DOI Artikel:
Ridder, A. de: Katoptron ex Aiginēs
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14595#0101
177
ΚΑΤΟΠΤΡΟΝ ΕΞ ΑΙΓΙΝΗΣ
178
γου. Και έν πρώτοις ή κόμμωσις εινε χαρακτηρι-
στική. Νομίζω ότι άνω του μετώπου διέκρινα τήν
μίαν ή τάς δύο έκείνας σειράς [Βοστρύχων, αί'τινες
άπαντώσιν έν άπασι σχεδόν τοις έργοις τοΟ αίγι-
ναίου εργαστηρίου, ει και δεν δύνανται νά έκλη-
φΟώσιν ώς άποτελοΰσαι ίδιον γνώρισμα των αίγι-
ναίων έργων1, άλλα τοΟτο δεν δύναμαι νά βε-
βαιώσω ένεκα της κακής έν τω μέρει έκείνω δια-
τηρήσεως τοΟ αγαλματίου. Ευτυχώς όμως ή κόμη
διατηρείται κάλλιον έν τοις οπισθίοις. Αί τρίχες
κατέρχονται ένταΰΟα από τοϋ αύχένος εις παραλ-
λήλους βοστρύχους λεπτυνομένους προς τά κάτω
ένθα καταλήγουσιν εις άπλουν κόμβον άλλ' ή κόμ-
μωσις αύτη δεν εϊνε λίαν συνήθης2. Έν τοις πολ-
λοίς έν τη Άκρο-όλει εύρεθεΐσιν άγαλματίοις άπαξ
μόνον άπαντα αύτη εν τινι άγαλματίω, δ άλλων
λόγων ένεκα, οέον νά έκλάβη τις ώς έργον αίγι-
ναΐον3, τουναντίον άπαντα αΰτη έν τω έκ Πτώου
«'Απόλλωνι» (ίο. άνωτ.) δν δικαιούμεΟα νά ύπο-
λαμβάνωμεν ώς έργον τοΟ αΐγιναίου έργαστηρίου.
Η κεφαλή εινε σαφώς άποκεχωρισμένη των ώ-
μων διά λαιμού μακρού και χαρακτηριστικοί}4.
Το σχήμα αύτής εινε τέλειον και συμπαγές, σχε-
δόν τετράγωνον, τό πηγούνιον εύρύ και ίσχυρόν,
άποτελοΟν σχεδόν όρθήν γωνίαν μετά του προσώ-
που, και ίκανώς προέχον και τό μέτωπον ταπεινόν
και εύρύ. Οί οφθαλμοί δέν εινε, ώσπερ έ'ν τισι χαλ-
κοϊς άγαλματίοις ιωνικού τρόπου έργασίας, στρογ-
γύλοι και έξέχοντες έντος ρόμβου5- άμυγδαλωτοί,
τό σχήμα σχεδόν τριγωνικοί και έλάχιστα κεκλι-
μένοι, πληρουσι ούτοι τήν κόγχην όμοιοσχήμως
έξέχοντες. Ή ρίς εινε χονδρή και ισχυρά και τά
χείλη και ιδίως το άνώτερον χείλος, παχέα καϊ
κυρτά 6.
1 Πρβ. τό έκ της Ακροπόλεως αγαλμάτων δπ' αρ. 6576 τοΰ ΈΟν.
Μουσείου, τό έν Λούβρου άγαλμάτιον τό έν ΙαΗτΤηκΗ, 1892 πίν
IV, τό έκ Πτώου τη; Βοιωτίας (Β β. Η. 1887, κίν. XII), και τάν
πολεμιστήν τοΰ ανατολικού άετώματος τοΰ ναοΰ της Αίγίνης {Βΐ'ΐιηη-
Βηιοίηηαηη, πίν. 26). Νομίζω δέ οτι δύναμαι νά προσθέσω τούτοις
τήν έκ Κυθήρων κεφαλήν ( Βτιιηη-ΒηιεΙαηαηη, πίν. 222) και τήν
ώραίαν κεφαλήν Είκίονϊδί (ίύίίίειη, πίν. 223).
2 Ή τοΰ Απόλλωνος τοΰ Ρίοΐΐΐβίηο εϊνε διάφορος κα'ι ίδιοτρόπως
μάλλον πολύπλοκος.
3 Χαλκοϋν άγαλμάτιον ΰπ' άρ. 6586 έκ της Ακροπόλεως.
4 Πρβ. τήν κεφαλήν Εΐΐάονϊκϊ και τά ΰπ' άρ. 6566 και 0572 α-
γαλμάτια έκ της Ακροπόλεως. Τό έκ Πτώου άγαλμάτιον διαφέρει
μικρόν τι.
5 Πρβ. τά έκ της Ακροπόλεως αγαλμάτια ύπ' άρ. 6558, 6567.
0 Τά αύτά γνωρίσματα έν τοις καθέκαστα τοΰ προσώπου έ'/ουσι τά
Έν τούτοις τό καθόλου σχήμα του προσώπου
δεν εινε τό σχεδόν τετράγωνον ή τουλάχιστον τρα-
πεζοειδές εκείνο σχήμα των έξ "Αργούς χαλκών
άγαλυ.ατίων 1. Αί άκυ.αΐαι παρειά! δεν περιορίζον-
I ι ί I ι ι -
ται ύπο εύΟέων έπιπέδων , τό εύρύ μέτωπον δεν
εινε τετράγωνον, τέλος τά παχέα χείλη δέν εινε
καΟειμένα κατά τάς γωνίας. Συνελόντι δ1 ειπείν τό
δ'λον, τό τε πρόσωπον και τό σώμα αυτό, παρέχει
έντύπωσιν ήττονος αύστηρότητος και μείζονος κομ-
ψότητος. Ή Αίγινα κατ άκολουθίαν των συνεχών
και ϋπό της ανάγκης έπιβαλλομένων αύτής σχέ-
σεων μετά των Αθηνών δέν έδυνήθη νά άπαλ-
λαγή τής έπιδράσεως τών Ιώνων 2, ώσπερ το Αρ-
γός (σημειωτέον δέ δτι και το Αργός αύτό μόνον
κατά τήν Ε' εκατονταετηρίδα κατώρθωσε τοΟτο).
Υπολείπεται νά έξετάσωμεν αν εινε δυνατόν νά
δρίσωμεν τήν χρονολογίαν του προκειμένου άγαλ-
ματίου ή τουλάχιστον νά δρίσωμεν τήν θέσιν ήν
τούτο κατέχει έν τοις σωζομένοις αίγιναίοις έ'ργοις.
Εινε τοΟτο προγενέστερον βεβαίως τών έν Μονάχω
αγαλμάτων τών άετωμάτων. Το πρόσωπον δέν έχει
τό σαφές έκεϊνο και άσφαλές ωοειδές σχήμα τής
' Αθήνας τοΟ άνατολικοΟ άετώματος3. Ή περίφη-
μος δέ κεφαλή Ι^ιΐ(3θΛ'ί&ί4, (αίγιναΐον έργον κατ'
έμήν γνώμην), εινε ώσαύτως ύστερωτέρα άτε πε-
ποιημένη κατά τρόπον έλευΟερώτερον και έπιδεξιώ-
τερον. Τούναντίον δέ ή έκ Κυθήρων κεφαλή 5, ήτις
ώσαύτως φαίνεται αίγιναΐον έργον , εχει μείζονας
αναλογίας προς τήν ήμετέραν Άφροδίτην. Τά δέ
έν Αούβρω άγαλμάτιον6 και τό ακριβές σχεδόν
άντίτυπον αύτοΰ, τό έκ τής Ακροπόλεως άγαλ-
μάτιον ', εινε προφανώς άρχαιότερα' έχομεν άρα
δύο σειράς αίγιναίων έργων ήτοι δύο δρια, τό μέν
έν Λούβρω χαλκοϋν άγαλμάτιον (Ί'δ. άν.) τό ΰπ' άρ. 6567 άγαλμά-
τιον έκ τής Ακροπόλεως, καί, ολίγον τι τροποποιημένα,ή κεφαλή Ευ-
(Ιονίδί.
1 Βγοιιςο; άχι ΡοΙι/ΙεοΙιηβϊοη, 881, πίν. IV, 2 (άρ. 7605 τοΰ
ΕΟν. Μουσείου).—Πρβ. τό έκΛιγουριοΰ (παρά τό Ιερόν τοϋ'Ασκλη-
πιοΰ έν 'Επιδαυρία) χαλκοϋν άγαλμάτιον (50 ψίηοΙίΦηαηΐΙ&ρΐ'ο-
0ταηνη, ΡΊιιΊ\ν;ίιΐ£ΐ<3Γ).
2 Πρβ. περίφημον άγγεΐον πρωτοαττικοϋ ρυθμού καί άγάλματα αττι-
κού τρόπου έργασίας ευρεθέντα έν Αίγίνη, ΑΙΙιβ?ιί$βΙΐϋ ΜίΙΙΙιείΙιιη()Οΐ
VIII, 1883, πίν 17, σ. 373-380 (Ρυι·ΐΛν;ίη£ΐοι·).
3 Βηιηη - ΒηιοΙαηαηη, πίν. 121.
* Ιύϊάετη, πίν. 223.
5 Μαβιη, πίν. 222.
Γ· ΜΙΐΓύιΐΰΙί, 1892, πίν. 4.
7 'Αρ. 6576 'Εθν. Μουσείου.
ΚΑΤΟΠΤΡΟΝ ΕΞ ΑΙΓΙΝΗΣ
178
γου. Και έν πρώτοις ή κόμμωσις εινε χαρακτηρι-
στική. Νομίζω ότι άνω του μετώπου διέκρινα τήν
μίαν ή τάς δύο έκείνας σειράς [Βοστρύχων, αί'τινες
άπαντώσιν έν άπασι σχεδόν τοις έργοις τοΟ αίγι-
ναίου εργαστηρίου, ει και δεν δύνανται νά έκλη-
φΟώσιν ώς άποτελοΰσαι ίδιον γνώρισμα των αίγι-
ναίων έργων1, άλλα τοΟτο δεν δύναμαι νά βε-
βαιώσω ένεκα της κακής έν τω μέρει έκείνω δια-
τηρήσεως τοΟ αγαλματίου. Ευτυχώς όμως ή κόμη
διατηρείται κάλλιον έν τοις οπισθίοις. Αί τρίχες
κατέρχονται ένταΰΟα από τοϋ αύχένος εις παραλ-
λήλους βοστρύχους λεπτυνομένους προς τά κάτω
ένθα καταλήγουσιν εις άπλουν κόμβον άλλ' ή κόμ-
μωσις αύτη δεν εϊνε λίαν συνήθης2. Έν τοις πολ-
λοίς έν τη Άκρο-όλει εύρεθεΐσιν άγαλματίοις άπαξ
μόνον άπαντα αύτη εν τινι άγαλματίω, δ άλλων
λόγων ένεκα, οέον νά έκλάβη τις ώς έργον αίγι-
ναΐον3, τουναντίον άπαντα αΰτη έν τω έκ Πτώου
«'Απόλλωνι» (ίο. άνωτ.) δν δικαιούμεΟα νά ύπο-
λαμβάνωμεν ώς έργον τοΟ αΐγιναίου έργαστηρίου.
Η κεφαλή εινε σαφώς άποκεχωρισμένη των ώ-
μων διά λαιμού μακρού και χαρακτηριστικοί}4.
Το σχήμα αύτής εινε τέλειον και συμπαγές, σχε-
δόν τετράγωνον, τό πηγούνιον εύρύ και ίσχυρόν,
άποτελοΟν σχεδόν όρθήν γωνίαν μετά του προσώ-
που, και ίκανώς προέχον και τό μέτωπον ταπεινόν
και εύρύ. Οί οφθαλμοί δέν εινε, ώσπερ έ'ν τισι χαλ-
κοϊς άγαλματίοις ιωνικού τρόπου έργασίας, στρογ-
γύλοι και έξέχοντες έντος ρόμβου5- άμυγδαλωτοί,
τό σχήμα σχεδόν τριγωνικοί και έλάχιστα κεκλι-
μένοι, πληρουσι ούτοι τήν κόγχην όμοιοσχήμως
έξέχοντες. Ή ρίς εινε χονδρή και ισχυρά και τά
χείλη και ιδίως το άνώτερον χείλος, παχέα καϊ
κυρτά 6.
1 Πρβ. τό έκ της Ακροπόλεως αγαλμάτων δπ' αρ. 6576 τοΰ ΈΟν.
Μουσείου, τό έν Λούβρου άγαλμάτιον τό έν ΙαΗτΤηκΗ, 1892 πίν
IV, τό έκ Πτώου τη; Βοιωτίας (Β β. Η. 1887, κίν. XII), και τάν
πολεμιστήν τοΰ ανατολικού άετώματος τοΰ ναοΰ της Αίγίνης {Βΐ'ΐιηη-
Βηιοίηηαηη, πίν. 26). Νομίζω δέ οτι δύναμαι νά προσθέσω τούτοις
τήν έκ Κυθήρων κεφαλήν ( Βτιιηη-ΒηιεΙαηαηη, πίν. 222) και τήν
ώραίαν κεφαλήν Είκίονϊδί (ίύίίίειη, πίν. 223).
2 Ή τοΰ Απόλλωνος τοΰ Ρίοΐΐΐβίηο εϊνε διάφορος κα'ι ίδιοτρόπως
μάλλον πολύπλοκος.
3 Χαλκοϋν άγαλμάτιον ΰπ' άρ. 6586 έκ της Ακροπόλεως.
4 Πρβ. τήν κεφαλήν Εΐΐάονϊκϊ και τά ΰπ' άρ. 6566 και 0572 α-
γαλμάτια έκ της Ακροπόλεως. Τό έκ Πτώου άγαλμάτιον διαφέρει
μικρόν τι.
5 Πρβ. τά έκ της Ακροπόλεως αγαλμάτια ύπ' άρ. 6558, 6567.
0 Τά αύτά γνωρίσματα έν τοις καθέκαστα τοΰ προσώπου έ'/ουσι τά
Έν τούτοις τό καθόλου σχήμα του προσώπου
δεν εινε τό σχεδόν τετράγωνον ή τουλάχιστον τρα-
πεζοειδές εκείνο σχήμα των έξ "Αργούς χαλκών
άγαλυ.ατίων 1. Αί άκυ.αΐαι παρειά! δεν περιορίζον-
I ι ί I ι ι -
ται ύπο εύΟέων έπιπέδων , τό εύρύ μέτωπον δεν
εινε τετράγωνον, τέλος τά παχέα χείλη δέν εινε
καΟειμένα κατά τάς γωνίας. Συνελόντι δ1 ειπείν τό
δ'λον, τό τε πρόσωπον και τό σώμα αυτό, παρέχει
έντύπωσιν ήττονος αύστηρότητος και μείζονος κομ-
ψότητος. Ή Αίγινα κατ άκολουθίαν των συνεχών
και ϋπό της ανάγκης έπιβαλλομένων αύτής σχέ-
σεων μετά των Αθηνών δέν έδυνήθη νά άπαλ-
λαγή τής έπιδράσεως τών Ιώνων 2, ώσπερ το Αρ-
γός (σημειωτέον δέ δτι και το Αργός αύτό μόνον
κατά τήν Ε' εκατονταετηρίδα κατώρθωσε τοΟτο).
Υπολείπεται νά έξετάσωμεν αν εινε δυνατόν νά
δρίσωμεν τήν χρονολογίαν του προκειμένου άγαλ-
ματίου ή τουλάχιστον νά δρίσωμεν τήν θέσιν ήν
τούτο κατέχει έν τοις σωζομένοις αίγιναίοις έ'ργοις.
Εινε τοΟτο προγενέστερον βεβαίως τών έν Μονάχω
αγαλμάτων τών άετωμάτων. Το πρόσωπον δέν έχει
τό σαφές έκεϊνο και άσφαλές ωοειδές σχήμα τής
' Αθήνας τοΟ άνατολικοΟ άετώματος3. Ή περίφη-
μος δέ κεφαλή Ι^ιΐ(3θΛ'ί&ί4, (αίγιναΐον έργον κατ'
έμήν γνώμην), εινε ώσαύτως ύστερωτέρα άτε πε-
ποιημένη κατά τρόπον έλευΟερώτερον και έπιδεξιώ-
τερον. Τούναντίον δέ ή έκ Κυθήρων κεφαλή 5, ήτις
ώσαύτως φαίνεται αίγιναΐον έργον , εχει μείζονας
αναλογίας προς τήν ήμετέραν Άφροδίτην. Τά δέ
έν Αούβρω άγαλμάτιον6 και τό ακριβές σχεδόν
άντίτυπον αύτοΰ, τό έκ τής Ακροπόλεως άγαλ-
μάτιον ', εινε προφανώς άρχαιότερα' έχομεν άρα
δύο σειράς αίγιναίων έργων ήτοι δύο δρια, τό μέν
έν Λούβρω χαλκοϋν άγαλμάτιον (Ί'δ. άν.) τό ΰπ' άρ. 6567 άγαλμά-
τιον έκ τής Ακροπόλεως, καί, ολίγον τι τροποποιημένα,ή κεφαλή Ευ-
(Ιονίδί.
1 Βγοιιςο; άχι ΡοΙι/ΙεοΙιηβϊοη, 881, πίν. IV, 2 (άρ. 7605 τοΰ
ΕΟν. Μουσείου).—Πρβ. τό έκΛιγουριοΰ (παρά τό Ιερόν τοϋ'Ασκλη-
πιοΰ έν 'Επιδαυρία) χαλκοϋν άγαλμάτιον (50 ψίηοΙίΦηαηΐΙ&ρΐ'ο-
0ταηνη, ΡΊιιΊ\ν;ίιΐ£ΐ<3Γ).
2 Πρβ. περίφημον άγγεΐον πρωτοαττικοϋ ρυθμού καί άγάλματα αττι-
κού τρόπου έργασίας ευρεθέντα έν Αίγίνη, ΑΙΙιβ?ιί$βΙΐϋ ΜίΙΙΙιείΙιιη()Οΐ
VIII, 1883, πίν 17, σ. 373-380 (Ρυι·ΐΛν;ίη£ΐοι·).
3 Βηιηη - ΒηιοΙαηαηη, πίν. 121.
* Ιύϊάετη, πίν. 223.
5 Μαβιη, πίν. 222.
Γ· ΜΙΐΓύιΐΰΙί, 1892, πίν. 4.
7 'Αρ. 6576 'Εθν. Μουσείου.