sławy"), to przez analogię LADISLAVS
proponuję potraktować jako laudis-laus tzn. „uwielbienie sławy", nadzwyczaj żarliwe,
niemal tożsame z pożądaniem79. Takie odczytanie znajduje potwierdzenie w źródłach
literackich, a przede wszystkim artystycznych. Jedyne objaśnienie „LADISLAYS. -Łada
sławę" znalazłem w nomenklaturze Jabłonowskiego, gdzie nota bene brak Władysława80.
76 JABŁONOWSKI, op. cit., s. 115.
77 Por. dwuwiersz: Rectorem populi, quem graeca et latina lingua / Signet, et ingentis nominis omen habet (grecki
i łaciński język oznacza rządcę narodu i zawiera wróżbę wielkiego imienia). Była to odpowiedź Samuela Przypkowskie-
go na etymologię podaną przez Krzysztofa Ossolińskiego: [...] E slavo et graeco conflatum grammate clamat, / Quod
Vladislaus Rex erit atque Pater (zgodnie ze słowiańskim i greckim brzmieniem imienia Władysław będzie królem
i ojcem) - cytaty i częściowo tłumaczenie za: NOWAK-DŁUŻEWSKI, op. cit., s. 14, 15, 315, 316.
78 Etymologia słowa rex np. w: POKORA, Obraz..., s. 72.
79 Żadne z nie notowane w: R. KLINCK, Die lateinische Etymologie des Mittelalters, Munchen 1970.
80 JABŁONOWSKI, op. cit., s. 116.
SERENISSIMO ATOPOTENTISSIMO PRI NCIPI AC DJDAUDrSlAOSTGISMVNDO RECNORVM FÓLONLE ET $VECL£<
PbinciplMAGN£ Mostowe electoMagnoDyci ŁIconem Proprum ^ par est reyerentu' enceptam Rtlico^ppla^ i His EX
tRE Ńg^rMEKTaPEPRCSENrfnO iVMfŁLIŁU ZAMIE RESTiT VnUHCAT^IV,mtMENtH CtCTnwHrUiLJMCTffm, LTCtfKlUfc^C^frff '^
72. Portret królewicza Władysława Zygmunta,
1625 r., miedzioryt L. Kiliana
wg M. Gundelacha. Fot. Muzeum Narodowe
w Warszawie.
13. Projekt pomnika Władysława IV na Forum
Wazów w Warszawie, ok. 1646 r.,
rys. G. B. Gisleniego ok. 1668 r.
Neg. IS PAN
wśród imion polskich najwięcej jest kończących się [...] Sław, od Sławy Narodu swego76.
Tylko raz udało się natrafić na objaśnienia wyłącznie z odniesieniem do członu WŁADY-
. Chodzi o rękopiśmienne wolanty rozpowszechniane na polu elekcyjnym, w których spie-
rano się, czy WLADISLAVS to Rex atque Pater, czy raczej Rector populi77. Bez
rozstrzygania, kto ma rację, widać, iż w obu przypadkach semantyka wyraźnie łączona
jest ze słowem rex jako pochodzącym od recte agere78.
Ze znaczeniem odpowiednika WŁADYSŁAWA - ŁADYSŁAW kwestia jest bardziej
skomplikowana, bo, o ile wiem, nie podjęta przez językoznawców. Jeśli zważyć, o czym
była mowa, że imię STANISLAVS objaśniano jako stans-laus, podkreślając, iż po polsku
i łacinie znaczy to samo („stojącą sławę, stanicę sławy"), to przez analogię LADISLAVS
proponuję potraktować jako laudis-laus tzn. „uwielbienie sławy", nadzwyczaj żarliwe,
niemal tożsame z pożądaniem79. Takie odczytanie znajduje potwierdzenie w źródłach
literackich, a przede wszystkim artystycznych. Jedyne objaśnienie „LADISLAYS. -Łada
sławę" znalazłem w nomenklaturze Jabłonowskiego, gdzie nota bene brak Władysława80.
76 JABŁONOWSKI, op. cit., s. 115.
77 Por. dwuwiersz: Rectorem populi, quem graeca et latina lingua / Signet, et ingentis nominis omen habet (grecki
i łaciński język oznacza rządcę narodu i zawiera wróżbę wielkiego imienia). Była to odpowiedź Samuela Przypkowskie-
go na etymologię podaną przez Krzysztofa Ossolińskiego: [...] E slavo et graeco conflatum grammate clamat, / Quod
Vladislaus Rex erit atque Pater (zgodnie ze słowiańskim i greckim brzmieniem imienia Władysław będzie królem
i ojcem) - cytaty i częściowo tłumaczenie za: NOWAK-DŁUŻEWSKI, op. cit., s. 14, 15, 315, 316.
78 Etymologia słowa rex np. w: POKORA, Obraz..., s. 72.
79 Żadne z nie notowane w: R. KLINCK, Die lateinische Etymologie des Mittelalters, Munchen 1970.
80 JABŁONOWSKI, op. cit., s. 116.