DOI issue:
[Nr. 3]
DOI article:Keuller, L. A. J.: Oud-Roermond
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.19839#0144
men gewijzigd, doch deze wijziging heeft o. i. slechts daarin bestaan, dat men de oude
profielen ter plaatse heeft verkapt.
Dit alles mag velen ongelooflijk voorkomen. Wij erkennen gaarne, dat het ons
in het eerst ook zoo was. Wie echter gezien heeft, hoe de Limburgsche mergel — het
materiaal van het Roermondsche Munster — bewerkt wordt, n.1. met zaag, beitel en schaaf,
zal onze meening althans niet onmogelijk achten. In het Roermondsche Munster is op
een aantal plaatsen aan de buitenzijde van het gebouw duidelijk te zien, dat rondstaven
— wulste, boudins — in boogprofielen los zijn ingezet evenals de consoles tot steun van deze.
In alle tijden, ook in de middeleeuwen, heeft men op dezelfde wijze gewerkt, en evengoed
geknoeid als men het tegenwoordig doet. Tempora mutantur et non mutamur in illis. De tijden
veranderen en wij veranderen niet met de tijden. Dat men zoo weinig slecht werk, knoeiwerk
of revolutie-bouw uit vroegere eeuwen aantreft is natuurlijk. Het goede werk is behouden, het
slechte heeft de beroemde tand des tijds weggeknaagd. Curiositeitshalve willen wij enkele voor-
beelden uit vroegere eeuwen geven:
1. In O. L. Vr. Kerk 2de helft XIIde eeuw te Maastricht was een steen eener gewelfribbe
netjes door een stuk eikenhout vervangen.
2. In dezelfde kerk had men een kwade plaats in eene hardsteenen kolom zuiver uitgekapt
en een stuk eikenhout er in gepast.
3. De zuilenschachten van de kooromgang dezer kerk zijn omgeven van een netwerk
van ijzeren bandjes, waarover een pleisterlaag. Waarschijnlijk wel het oudste voorbeeld van
gewapend-beton.
4. In de kerk van Noorbeek XIVde eeuw was een stuk eener geweltribbe vernieuwd.
Mén had daartoe een wiep gemaakt van boonstaken met stroo omwonden en na bevestiging ter
plaatse netjes het profiel met pleister bijgewerkt.
5. In de Dominikanenkerk te Maastricht, 1283, was een stuk eener gothische lijst gemaakt
doordat men een wiep van stroo met haken tegen den muur had bevestigd en het profiel met
gips of mortel had voltooid.
6. In St. Servaas te Maastricht, westerbouw, einde XIlde eeuw werd gevonden, dat een
gedeelte eener lijst uit dien tijd uit gips of mortel bestond. Na verwijdering van de specie
kwam er uit te voorschijn een steenen lijst met een profiel, dat op een hoogeren ouderdom
deed besluiten, einde XIde of begin XIlde eeuw.
Wij kunnen natuurlijk het juiste tijdstip niet bepalen, waarop genoemde werken zijn^
uitgevoerd, maar zij zijn toch niet van kunsthistorische waarde ontbloot, vooral nosl,2, 3 en 6
die wel uit Romaanschen tijd afkomstig zijn.
Het komt ons voor, dat men op ’t einde van den bouw van het schip der kerk
wat sneller en slordiger heeft gewerkt. Bij de aansluiting aan den westerbouw vertoonen
zich kleine onregelmatigheden. De schalken bestaan hier uit meer stukken van ongelijke
lengten; en een aantal profielen vertoonen nog hun oorspronkelijken vorm en zijn niet
vernieuwd of verkapt. Was het geld op of had men haast om klaar te komen?
Een geheel ander karakter dan het overige der kerk vertoont de westerbouw. Met
uitzondering van het onderste gedeelte, dat nog van de oude kerk moet afkomstig zijn,
komt hier overal en uitsluitend de spitsboog voor. De geheele westerbouw draagt dan
ook een vroeg-gothisch karakter. De westerbouw bestond zooals bij zoovele klooster- en
stiftskerken uit twee verdiepingen; de benedenste, liggende gelijk met de kerk, was zeer
126
profielen ter plaatse heeft verkapt.
Dit alles mag velen ongelooflijk voorkomen. Wij erkennen gaarne, dat het ons
in het eerst ook zoo was. Wie echter gezien heeft, hoe de Limburgsche mergel — het
materiaal van het Roermondsche Munster — bewerkt wordt, n.1. met zaag, beitel en schaaf,
zal onze meening althans niet onmogelijk achten. In het Roermondsche Munster is op
een aantal plaatsen aan de buitenzijde van het gebouw duidelijk te zien, dat rondstaven
— wulste, boudins — in boogprofielen los zijn ingezet evenals de consoles tot steun van deze.
In alle tijden, ook in de middeleeuwen, heeft men op dezelfde wijze gewerkt, en evengoed
geknoeid als men het tegenwoordig doet. Tempora mutantur et non mutamur in illis. De tijden
veranderen en wij veranderen niet met de tijden. Dat men zoo weinig slecht werk, knoeiwerk
of revolutie-bouw uit vroegere eeuwen aantreft is natuurlijk. Het goede werk is behouden, het
slechte heeft de beroemde tand des tijds weggeknaagd. Curiositeitshalve willen wij enkele voor-
beelden uit vroegere eeuwen geven:
1. In O. L. Vr. Kerk 2de helft XIIde eeuw te Maastricht was een steen eener gewelfribbe
netjes door een stuk eikenhout vervangen.
2. In dezelfde kerk had men een kwade plaats in eene hardsteenen kolom zuiver uitgekapt
en een stuk eikenhout er in gepast.
3. De zuilenschachten van de kooromgang dezer kerk zijn omgeven van een netwerk
van ijzeren bandjes, waarover een pleisterlaag. Waarschijnlijk wel het oudste voorbeeld van
gewapend-beton.
4. In de kerk van Noorbeek XIVde eeuw was een stuk eener geweltribbe vernieuwd.
Mén had daartoe een wiep gemaakt van boonstaken met stroo omwonden en na bevestiging ter
plaatse netjes het profiel met pleister bijgewerkt.
5. In de Dominikanenkerk te Maastricht, 1283, was een stuk eener gothische lijst gemaakt
doordat men een wiep van stroo met haken tegen den muur had bevestigd en het profiel met
gips of mortel had voltooid.
6. In St. Servaas te Maastricht, westerbouw, einde XIlde eeuw werd gevonden, dat een
gedeelte eener lijst uit dien tijd uit gips of mortel bestond. Na verwijdering van de specie
kwam er uit te voorschijn een steenen lijst met een profiel, dat op een hoogeren ouderdom
deed besluiten, einde XIde of begin XIlde eeuw.
Wij kunnen natuurlijk het juiste tijdstip niet bepalen, waarop genoemde werken zijn^
uitgevoerd, maar zij zijn toch niet van kunsthistorische waarde ontbloot, vooral nosl,2, 3 en 6
die wel uit Romaanschen tijd afkomstig zijn.
Het komt ons voor, dat men op ’t einde van den bouw van het schip der kerk
wat sneller en slordiger heeft gewerkt. Bij de aansluiting aan den westerbouw vertoonen
zich kleine onregelmatigheden. De schalken bestaan hier uit meer stukken van ongelijke
lengten; en een aantal profielen vertoonen nog hun oorspronkelijken vorm en zijn niet
vernieuwd of verkapt. Was het geld op of had men haast om klaar te komen?
Een geheel ander karakter dan het overige der kerk vertoont de westerbouw. Met
uitzondering van het onderste gedeelte, dat nog van de oude kerk moet afkomstig zijn,
komt hier overal en uitsluitend de spitsboog voor. De geheele westerbouw draagt dan
ook een vroeg-gothisch karakter. De westerbouw bestond zooals bij zoovele klooster- en
stiftskerken uit twee verdiepingen; de benedenste, liggende gelijk met de kerk, was zeer
126