DOI Artikel:
Ridder, A. de: Katoptron ex Aiginēs
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14595#0098
171
ΚΑΤΟΠΤΡΟΝ ΕΞ ΑΙΓΙΝΗΣ
172
όποόείγματοςΣημειωτέον δέ και τό ύπό του
Φειδίου ποιηθέν έν Ήλιδι 2 άγαλμα, οδ κατέχομεν
ίσως άντίτυπον 3.
Τίνα Οέσιν κατέχει ή ημετέρα Αφροδίτη έν σχέ-
σει πρός τά μνημονευθέντα έργα άδυνατοΰ'μεν νά
όρίσωμεν, διότι δεν γνωρί'ζομεν τον τρόπον της ερ-
γασίας του αγαλματίου του \νϋ(1β. *Αν κρίνω μεν
έχοντες ύπ' όψιν μόνον τά γνωρίσματα της μορ-
φής, τό διάζωμα της ημετέρας Αφροδίτης δεν
αποδεικνύει άναγκαίως ότι τό έργον είνε έποχής
ύστερωτερας. Ή Φοινικική και Κυπριωτική Α-
στάρτη, ή ώς έπι τό πλείστον γυμνή, είνε ενίοτε
ένδεδυμένη διάζωμα 4, αύτή δέ ή Αταλάντη, ήτις
φαίνεται δτι είνε προσωποποίησις της Αφροδίτης
μάλλον ή της Αρτέμιδος °, εικονίζεται σχεδόν α-
διακρίτως τό μεν γυμνή 0 τό δέ έζωσμένη διαζώ-
ματι7. Τέλος οί καλούμενοι «Άπόλλωνες », υπο-
στηρίγματα κατόπτρων ή λαβαί φιαλών 8, συχνά-
κις φέρουσι τό 80!3ΐί§αουΙαιπ 9- δεν είνε δέ αί ού-
τως ένδεδυμέναι μορφαΐ άρχαιότεραι των άλλων.
Μνημονευτέον δέ και σύμπλεγμα παλαιστών επί
τίνος κίστης, ων ό μεν, άνευ προφανοΟς τίνος λό-
γου, είνε γυμνός, έν ω ό έτερος φέρει διάζωμα10.
Ό τεχνίτης άρα του ύπ' έξέτασιν άγαλματίου θά
άπεμιμήΟη έν τή παραστάσει ταύτη υποδείγματα
τοσοϋτον αρχαία ό'σον και 6 του άγαλματίου τοΟ
1 ΟβΓΪι&ά, ΑΗαάαηί$ο1ιβ ΑΙΙιαηάΙηηρεη, πίν. 29, 3, I, σ. 262,
3 65; II, 105, σημ. 42. — ΟΙιηβίαΙδοΙι-ΗίοΙιΙβΓ, Κι/ρτο$, τ. I, σ.
322, είκ. 227; τ. II πίν. ΟVII, 3. Τό άγαλμάτιον τούτο, δ ευρί-
σκεται έν Βερολίνο), είνε , ώς φαίνεται, τό παρά τω ΡπβόΙβΠΟΐΐβ,
ΚΙείηετε ΚηιιαΙ, τ. II, 707, σ. 176-7.
2 Παυσανία;, 6, 25, 1.
3. Κ. Κβΐίυΐβ: ΌβΙβτ είηε ινεϋΐίΰΐιε ββιναηάιίαίιιε 3υδ άβΓ
ΛνβΓΐν3ΐ&11 άετ Ρ3ΐ11ιβηοη£Ϊ6ΜίΪ£ΐΐΓβι:ι, 1894, πίν. I - V.— ϊεΐ.
ΑηζείρβΓ, 1893 πίν. 74-5.— Πρβ. ΒβτΙϊηβτ Ρ/ηΙοΙθ0ί$ΰΙιε Κο·
βΙιβΠ5ϋΙιηβ, 1894, σ. 1293 (Ρβηιϊοβ).— Ό επί της χελώνης στη-
ριζα'μενο; αριστερός πούς εινε νε'ος,άλλά φαίνεται δτι ή γενομένη αύτη
συμπλήρωσις εινε επιτυχής.
4 Πρβ. άγαλμάτιον έκ ββΠίΙδΟΐΐβΐΊΪ και έτερον έκ Κύπρου έν τω
Μουσείω τοΰ Βερολίνου. ΟΙιηβΓαΙβοΙι -ΚιΌΙιΙβΓ, λ'ι/ρπλ$, I είκ. 31-
2, σ. 37. - ΡβΓΓοί, //. άεΙ'ΑΠ, III, σ 211, είκ. 150; σ. 552-3,
είκ. 374-5.
8 Β&Γαΐ'ά, Οη(/ίηε άβ$ ευ,Ηε$ ατβαάίεηχ, σ. 131.
6 ϋαΐ'βηιί>6ΐ·£ οί 8α£ΐίο, ΟϊεΙίοη. άει αηΗηιιΜί, σ. 511.
7 ΌΆΐ·6ΐη\)εΐ'£ οΐ 8α^1ϊο, ΟίοΙ. άε$ αηΐί^χιίΐέί, σ. 511, είκ. 592.
— ΡυιΊλν&βη^Ιβι·, ΒεχΙινεώηης άετ να^εηίαιηιηίχιηρ, 1837.
8 Βτοηζε$ άιι Ρυίι/ίεβΙιηείοη, 67, σ. 20.
9 "Ιδε χαλκοϋν αγαλμάτων έκ της Άκροπο'λεως ύπ' άρ. 6578.
Πρβ. 01γιιιρϊ&, τ. IV, ΰίβ ΒΓοηζεη, πίν. IX, άρ. 86 και Ο,άχά-
ρ&ηοδ, ΰοάοηε, πίν. XII.
,0 ΜοηηιηβηΙί, Χ, πίν. 45-6.
ΛΥΠοΙθ, ούδέ δύναται τις νά ύποΟέση ό'τι προέβη είς-
τοιαύτην παράστασιν ούχι εις άρχαιοτέρας παρα-
δόσεις άποβλέψας άλλ' ορμηθείς έκ συναισθήματος
αίδοΰς, διότι έν τοιαύτη περιπτώσει δέν θά περιω-
ρίζετο εις ημιτελή μέτρα άλλα θά παριστά την
θεάν έντε)^ώς ένδεδυμένην, ώς είνε τά άγάλματα
της Ακροπόλεως.
Τά έν σχήματι γυμνών γυναικών ύποστηρίγ-
ματα κατόπτρων δέν είνε σπάνια κατά τό τέλος
της θ7)5 και τάς αρχάς της 5ι? έκατονταετηρίδος1,
ώς δεικνύουσι, πρός τω άγαλματίω του ΥΥίΜβ
(ίδ. άνωτ.), πούς κατόπτρου έξ Ερμιόνης2, έτε-
ρος έξ Αμυκλών3, έτερος ευρεθείς έν ΟβΓα 4 και
τέλος έτερος έκ Πελοποννήσου °, όστις προφανείς
παρέχει άναλογίας πρός το ύπ' έξέτασιν άγαλμά-
τιον.Ή μορφή, ήτις βεβαίως δέν εινε ένδεδυμένη0,
έχει πράγματι αμφότερους τους πήχεις υψωμένους
και θά συνείχετο μετά τοΟ δίσκου κατά τρόπον ο-
μοιον τω ήμετέρω κατόπτρω.
Διά τους έκτεθέντας λόγους τό διάζωμα7 της
Αφροδίτης, αν δέν έλήφθη έκ των μορφών «Α-
πόλλωνος», δύναται κάλλιστα νά έλκη τήν κατα-
γωγήν του έκ της Φοινικικής Άστάρτης. Σημειω-
τέον ό'αως ότι τό συυ,πέοασ,αα τούτο δέν αποτελεί
χρονολογικόν τεκμήριον δυνάμενον νά χρησιμεύση
εί'τε πρός όρισμόν της χρονολογίας του ύπ' έξέτα-
σιν άγαλματίου είτε πράς έξακρίβωσιν της κατα-
γωγής και έξέλιξιν ούτως ειπείν τής γενεαλογίας
του τύπου 6ν άνέλαβεν ΰστερώτερον και μετεποίη-
σεν ό Φειδίας.
1 Ή καταγωγή τής παραστάσεως ταύτης ζητητέα ουχί εν Φοινίκη
άλλ' έν Αιγύπτιο. "Ιδε ΡβΠΌΐ, Η. άε ί'Ανί, II, σ. 792, είκ. 450-1.
2 Αηζβίςβτ, 1890, σ. 94.— ΚοιΊβ, ΑτοΗ. 8ΐαάίεη Η. Βηιηη
άατ()βΙ)ΐ·αοΜ. σ. 26.— Βτοιιζεί άιι ΡοΙι/ΙεοΙιηείοη, σ. 30 σημ. 3.
3 Έφημερίς Αρχαιολογική, 1892 σ. 19 πίν. I.— Μοηΐιηχεηίί άβ
ΓΑ$$οάαίίοη άβ$ έΙαάε$ φ·εεφιε$, 1891-2. σ. 30, άο. 41.— Βτοη-
ζε$ άιι ΡοΙι/ΙεεΙιιιείοη, σ. 38-39, άρ. 150 είκ. 1 (άρ. 7548 του Ε-
θνικού Μουσείου).
4 ΚοιΊβ, ΑνβΙι. ΞΙαάίεη Η. Βηιηη άαΐ'οεδναΒίιΙ, σ. 26-7.
5 ΒΐΌίΐζει άιι ΡοΙι/ΙεοΙιηείοη, σ. 161-2, άρ. 879, πίν. III, 2 (άρ.
7540 τοΰ 'ΕΟνικοϋ Μουσείου ).
6 Αί συγκεκολλημε'νω χιτώνι ένδεδυμέναι μορφαί, ώς π. χ. ή έν
πινάκι Χ των Μα$έε5 ά'ΑίΙιέηεί εικονιζόμενη, ή τό δπ' άρ. 6450
•/αλκοϋν άγαλμάτιον έκ τής Άκροπο'λεως, δέν έ'χουσιν ούδέ δύνανται,
νά έχωσι τάς κνήμας κεχωρισμένας.
Τ Τό διάζωμα τοΰ ύπ'. έξέτασιν άγαλματίου (διάφορον των χαλκών
άγαλματίων τής Δωδώνης και τής Όλυμπίας) σύγκειται, ώσπερ έν τφ
άρ. 6578 χαλκω άγαλματίο) τής 'Ακροπόλεο);, έκ περικεκομμένηί
περισκελίδος μετά τεμαχίου ύφάσματος δπερ χαταπϊπτον εις τά εμ-
πρός διέρχεται διά τών σκελών και κομβοΰται ό'πισΟεν έν τή ζώνη.
ΚΑΤΟΠΤΡΟΝ ΕΞ ΑΙΓΙΝΗΣ
172
όποόείγματοςΣημειωτέον δέ και τό ύπό του
Φειδίου ποιηθέν έν Ήλιδι 2 άγαλμα, οδ κατέχομεν
ίσως άντίτυπον 3.
Τίνα Οέσιν κατέχει ή ημετέρα Αφροδίτη έν σχέ-
σει πρός τά μνημονευθέντα έργα άδυνατοΰ'μεν νά
όρίσωμεν, διότι δεν γνωρί'ζομεν τον τρόπον της ερ-
γασίας του αγαλματίου του \νϋ(1β. *Αν κρίνω μεν
έχοντες ύπ' όψιν μόνον τά γνωρίσματα της μορ-
φής, τό διάζωμα της ημετέρας Αφροδίτης δεν
αποδεικνύει άναγκαίως ότι τό έργον είνε έποχής
ύστερωτερας. Ή Φοινικική και Κυπριωτική Α-
στάρτη, ή ώς έπι τό πλείστον γυμνή, είνε ενίοτε
ένδεδυμένη διάζωμα 4, αύτή δέ ή Αταλάντη, ήτις
φαίνεται δτι είνε προσωποποίησις της Αφροδίτης
μάλλον ή της Αρτέμιδος °, εικονίζεται σχεδόν α-
διακρίτως τό μεν γυμνή 0 τό δέ έζωσμένη διαζώ-
ματι7. Τέλος οί καλούμενοι «Άπόλλωνες », υπο-
στηρίγματα κατόπτρων ή λαβαί φιαλών 8, συχνά-
κις φέρουσι τό 80!3ΐί§αουΙαιπ 9- δεν είνε δέ αί ού-
τως ένδεδυμέναι μορφαΐ άρχαιότεραι των άλλων.
Μνημονευτέον δέ και σύμπλεγμα παλαιστών επί
τίνος κίστης, ων ό μεν, άνευ προφανοΟς τίνος λό-
γου, είνε γυμνός, έν ω ό έτερος φέρει διάζωμα10.
Ό τεχνίτης άρα του ύπ' έξέτασιν άγαλματίου θά
άπεμιμήΟη έν τή παραστάσει ταύτη υποδείγματα
τοσοϋτον αρχαία ό'σον και 6 του άγαλματίου τοΟ
1 ΟβΓΪι&ά, ΑΗαάαηί$ο1ιβ ΑΙΙιαηάΙηηρεη, πίν. 29, 3, I, σ. 262,
3 65; II, 105, σημ. 42. — ΟΙιηβίαΙδοΙι-ΗίοΙιΙβΓ, Κι/ρτο$, τ. I, σ.
322, είκ. 227; τ. II πίν. ΟVII, 3. Τό άγαλμάτιον τούτο, δ ευρί-
σκεται έν Βερολίνο), είνε , ώς φαίνεται, τό παρά τω ΡπβόΙβΠΟΐΐβ,
ΚΙείηετε ΚηιιαΙ, τ. II, 707, σ. 176-7.
2 Παυσανία;, 6, 25, 1.
3. Κ. Κβΐίυΐβ: ΌβΙβτ είηε ινεϋΐίΰΐιε ββιναηάιίαίιιε 3υδ άβΓ
ΛνβΓΐν3ΐ&11 άετ Ρ3ΐ11ιβηοη£Ϊ6ΜίΪ£ΐΐΓβι:ι, 1894, πίν. I - V.— ϊεΐ.
ΑηζείρβΓ, 1893 πίν. 74-5.— Πρβ. ΒβτΙϊηβτ Ρ/ηΙοΙθ0ί$ΰΙιε Κο·
βΙιβΠ5ϋΙιηβ, 1894, σ. 1293 (Ρβηιϊοβ).— Ό επί της χελώνης στη-
ριζα'μενο; αριστερός πούς εινε νε'ος,άλλά φαίνεται δτι ή γενομένη αύτη
συμπλήρωσις εινε επιτυχής.
4 Πρβ. άγαλμάτιον έκ ββΠίΙδΟΐΐβΐΊΪ και έτερον έκ Κύπρου έν τω
Μουσείω τοΰ Βερολίνου. ΟΙιηβΓαΙβοΙι -ΚιΌΙιΙβΓ, λ'ι/ρπλ$, I είκ. 31-
2, σ. 37. - ΡβΓΓοί, //. άεΙ'ΑΠ, III, σ 211, είκ. 150; σ. 552-3,
είκ. 374-5.
8 Β&Γαΐ'ά, Οη(/ίηε άβ$ ευ,Ηε$ ατβαάίεηχ, σ. 131.
6 ϋαΐ'βηιί>6ΐ·£ οί 8α£ΐίο, ΟϊεΙίοη. άει αηΗηιιΜί, σ. 511.
7 ΌΆΐ·6ΐη\)εΐ'£ οΐ 8α^1ϊο, ΟίοΙ. άε$ αηΐί^χιίΐέί, σ. 511, είκ. 592.
— ΡυιΊλν&βη^Ιβι·, ΒεχΙινεώηης άετ να^εηίαιηιηίχιηρ, 1837.
8 Βτοηζε$ άιι Ρυίι/ίεβΙιηείοη, 67, σ. 20.
9 "Ιδε χαλκοϋν αγαλμάτων έκ της Άκροπο'λεως ύπ' άρ. 6578.
Πρβ. 01γιιιρϊ&, τ. IV, ΰίβ ΒΓοηζεη, πίν. IX, άρ. 86 και Ο,άχά-
ρ&ηοδ, ΰοάοηε, πίν. XII.
,0 ΜοηηιηβηΙί, Χ, πίν. 45-6.
ΛΥΠοΙθ, ούδέ δύναται τις νά ύποΟέση ό'τι προέβη είς-
τοιαύτην παράστασιν ούχι εις άρχαιοτέρας παρα-
δόσεις άποβλέψας άλλ' ορμηθείς έκ συναισθήματος
αίδοΰς, διότι έν τοιαύτη περιπτώσει δέν θά περιω-
ρίζετο εις ημιτελή μέτρα άλλα θά παριστά την
θεάν έντε)^ώς ένδεδυμένην, ώς είνε τά άγάλματα
της Ακροπόλεως.
Τά έν σχήματι γυμνών γυναικών ύποστηρίγ-
ματα κατόπτρων δέν είνε σπάνια κατά τό τέλος
της θ7)5 και τάς αρχάς της 5ι? έκατονταετηρίδος1,
ώς δεικνύουσι, πρός τω άγαλματίω του ΥΥίΜβ
(ίδ. άνωτ.), πούς κατόπτρου έξ Ερμιόνης2, έτε-
ρος έξ Αμυκλών3, έτερος ευρεθείς έν ΟβΓα 4 και
τέλος έτερος έκ Πελοποννήσου °, όστις προφανείς
παρέχει άναλογίας πρός το ύπ' έξέτασιν άγαλμά-
τιον.Ή μορφή, ήτις βεβαίως δέν εινε ένδεδυμένη0,
έχει πράγματι αμφότερους τους πήχεις υψωμένους
και θά συνείχετο μετά τοΟ δίσκου κατά τρόπον ο-
μοιον τω ήμετέρω κατόπτρω.
Διά τους έκτεθέντας λόγους τό διάζωμα7 της
Αφροδίτης, αν δέν έλήφθη έκ των μορφών «Α-
πόλλωνος», δύναται κάλλιστα νά έλκη τήν κατα-
γωγήν του έκ της Φοινικικής Άστάρτης. Σημειω-
τέον ό'αως ότι τό συυ,πέοασ,αα τούτο δέν αποτελεί
χρονολογικόν τεκμήριον δυνάμενον νά χρησιμεύση
εί'τε πρός όρισμόν της χρονολογίας του ύπ' έξέτα-
σιν άγαλματίου είτε πράς έξακρίβωσιν της κατα-
γωγής και έξέλιξιν ούτως ειπείν τής γενεαλογίας
του τύπου 6ν άνέλαβεν ΰστερώτερον και μετεποίη-
σεν ό Φειδίας.
1 Ή καταγωγή τής παραστάσεως ταύτης ζητητέα ουχί εν Φοινίκη
άλλ' έν Αιγύπτιο. "Ιδε ΡβΠΌΐ, Η. άε ί'Ανί, II, σ. 792, είκ. 450-1.
2 Αηζβίςβτ, 1890, σ. 94.— ΚοιΊβ, ΑτοΗ. 8ΐαάίεη Η. Βηιηη
άατ()βΙ)ΐ·αοΜ. σ. 26.— Βτοιιζεί άιι ΡοΙι/ΙεοΙιηείοη, σ. 30 σημ. 3.
3 Έφημερίς Αρχαιολογική, 1892 σ. 19 πίν. I.— Μοηΐιηχεηίί άβ
ΓΑ$$οάαίίοη άβ$ έΙαάε$ φ·εεφιε$, 1891-2. σ. 30, άο. 41.— Βτοη-
ζε$ άιι ΡοΙι/ΙεεΙιιιείοη, σ. 38-39, άρ. 150 είκ. 1 (άρ. 7548 του Ε-
θνικού Μουσείου).
4 ΚοιΊβ, ΑνβΙι. ΞΙαάίεη Η. Βηιηη άαΐ'οεδναΒίιΙ, σ. 26-7.
5 ΒΐΌίΐζει άιι ΡοΙι/ΙεοΙιηείοη, σ. 161-2, άρ. 879, πίν. III, 2 (άρ.
7540 τοΰ 'ΕΟνικοϋ Μουσείου ).
6 Αί συγκεκολλημε'νω χιτώνι ένδεδυμέναι μορφαί, ώς π. χ. ή έν
πινάκι Χ των Μα$έε5 ά'ΑίΙιέηεί εικονιζόμενη, ή τό δπ' άρ. 6450
•/αλκοϋν άγαλμάτιον έκ τής Άκροπο'λεως, δέν έ'χουσιν ούδέ δύνανται,
νά έχωσι τάς κνήμας κεχωρισμένας.
Τ Τό διάζωμα τοΰ ύπ'. έξέτασιν άγαλματίου (διάφορον των χαλκών
άγαλματίων τής Δωδώνης και τής Όλυμπίας) σύγκειται, ώσπερ έν τφ
άρ. 6578 χαλκω άγαλματίο) τής 'Ακροπόλεο);, έκ περικεκομμένηί
περισκελίδος μετά τεμαχίου ύφάσματος δπερ χαταπϊπτον εις τά εμ-
πρός διέρχεται διά τών σκελών και κομβοΰται ό'πισΟεν έν τή ζώνη.