Bosca, Pietro Paolo: Petri Pauli Boschae Bibliothecarii, ex Sodalicio Sacerdotum Oblatorum, De Origine Et Statu Bibliothecae Ambrosianae Libri Quinque: In Quibus De Bibliothecae Conditore, Conservatoribus, & Collegii Ambrosiani Doctoribus, ut & de Illustribus Pictoribus, aliisque Artificibus & denique de Reditibus ejusdemque Bibliothecae amplis agitur (Lugduni Batavorum, [1723])

IPetri Pauli Bosch^e de Origi^e et Statu

5«

defirfiretur. P^r eos dies pvioribus Conservatori-
bus prorogatum imperium est; accessic caeteris
Comarcbus Julius Cxfar Borrom<eus, atqtie Guliel-
mo Fidono suffcctus est Aironus templo Nazarii
Pnepdsitus. Evulgavit hoc anno duas historiae
Mediolanensi' partes Ripamontius, atque a Ponti-
ficatu Chrysolai ad Divi Caroli tempora rerum
gestarum memoriam trahens Ecclesiasticam histo-
riam absolvit. Deicribuntur autem accurate iRi-
pamontio incrementa , 8c casus Mediolanenjts Ec-
clesiae, prout res humanae sunt mortalibussecun-
da*, aut larva:. Quae cum agerentur Mediolani,
tx l.tcrts Hieronymus Fofcarinus Consul Babylone curam suam
Novtmb.na$omnem nostris temporibus adhibebat. Accepimus

B

ab eo sermonis Arabici codices, Etlartm in pri-
mis, deinde monumenta rerum lacrarum , Divo-
rum praecipuc, quorum san&imonia maxime rc-
fulserat in Orientc. Res una cogitationes Federt-
ci decepit j nam cum Abyssinum hominem expe-
ctaret ad doctrinam ejus linguae, isque jam navi
veheretur ad Insubres, abducitur in vincula a pi-
ratis. Doluit vicem hominis Borromaus, quam-
quam rursus operam suam promiserat Fefcarinus,
si quis ab Hierofolyma, auc proximis sedibusZta-
bylonem adventaret ejus sermonisperitus: neCol-
legae Ambrosiani lingu«e Abyssinae scientiam dc-
siderarent.

iii

LIBER Q.U A R T U S.


SP^^i^s^ofiquam Musarumimperium, atque
ejus firmamenta constituit Federicus,
caeteras quoque artes exornare cce-
pit; quod acre incitamentum est ad
alendas in urbanis ingeniis discipli-
nas. Cum autem facultates dignae in-
genuis hominibus s pictura in primis, Archite-
ctonice, ac statuaria sint visae, artes eas restitue-
se , ac fovere est adortus. Damnaverat saepenu-
mero Cardinalis , cum Dicecesim suamobiret,
simulachra quardam , 8c pi6tas imagines nescias
Omnino artis ejus, qua fiebant , nec habitu mo-
do corporum male natas, sed a sacrarum litera-
rum oraculis absonas, induclis in agreltia sana
commentis , ac deformationibus pingendi , quae
thure primum, 8c facibus culta, superinductum
deinde albarium colentium oculis , ac Reiigioni
eripuit. Tum vero consenuisse apud Injubres crc-
,I2idebantur illaeartes: nisiquod immaneTemplum
Magnse Matris sculptores cessare minime patere-
tur. Cum Ludovicus Ssortia, cognomento Mau-
rus, rei Mediolanensi praesideret, Leonardus Vin-
RaphactTti-aa; (de quo longe plura scribemus, cum rerum
ieonicU* narrandarum ordo admonebit) illustremcondide-
viacii. rat Academiam, non modo propter ipsius autho-
ris nomen , verum quia viri nobiles ex ea pro-
dierunt , Bernardinus Lovinus , Joannes Paulus
Lomatius, C<efar Sextius , Marcus Uglonus , alii-
que complures; quibus posteapictura debuit plu-
nmum, quod famam hancartis, ac Vinciidisci-
plinam tabularum suarum pretio decorarint. An-
tiqua civium studia revocavit Borromaus, eoma-
jore facultatum compendio, quo plures in recen-
ti Academia disciplinae tradebantur. Ccetum igi-
- tur hunc Pictorum, Statuariorum, atque Archi-
tectonices instituit in Pontificali Palatio anno vi-
gesimo altero supra millesimum sexcentesimum ,
cique casremoniae interfuere Alexander Mazenta
Ex tabnlis Archidiaconus , Julius C<efar Vicecomes Primice-
Sibliotb. tius, atque Antonius Olgiatus Pratfectus Biblio-
thecae. Hoc anno vocati in tedes Ambrosianas
accepere primum a Federico authore Academiae
leges, deinde inducti in sedcm certam cogendi cce-
tus. Qui singulis artibus , veluti duces opens,
ideoque erudiendae juventuri praeessent, creati
fuere Jo. Baptifta Crijpus, Joannes Andreas Bis-
_sius , 8c Fabius Man^onus. Porro hic Fabius ar-
chitecturam restituisse est visus, nonmodorcgia-
rum asdificationum , atque excitandas iEdis
maximae Mediolanensium (quod fanum miracu-
lo est terris omnibus) in Infubribus cura ,
verum quia Carolum Butium Archirectum clari
nominis ad intcriorem scientiam Archicecto-
nices, tradendo artis cjus prsecepta , deduxit.
Bissius vero marmoris asperitatem feliciter vi-
cit, simulachris afFabre inductis: tantique artificii
specimen prsbent toreumata, quacambiunt Tcm-

D

E

pli maximi odeunv. Crispum autem non modo 1 *3
iis praposuit, quos pictura sibi oppigneraverat,
verum toti Academiae, ornavitque Principis no-
mine, 8c imperio. Sane Crijpus in oppido Cere-
dano (quod vulgus Ceranum , Polybius Acerras^um,^.
vocat) Novariensis agri natus, a patria sede cogno- iTcrssgc"
mento Ceranus, a parcnte, quod pingendo vitamP^'^*-
toleraret, adeandem disciplinam institutus, emi-Gm'
nuit Mediolani primum , tum apud reliquos In-^ c«"no
fubres nobihtate artis ejus, quam profitebatur
neque tantum pifturs placuit CrispUs, sed etiam^-*7'
plasticen , atque architecturam coluit ; qua cum
prsestaret, plurima archkectatus est in ornanda
^ELde primana Med/olani , atque frontem totam
excitavit templi Paulini prope delubrum Euphe-
mi<e , singulari ingenio operis, quod proximam
iEdis Manana: faciem creditur asmulari. Cerano-
quidem Principe cum plures cooptati in hunc cce-
tum fuissent, sese postmodum ex vulgarium pi-
ctorum gtege exemerunt , nimirum Dmtiel Cri-
spus, Carolus Franciscus Nuvelonus vulgo Pamphi-
lus , Joannes Paulus Blancus, Camillus Alsona,
Carolus Blancus , Baltbajsar Todejchinus , Mel-
chior Gilardinus, Carolus Minoia , Richardus Tau-
rinus, Bernardus Fert arius, Hercules Procaccinus,
8c Carolus Cornarus. Casterum , cum statis die-
bus convenircnt, donabantur a Federico munu-
sculis, qui reliquis graphide anteissent, namjussi
sacrorum annalium monumenta nobiliora rudi
penicillo deformabant: tum etiam expendebantu-r
tabulae qute vespertinum opus referrent , cum
proposito nudi hominis corpore artus singulos
conarentur adumbrare. Porro diurnam operam
locabant singuli suis disciplinis; 8c quidem picto-
res ( nam de museo statuariorum trademus dein-
de) inducebantur in pinacothecam , quam bene-
ficio ejus facultatis condiderat Borrom^us. Quae
autem eminec in praesens moles squalis Biblio-114
thecae, ea sane aliquanto post substrui ccepit, at-
que, ut Federicus de vita decessit , coronide im-
posita stetit. Cum vero aream illam insiderent
lcholae Tabernianae, aliis coemptis fedibus ea
gymnasia in vicum Fulconis translata sunt : ne
Stephanus Taberna author erudienda: inopias se-
des suas deletasconquereretur. Ineamquidemau-
lam ingentis structurae indu£tae sunt tabulae pictse,
quas dono dederat pinacothecae Borrom<eus: ac
ne quidquam intcrcideret, Academise conservandas
prxfecerat Alexandrum Mazentam, Julium C<efa-
rem Vicecomitem, Ludovicum Barbavariam templi
majoris Canonicos, ac Olgiatum Bibliothecas Prae-
fectum. Hic autem monent nos nobiliores tabulae,
ut eas fere singulas tam civibus, quam exteris
scribendo indicemus, non modo quiares eavolu-
ptati futura sit, verum propter ipsius conditoris
magnificentiam, quam peregrini homines veluti
subje&atrj oculis mirabuntur. Bujus quidem noxae
1 rc-