DOI Heft:
Nr. 3-4
DOI Artikel:Kossowska, Irena: Jak tworzyć sztukę narodową? Poglądy Tadeusza Pruszkowskiego
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.49349#0485
Jak tworzyć sztukę narodową? Poglądy Tadeusza Pruszkowskiego
471
1. Nadanie przywileju zwanego Jedlińskim - 1430 rok,
Le Moyne College, Syracuse, NY
u Boznańskiej... Anhelli, „śmierć Ellenai"jako temat wielu płócien nie byle jakich mala-
rzy. Wybór pejzażowych tematów możliwie najliryczniejszych w nastroju2^. Swojski smę-
tek trudno wprawdzie uznać za precyzyjnie określoną kategorię estetyczną, lecz wybór
ekspresyjnych wartości dzieła dla określenia polskości świadczy o tym, iż Pruszkowski
nie przywiązywał zbyt wielkiej wagi do ideowej nośności przedstawionego w obrazie
tematu29. Nie podtrzymywał więc patetycznego tonu płynących z kart „Plastyki" wezwań
do stworzenia wyrazu plastycznego epoki Piłsudskiego i wielkiego mocarstwowego stylu3°.
Wysuniętego w swym programowym artykule postulatu wzniesienia łuku triumfalnego
w alejach Ujazdowskich nie podparł propozycją skodyfikowania narodowej ikonografii;
wjego myśli o sztuce i artystycznej praktyce nie znalazły oddźwięku wzniosłe sformuło-
wania generała Bolesława Wieniawy-Długoszowskiego - wielokrotnie przytaczane na ła-
mach „Plastyki" - na temat pomnika marszałka Piłsudskiego, który miał się stać potężnym
symbolem skoncentrowanych w nim wielkości, t.j. wielkości Józefa Piłsudskiego, wielko-
ści Rzeczypospolitej i wielkości naszej Stolicy31. Omawianie monumentalnego założenia
pomnikowo-architektoniczno-urbanistyczno-krajobrazowego, jakie miało być zrealizo-
w ane na Placu na Rozdrożu, stało się kulminacyjnym punktem batalii o „wielki styl
narodowy" i jednocześnie zintensyfikowało dążenia do stworzenia nowych ram organiza-
cyjnych dla polskiej sztuki. Problem mecenatu państwowego, wzajemnego przenikania
się sfery sztuki, polityki i życia publicznego wysunięto na czoło przemówień, apeli i dys-
kusji. Symptomatyczne dla prób rozstrzygnięcia kwestii kulturotwórczej roli państwa były
wypowiedzi redaktora „Plastyki" Stanisława Woźnickiego: Spraw sztuki nie wiązano do-
tychczas z potrzebami państwa. [...] lecz przemówiło poczucie dumy i godności narodowej
28 T. PRUSZKOWSKI, „ O odrębności w sztuce", „Gazeta Polska", 1936, 31.05, s. 5.
29 W świetle krytycznych pism Pruszkowskiego stwierdzenie J. Sosnowskiej, iż Najkrócej można powiedzieć, że jeżeli
pruszkowiakom chodziło o temat, to narodowcom o treść jest zbyt daleko idącym uproszczeniem (SOSNOWSKA,
Sztuka w oczach polskiej prawicy ..., s. 188).
30 Por. S. WOŹNICKI, Doniosła dla sztuki polskiej decyzja, „Plastyka", 1935, nr 2, s. 36-40.
31 Ibid., s. 36; Prezydent Starzyński o pomniku Marszałka J. Piłsudskiego w Warszawie, „Plastyka", 1935, nr 3-4, s. 45.
471
1. Nadanie przywileju zwanego Jedlińskim - 1430 rok,
Le Moyne College, Syracuse, NY
u Boznańskiej... Anhelli, „śmierć Ellenai"jako temat wielu płócien nie byle jakich mala-
rzy. Wybór pejzażowych tematów możliwie najliryczniejszych w nastroju2^. Swojski smę-
tek trudno wprawdzie uznać za precyzyjnie określoną kategorię estetyczną, lecz wybór
ekspresyjnych wartości dzieła dla określenia polskości świadczy o tym, iż Pruszkowski
nie przywiązywał zbyt wielkiej wagi do ideowej nośności przedstawionego w obrazie
tematu29. Nie podtrzymywał więc patetycznego tonu płynących z kart „Plastyki" wezwań
do stworzenia wyrazu plastycznego epoki Piłsudskiego i wielkiego mocarstwowego stylu3°.
Wysuniętego w swym programowym artykule postulatu wzniesienia łuku triumfalnego
w alejach Ujazdowskich nie podparł propozycją skodyfikowania narodowej ikonografii;
wjego myśli o sztuce i artystycznej praktyce nie znalazły oddźwięku wzniosłe sformuło-
wania generała Bolesława Wieniawy-Długoszowskiego - wielokrotnie przytaczane na ła-
mach „Plastyki" - na temat pomnika marszałka Piłsudskiego, który miał się stać potężnym
symbolem skoncentrowanych w nim wielkości, t.j. wielkości Józefa Piłsudskiego, wielko-
ści Rzeczypospolitej i wielkości naszej Stolicy31. Omawianie monumentalnego założenia
pomnikowo-architektoniczno-urbanistyczno-krajobrazowego, jakie miało być zrealizo-
w ane na Placu na Rozdrożu, stało się kulminacyjnym punktem batalii o „wielki styl
narodowy" i jednocześnie zintensyfikowało dążenia do stworzenia nowych ram organiza-
cyjnych dla polskiej sztuki. Problem mecenatu państwowego, wzajemnego przenikania
się sfery sztuki, polityki i życia publicznego wysunięto na czoło przemówień, apeli i dys-
kusji. Symptomatyczne dla prób rozstrzygnięcia kwestii kulturotwórczej roli państwa były
wypowiedzi redaktora „Plastyki" Stanisława Woźnickiego: Spraw sztuki nie wiązano do-
tychczas z potrzebami państwa. [...] lecz przemówiło poczucie dumy i godności narodowej
28 T. PRUSZKOWSKI, „ O odrębności w sztuce", „Gazeta Polska", 1936, 31.05, s. 5.
29 W świetle krytycznych pism Pruszkowskiego stwierdzenie J. Sosnowskiej, iż Najkrócej można powiedzieć, że jeżeli
pruszkowiakom chodziło o temat, to narodowcom o treść jest zbyt daleko idącym uproszczeniem (SOSNOWSKA,
Sztuka w oczach polskiej prawicy ..., s. 188).
30 Por. S. WOŹNICKI, Doniosła dla sztuki polskiej decyzja, „Plastyka", 1935, nr 2, s. 36-40.
31 Ibid., s. 36; Prezydent Starzyński o pomniku Marszałka J. Piłsudskiego w Warszawie, „Plastyka", 1935, nr 3-4, s. 45.