DOI issue:
Nr. 3-4
DOI article:Kossowska, Irena: Jak tworzyć sztukę narodową? Poglądy Tadeusza Pruszkowskiego
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49349#0487
Jak tworzyć sztukę narodową? Poglądy Tadeusza Pruszkowskiego
473
2. Odsiecz wiedeńska - 1683 rok, ol. pł., Le Moyne College,
Syracuse, NY
Senatu postulat Wojciecha Jastrzębowskiego, by na dekorację gmachów państwowych
przeznaczyć 2% kosztorysu budowy36. Trzeba przypomnieć, że apele te nie pozostały bez
echa. Kamieniami milowymi na drodze integracji sztuk plastycznych i architektury w służ-
bie państwa były dekoracje sal PKO i Banku Gospodarstwa Krajowego w Wilnie, gmachu
Ministerstwa Spraw Zagranicznych i elewacji Arsenału Warszawskiego. Na zdobienie po-
mieszczeń i hali odjazdowej Głównego Dworca Kolejowego w Warszawie przeznaczono
ponad 10% kosztorysu budowy, zaś Minister Spraw Wojskowych wydał w 1938 r. zarzą-
dzenie, zgodnie z którym 2% sum wydatkowanych na budownictwo wojskowe przezna-
czone być miało na malarską i rzeźbiarską dekorację37. Z drugiej strony Pruszkowski nie
zaangażował się w kształtowanie ideologicznego przesłania monumentalnych realizacji;
najpełniej odzwierciedla to jego tekst poświęcony freskowi wykonanemu przez Bolesła-
wa Cybisa i Jana Zamoyskiego w Wojskowym Instytucie Geograficznym. W jednej z klu-
czowych dla historii Polski scen Bolesław Chrobry wbijający słupy graniczne w Odrę
jego uwagę przykuwa tłok dekoracyjny i wspaniały, [...] figury [...] sylwetujące się dosko-
nale na tle jasnej plamy Wisły, [...] dyskrecja gamy kolorowej, gobelinowy jakby nastrój
obrazów, i przede wszystkim bardzo dobre, może najlepsze ... psy, od których roi się na
obrazie. Psy złe i zajadłe, znudzone i obojętne [...]38. A co mówi na temat historyczno-
propagandowych obrazów malowanych przez jedenastu łukaszowców w jego pracowni w
Kazimierzu nad Wisłą w 1938 r. (il. 1, 2 i 3)? Są to momenty uprzytamniające obcym
widzom przodujące stanowisko Polski w rozwoju demokratycznych idei w świecie [...]
oraz momenty historii Polski o znaczeniu ogólnoeuropejskim39. Podjęty temat — z góry
36 Por. Przemówienie Senatora Wojciecha Jastrzębowskiego na posiedzeniu Senatu w dniu 12 marca 1938 roku, „Pla-
styka", 1938, nr 4, s. 79-80.
37 Por. J. ZAMOYSKI, Łukaszowy. Malarze i malarstwo Bractwa św. Łukasza, Warszawa 1989, s. 111-112.
38 T. PRUSZKOWSKI, Rozważania plastyczne. Freski Bolesława Cybisa, Jana Zamoyskiego i Edwarda Manteuffla
w Wojskowym Instytucie Geograficznym, „Gazeta Polska", 1937, 2.05, s. 5.
39 T PRUSZKOWSKI, Wystawy w I.P.S. Obrazy historyczne Bractwa Św. Łukasza, „Gazeta Polska", 1938, 18.12, s. 5.
473
2. Odsiecz wiedeńska - 1683 rok, ol. pł., Le Moyne College,
Syracuse, NY
Senatu postulat Wojciecha Jastrzębowskiego, by na dekorację gmachów państwowych
przeznaczyć 2% kosztorysu budowy36. Trzeba przypomnieć, że apele te nie pozostały bez
echa. Kamieniami milowymi na drodze integracji sztuk plastycznych i architektury w służ-
bie państwa były dekoracje sal PKO i Banku Gospodarstwa Krajowego w Wilnie, gmachu
Ministerstwa Spraw Zagranicznych i elewacji Arsenału Warszawskiego. Na zdobienie po-
mieszczeń i hali odjazdowej Głównego Dworca Kolejowego w Warszawie przeznaczono
ponad 10% kosztorysu budowy, zaś Minister Spraw Wojskowych wydał w 1938 r. zarzą-
dzenie, zgodnie z którym 2% sum wydatkowanych na budownictwo wojskowe przezna-
czone być miało na malarską i rzeźbiarską dekorację37. Z drugiej strony Pruszkowski nie
zaangażował się w kształtowanie ideologicznego przesłania monumentalnych realizacji;
najpełniej odzwierciedla to jego tekst poświęcony freskowi wykonanemu przez Bolesła-
wa Cybisa i Jana Zamoyskiego w Wojskowym Instytucie Geograficznym. W jednej z klu-
czowych dla historii Polski scen Bolesław Chrobry wbijający słupy graniczne w Odrę
jego uwagę przykuwa tłok dekoracyjny i wspaniały, [...] figury [...] sylwetujące się dosko-
nale na tle jasnej plamy Wisły, [...] dyskrecja gamy kolorowej, gobelinowy jakby nastrój
obrazów, i przede wszystkim bardzo dobre, może najlepsze ... psy, od których roi się na
obrazie. Psy złe i zajadłe, znudzone i obojętne [...]38. A co mówi na temat historyczno-
propagandowych obrazów malowanych przez jedenastu łukaszowców w jego pracowni w
Kazimierzu nad Wisłą w 1938 r. (il. 1, 2 i 3)? Są to momenty uprzytamniające obcym
widzom przodujące stanowisko Polski w rozwoju demokratycznych idei w świecie [...]
oraz momenty historii Polski o znaczeniu ogólnoeuropejskim39. Podjęty temat — z góry
36 Por. Przemówienie Senatora Wojciecha Jastrzębowskiego na posiedzeniu Senatu w dniu 12 marca 1938 roku, „Pla-
styka", 1938, nr 4, s. 79-80.
37 Por. J. ZAMOYSKI, Łukaszowy. Malarze i malarstwo Bractwa św. Łukasza, Warszawa 1989, s. 111-112.
38 T. PRUSZKOWSKI, Rozważania plastyczne. Freski Bolesława Cybisa, Jana Zamoyskiego i Edwarda Manteuffla
w Wojskowym Instytucie Geograficznym, „Gazeta Polska", 1937, 2.05, s. 5.
39 T PRUSZKOWSKI, Wystawy w I.P.S. Obrazy historyczne Bractwa Św. Łukasza, „Gazeta Polska", 1938, 18.12, s. 5.