DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.8821#0044
57
BlBLlOTHEC/E AMBROSIAN^E LlBER IV.
58
Titiani.
lniibro, veniam facile dabit seculi peccantis audacia : si,
Mtflwt* cum Federicus pinacothecam totam tnididit mo-
numentis, nos paulo confidentius eandcm descxi-
bere velimus; nam juvat clarius nudare singula,
quse (ut solet optimus quisque ) modestia texit
Borromaus. Titianus Fenetorum Apellcs primas
occupavit sedes, ac frontem prope totam pinaco-
theca; suo artificio vestivit. Tabula longe omnium
pulcherrima refert Magos Reges, cum vagientis
Dei tugurium convenere. Sedet parens numinis
Virgo, ac pone senescens conjux ; illa complexa
cazlestem pupulum proponit senioris reguli osculo
divina vestigia: tum veroexpedirealius,ministrante
puero, arculamthuris, postremus ostentare pyxi-
dem refertam munere ad cultum. Reliqua multitu-
do subsistit ad,fores,aliiquidem sublimesequis,caz-
teri autem, qui desiluere, regunt ve£lores iuos. Mi-
ravero ars est pistoris, sive invenientis ingenium
spedes , sive pingcntis elegantiam : regia certe
tabula ; hanc Titianus pinxerat jussus a Cardinali
Esiense seniore, eamque Eliensis dono tradere vo-
luerat Franciscol. Rcgi Gallorum: sedenimaut re-
rum, aut animi inconstantia, minime ex Jtalia ex-
portata tabula est, sed coempta a Divo Carolo, cum
in potestatem Mediolanensis Nofocomii pervenissct,
redempta a Federico pinacothecam Ambrosianam
ditavit. Eam quidem studiose pinxisse Cardinalis
Inrita Eslensis causa Titianum credimus, ac Fasarius in-
ter cazteras commendat. Porro illaz minores tabu-
hz : alia fert Monachum , cui propexa est in pe-
£tore barba , alia Joannis Jacobi Mediaei , hazc
Titiani ipsius barbati vultum , illa Christi Serva-
toris imaginem pluribus vibicibus cruentam , re-
dimitam dumis, gestantem manibus arundinem :
tum peregrinantis hominis ora (quamquam id o-
peris nonnulli firmissime tribuant Calixto Lauden-
si) atque senioris cujusdam hominis, cui nudata
calva , & promissa barba ; qui sane irritat vicinos
vultus, quos Fincius, atque Durerus pinxit. Haz
tamen minores sunt, si molem azstimemus; caz-
terum pretio longe plures tabulas vincunt. Illaz
quidem magis pretiosaz; in altera residet Jofephus
altor numinis , ac numen ipsum ferens, juxta
Virginea parens malum oftert infanti. Alludit
Servatoris pedibus parvulus Joannes , ac Raphael
cazlestis ales Tobiam azgre ducis vestigia sequen-
tem jubet adire Divinam prolem. Alibi pendet
icon Virginis gerentis Jesum , blandientis Joan-
nis, & Catharin* proferentis digitum ad cselestes
nuptias. Idem rurlus Joannes in altera tabula,
scd natu grandis, asseclatur Deiparam, gestiente
inter ulnas sobole , cui Cacilia Virgo citharam
offert suam. Magdalena , quam maximopere extu-
lit safarius, minime indignata est hoc contuber-
n6nium. Speclat enimvero siccis oculis cazlum, ac
ssuentibus licentius per lacertos , atque humeros
comis nuditatem emaciati corporis tegit. Dianam
putaret Ac~l<eon , si ora , 8c sinum lachrymarum
fonte perfunderet. Eadem sane matrona in alia
icone lachrymis ubcrtim indulget. Componunt
in tumulo peremptum Servatorem Jofephus Jri-
mathtsenfts, & Nicodemus: ac Magdalena solutis
crinibus , & redundante ssetu accurrit ad funus.
Contra spe&are Joannes numinis exequias, atque
insertis mutuo utriusque manus articulis paren-
tare mortuo; Virgo autem genitrix prona in tu-
mulum artus sobohs veneran. Superne discedunt
nubes , unde maxima vis luminis intermicat
(quamquam lumina omnia in occasu numinis in-
terierint). Accedit cjusdem artificis penicillo de-
scripta regio , tanta pingendi incuria , ut exor-
nasse artem videatur, cum neglexit. Res quidem
.singularis, nam tractus regionum iTitiano pictos
■vix alibi jnvenies. -Decurrit praeceps e summis:
•montibus torrens, alveumque totura definiunt
B
D
prsruptae cautes, atque abscisfo, jugi supercilio
altx, quae casam ferunt securi pecoris hospitium.
Titianum sequitur Georgionus, nisi potius antecel-
lit; nam is lumina attulisie dicitur Titiano. Ge-
minae virgines jacentes humi , mundo muliebri
satis compta:, canunt fidibus : juxta scnex sub-
jeclro oculis libello efferre videtur in certa carmi-
nis spatia vocem, eique proximus assidere fistulae
modulator. Cantu dele&atum serunt Georgionum:
ideoque passim citharcedos in suas tabulas admisis-
se, eosque maxime , qui testudinem traclarent;
nam ea hominem recreabat. Parem pingendi ad-
oream refert Raphael Urbinas. Geminas graphidis
tabulaz ex pinacothecae corona pendulae propo-
nunt Jthenienses scholas Platonis , & Stagirita,
ac disceptantem Paulum de ignoti numinis cul-
tu : eague excmplaria sunt rerum , quas Raphael
Roma m Vaticanis aedibus pinxit. Eminent utri-
usque gymnasii labores, ac studia , micante ubi-
quc artificis ingenio , cum icon maxime operosa
sit, atque in Pontificum conclavibus merito pi-
cra. Ejusdem artificii pulchritudo piftorem Ur-
binatem spcstatoribus in alia tabula conciliat. Ab-
luit genibus ssexis Servator Petri pedes, & cir-
cumfusum Apostolorum agmcn idem oflicii ge-
nus expe&at. Historiam lllam Urbinas asfabre
reddidit, sacris ubique convivis ita spestantibus
numinismodestiam, ut alio quisque oris, corpo-
risque habitu divina oflicia suspiciat , & admire-
tur. Duo plane Apostoli mira; sunt artis ; nam
alius scite sibi detrahit tibialia, alter nudatosjam
ungues secat, inarata interim rugis fronte, acex-
tantibus venis, dum demissis oculis, & emissitiis
pedum digitos interrogat. Alibi idem Raphael re-
divivum e tumulo Servatorem pinxit, atque so-
mniculosas circum excubias ; sunt qui hanc ta-
bulam Julio Romano adjudicent; nos uter pinxe-
rit, non inique patiemur. Neque indiclus abibit
Leonardus Vincius (quamquam ejusdem mentio
rursus injicietur); nam iconcm Deiparae suam fe-
rentis prolem mira concinnitate confecit , vul-
tumque Mediolanensis Ducis tanta clegantia,
quantam fortasse , cum viveret sibi illa Dux ex-
optaverat, denique trucis medki ora , qui vela-
tus toga dextqram refert ad capulum pugionis.
Ostcndimus item exemplum Vinciani ccenaculi,
quod ille pulcherrimum in triclinio Dominicani
ccenobii ad iEdem Gratiarum descripserat; cce-
nae illius imaginem provida mens Borromai pin-
gi jussit in tabula, cum sazvientis Aquilonis affla-
tus Dominicana? ccenationi historiam fere totam
abstulerit. Uterque autem Basfanus^ Leander ni-
mirum, & Jacobus senior, diversa licet studiase-
cuti , sui tamen artificii faciunt fidem. Pi&a a
Leandro tabula monstrat Virginem residentem
humi, acclinemque Jofephum de JEgyptiaco itine-
re fcssum : rusticanos item homines duos , alte-
rum procumbentem ante ora caelestis pupi, alte-
rum servantem Aselli sui lorum. Haec delestavit
utrumque Bassanum voluptas immoderata, ut in'
omnibus tabulis Asellum , aut Canem confinge-
rent , quo pa£bo Horatianus piclor cupressum u-
bique simulabat. Caeterum exacla adamussim ta-
bula est , nec usquam supremam manum deside-
res. At vero senior Bajsanus omnia pinxit indili-
genter , quse tamen artis negligentia artem pro-
dit. Cadestis ales admonet pastores curando pe-
cori intentos de Servatoris ortu ; cum autem cun-
dta reddere per incuriam piftor videri vellet,
emicuitopificium; pastoris enim unius indumen-
ta neglexit , quod subjecla lintea pastoritias ve-
stes consuerent. Utrique Bafano concedit facile
dndr.cas Sclavonus (indidit illi cqgnomentum na-
talc solum in lllyrico) ; neque tamcn caret arte..
Alter ex Magis Regibus, isque senior , positis
D 3 antc
Vasaiius in
ip Chj vlu.
Astot. Apo«
stoL cap.17.
"7
LaudatBos-
romsum ob
pifla Leo-
nardi tabu-
las Sociacus
lib.,4. epigr.
Stnsovinns
in elogiis
illustrium
urbium Itt-
lix ad ur-
bem, Jicd.
Il8
BlBLlOTHEC/E AMBROSIAN^E LlBER IV.
58
Titiani.
lniibro, veniam facile dabit seculi peccantis audacia : si,
Mtflwt* cum Federicus pinacothecam totam tnididit mo-
numentis, nos paulo confidentius eandcm descxi-
bere velimus; nam juvat clarius nudare singula,
quse (ut solet optimus quisque ) modestia texit
Borromaus. Titianus Fenetorum Apellcs primas
occupavit sedes, ac frontem prope totam pinaco-
theca; suo artificio vestivit. Tabula longe omnium
pulcherrima refert Magos Reges, cum vagientis
Dei tugurium convenere. Sedet parens numinis
Virgo, ac pone senescens conjux ; illa complexa
cazlestem pupulum proponit senioris reguli osculo
divina vestigia: tum veroexpedirealius,ministrante
puero, arculamthuris, postremus ostentare pyxi-
dem refertam munere ad cultum. Reliqua multitu-
do subsistit ad,fores,aliiquidem sublimesequis,caz-
teri autem, qui desiluere, regunt ve£lores iuos. Mi-
ravero ars est pistoris, sive invenientis ingenium
spedes , sive pingcntis elegantiam : regia certe
tabula ; hanc Titianus pinxerat jussus a Cardinali
Esiense seniore, eamque Eliensis dono tradere vo-
luerat Franciscol. Rcgi Gallorum: sedenimaut re-
rum, aut animi inconstantia, minime ex Jtalia ex-
portata tabula est, sed coempta a Divo Carolo, cum
in potestatem Mediolanensis Nofocomii pervenissct,
redempta a Federico pinacothecam Ambrosianam
ditavit. Eam quidem studiose pinxisse Cardinalis
Inrita Eslensis causa Titianum credimus, ac Fasarius in-
ter cazteras commendat. Porro illaz minores tabu-
hz : alia fert Monachum , cui propexa est in pe-
£tore barba , alia Joannis Jacobi Mediaei , hazc
Titiani ipsius barbati vultum , illa Christi Serva-
toris imaginem pluribus vibicibus cruentam , re-
dimitam dumis, gestantem manibus arundinem :
tum peregrinantis hominis ora (quamquam id o-
peris nonnulli firmissime tribuant Calixto Lauden-
si) atque senioris cujusdam hominis, cui nudata
calva , & promissa barba ; qui sane irritat vicinos
vultus, quos Fincius, atque Durerus pinxit. Haz
tamen minores sunt, si molem azstimemus; caz-
terum pretio longe plures tabulas vincunt. Illaz
quidem magis pretiosaz; in altera residet Jofephus
altor numinis , ac numen ipsum ferens, juxta
Virginea parens malum oftert infanti. Alludit
Servatoris pedibus parvulus Joannes , ac Raphael
cazlestis ales Tobiam azgre ducis vestigia sequen-
tem jubet adire Divinam prolem. Alibi pendet
icon Virginis gerentis Jesum , blandientis Joan-
nis, & Catharin* proferentis digitum ad cselestes
nuptias. Idem rurlus Joannes in altera tabula,
scd natu grandis, asseclatur Deiparam, gestiente
inter ulnas sobole , cui Cacilia Virgo citharam
offert suam. Magdalena , quam maximopere extu-
lit safarius, minime indignata est hoc contuber-
n6nium. Speclat enimvero siccis oculis cazlum, ac
ssuentibus licentius per lacertos , atque humeros
comis nuditatem emaciati corporis tegit. Dianam
putaret Ac~l<eon , si ora , 8c sinum lachrymarum
fonte perfunderet. Eadem sane matrona in alia
icone lachrymis ubcrtim indulget. Componunt
in tumulo peremptum Servatorem Jofephus Jri-
mathtsenfts, & Nicodemus: ac Magdalena solutis
crinibus , & redundante ssetu accurrit ad funus.
Contra spe&are Joannes numinis exequias, atque
insertis mutuo utriusque manus articulis paren-
tare mortuo; Virgo autem genitrix prona in tu-
mulum artus sobohs veneran. Superne discedunt
nubes , unde maxima vis luminis intermicat
(quamquam lumina omnia in occasu numinis in-
terierint). Accedit cjusdem artificis penicillo de-
scripta regio , tanta pingendi incuria , ut exor-
nasse artem videatur, cum neglexit. Res quidem
.singularis, nam tractus regionum iTitiano pictos
■vix alibi jnvenies. -Decurrit praeceps e summis:
•montibus torrens, alveumque totura definiunt
B
D
prsruptae cautes, atque abscisfo, jugi supercilio
altx, quae casam ferunt securi pecoris hospitium.
Titianum sequitur Georgionus, nisi potius antecel-
lit; nam is lumina attulisie dicitur Titiano. Ge-
minae virgines jacentes humi , mundo muliebri
satis compta:, canunt fidibus : juxta scnex sub-
jeclro oculis libello efferre videtur in certa carmi-
nis spatia vocem, eique proximus assidere fistulae
modulator. Cantu dele&atum serunt Georgionum:
ideoque passim citharcedos in suas tabulas admisis-
se, eosque maxime , qui testudinem traclarent;
nam ea hominem recreabat. Parem pingendi ad-
oream refert Raphael Urbinas. Geminas graphidis
tabulaz ex pinacothecae corona pendulae propo-
nunt Jthenienses scholas Platonis , & Stagirita,
ac disceptantem Paulum de ignoti numinis cul-
tu : eague excmplaria sunt rerum , quas Raphael
Roma m Vaticanis aedibus pinxit. Eminent utri-
usque gymnasii labores, ac studia , micante ubi-
quc artificis ingenio , cum icon maxime operosa
sit, atque in Pontificum conclavibus merito pi-
cra. Ejusdem artificii pulchritudo piftorem Ur-
binatem spcstatoribus in alia tabula conciliat. Ab-
luit genibus ssexis Servator Petri pedes, & cir-
cumfusum Apostolorum agmcn idem oflicii ge-
nus expe&at. Historiam lllam Urbinas asfabre
reddidit, sacris ubique convivis ita spestantibus
numinismodestiam, ut alio quisque oris, corpo-
risque habitu divina oflicia suspiciat , & admire-
tur. Duo plane Apostoli mira; sunt artis ; nam
alius scite sibi detrahit tibialia, alter nudatosjam
ungues secat, inarata interim rugis fronte, acex-
tantibus venis, dum demissis oculis, & emissitiis
pedum digitos interrogat. Alibi idem Raphael re-
divivum e tumulo Servatorem pinxit, atque so-
mniculosas circum excubias ; sunt qui hanc ta-
bulam Julio Romano adjudicent; nos uter pinxe-
rit, non inique patiemur. Neque indiclus abibit
Leonardus Vincius (quamquam ejusdem mentio
rursus injicietur); nam iconcm Deiparae suam fe-
rentis prolem mira concinnitate confecit , vul-
tumque Mediolanensis Ducis tanta clegantia,
quantam fortasse , cum viveret sibi illa Dux ex-
optaverat, denique trucis medki ora , qui vela-
tus toga dextqram refert ad capulum pugionis.
Ostcndimus item exemplum Vinciani ccenaculi,
quod ille pulcherrimum in triclinio Dominicani
ccenobii ad iEdem Gratiarum descripserat; cce-
nae illius imaginem provida mens Borromai pin-
gi jussit in tabula, cum sazvientis Aquilonis affla-
tus Dominicana? ccenationi historiam fere totam
abstulerit. Uterque autem Basfanus^ Leander ni-
mirum, & Jacobus senior, diversa licet studiase-
cuti , sui tamen artificii faciunt fidem. Pi&a a
Leandro tabula monstrat Virginem residentem
humi, acclinemque Jofephum de JEgyptiaco itine-
re fcssum : rusticanos item homines duos , alte-
rum procumbentem ante ora caelestis pupi, alte-
rum servantem Aselli sui lorum. Haec delestavit
utrumque Bassanum voluptas immoderata, ut in'
omnibus tabulis Asellum , aut Canem confinge-
rent , quo pa£bo Horatianus piclor cupressum u-
bique simulabat. Caeterum exacla adamussim ta-
bula est , nec usquam supremam manum deside-
res. At vero senior Bajsanus omnia pinxit indili-
genter , quse tamen artis negligentia artem pro-
dit. Cadestis ales admonet pastores curando pe-
cori intentos de Servatoris ortu ; cum autem cun-
dta reddere per incuriam piftor videri vellet,
emicuitopificium; pastoris enim unius indumen-
ta neglexit , quod subjecla lintea pastoritias ve-
stes consuerent. Utrique Bafano concedit facile
dndr.cas Sclavonus (indidit illi cqgnomentum na-
talc solum in lllyrico) ; neque tamcn caret arte..
Alter ex Magis Regibus, isque senior , positis
D 3 antc
Vasaiius in
ip Chj vlu.
Astot. Apo«
stoL cap.17.
"7
LaudatBos-
romsum ob
pifla Leo-
nardi tabu-
las Sociacus
lib.,4. epigr.
Stnsovinns
in elogiis
illustrium
urbium Itt-
lix ad ur-
bem, Jicd.
Il8