DOI Artikel:
Kabbadias, Panagiōtēs: Topographika Athēnōn kata tas peri tēn Akropolin anaskaphas
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14646#0012
3
ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΑ ΑΘΗΝΩΝ
4
(1873), σ. 498), δ \ν. ^βίοΐι (Ν. ΙβΚρΒ. ί. ΡΜ-
Ιοί. τόμ. 0X1.1 σ. 751) κ. ά. διέκριναν ορθώς και
άνεζήτησαν δύο σπήλαια, εν μεν δια τον Απόλ-
λωνα, έτερον δέ δια τον Πανα.
Κατά τήν βορειοδυτικήν γωνίαν τοΰ βράχου της
Ακροπόλεως, προς το μέρος δηλ. εις ό διηυθύνθη
δ Παυσανίας κατελΟών έκ της Ακροπόλεως, υπηρ-
χον ορατά, προ των ημετέρων ανασκαφών, τρία
σπήλαια, ή κυρίως ειπείν σπηλαιώδη εν τω βράχω
χάσματα, μικρόν έχοντα βάθος και όλως ανοικτά.
Τό μεν πρώτον τούτων (πίν. 1 Α. πίν. 2, είκ. I
και II άρ. 1) κείται ακριβώς υπέρ το εν τω ναϊδίω
τών αγίων Αποστόλων σω'ζόυ,ενον νυν, έν τώ γνω-
,στώ φρέατι, ύδωρ της Κλεψύδρας (ϊ'δεπίν. 1,α)',τά
δέ δύο έτερα κείνται μετάτοΰτο, κατά το δυτικόν ά-
κρον της αρκτικής πλευράς της Ακροπόλεως (πίν.
1, Β και Γ). Το πρώτον τών σπηλαίων τούτων, τό
σπήλαιον Α, τόύπέρτό ύδωρ της Κλεψύδρας,ύπέ-
λαβεν δ ΟοΙΐ1ίη§ ώς τό σπήλαιον του 1 Απόλλω-
νος2, τό δέ άμέσως έπόμενον, τό κατά τήν δυτι-
κήν άκραν της άρκτικής πλευράς της Ακροπό-
λεως, τό έχον καθ' άπασαν αύτοΰ τήν έπιφάνειαν
κόγχας έν αΐς ήσαν ποτέ έντεθειμένα αναθήματα
(πίν. 1, Β. πίν. 2, είκ. I και II, 2. πίν. 3, είκ.I),
ύπέλαβεν ώς τό σπήλαιον του Πανός. Αύτή δέ ή
γνώμη ήτο μέχρι του νυν κρατούσα. Όλως διά-
φορον γνώμην έξήνεγκεν δ Ι^οΐΐίη^, όστις δέχεται
μέν τήν μάλλον κρατούσαν γνώμην ώς προς το
σπήλαιον .του Πανός, απορρίπτει δ'μως τήν ώς
προς τό σπήλαιον του Απόλλωνος και αναζητεί
το σπήλαιον τούτο έν τινι σπηλαιώδει χάσματι έν
τη άοκτικη πλευρά του βράχου της "Ακροπόλεως,
1 Ποός έξασφάλισιν τοΰ ύ'δατος τούτου είχε κατασκευάσει ό Όδυσ-
σεϋς Ανδρούτσος έν έ'τει 1822 τον γνωστόν εκείνον προμαχώνα, όστις
κατηδαφίσθη έν ταϊς γενομέναις άνασκαφικαϊς έργασίαις έν τη Ακρο-
πόλει, έν έ'τει 1888, (ϊδε Άρχ. Διλτίογ 1888, σ. 92).
2 Τοϋτο ύπεστήριξεν ό ΟδΙΐΗη§ πιστεύσας δτι άνέγνωσεν έν τώ
πεοί οΰ ό λόγος σπηλαίω έπιγραφήν ΠΟΛ (= Απόλλωνος) λελα-
ξευμένην έν τω βράχω1 τοιαύτης ομως έπιγραφής ουδέν ίχνος εΓνε
όρατόν σήμερον, ουδέ πρότερόν ποτε κατώρθωσεν άλλος τις νά δια-
κρίνη. Σημειωτέον δέ οτι και εις άλλην άνακρίοειαν περιέπεσεν ό
ΟοΙίΗη^. Λέγει δηλ. ότι έν τω σπηλαίω τούτω ΰπάρχουσι κόγχαι
προς ένθεσιν αναθημάτων, όπερ δέν εΐνε ακριβές. Κόγχαι δέν ΰπάρ-
χυυσιν έν τούτω' μόνον ίχνος τι διακρίνει τις σήμερον, αλλά και
τούτο άβέβαιον εΤνε άν εΐνε Γχνος κόγχης. Σημειωτέον δέ ότιτό σπή-
λαιον τοϋτο εΓνε διπλούν σπήλαιον, ώς βλέπει τις έν τω πίνακι Ι,Α,
εινε όμως λίαν αβαθές, ώστε άμφίβολον εΐνε αν έχρησίμευεν ώς τόπος
λατρείας.
προς ανατολάς τοΟ ύποτιθεμένου σπηλαίου τοΰ
Πανός και εις σχετικώς μακράν από τούτου άπό-
στασιν.Άλλ1 ή γνώμη αύτη εύθύς έξ άρχής έφαί-
νετο αστήρικτος, διότι, ίνα μή τι άλλο εΐπωμεν, δ
Παυσανίας έν τοιαύτη περιπτώσει θά ανέφερε πρώ-
τον τό σπήλαιον τοΟ Πανός και είτα τό του 'Απόλ-
λωνος και ού/ί τουναντίον.
Του σπηλαίου τοΰ Πανός ποιούνται μνείαν,πλήν
τοΰ Παυσανίου, και άλλοι τών αρχαίων 1 και μά-
λιστα δ Αριστοφάνης (περ'ι ου κατωτέρω) και δ
Αουκιανος (έν τω ΑΙς Κατηγορούμενος, 9), δ'στις
αναφέρει ό'τι δ Πάν κατείχε τό από τοΟ Αρείου Πά-
γου δρατον <ιντζό τη ΑκροττοΧει ϋπήΙαιον , μι-
κρόν υπέρ τον ΠεΙαΟγυκον ». Ώς προς δέ τό σπή-
λαιον του Απόλλωνος σημειωτέον ότι εκ τίνων
έπιγραφών εΰρεθεισών προ έτών έγνωρίζοαεν ότι
δ κατά τούτο τό μέρος της Ακροπόλεως λατρευό-
μενος Απόλλων έκαλεϊτο Απόλλων Ύποακραΐος
και Απόλλων ύπ' "Ακραις. Ή καλλίστη όμως.και
σπουδαιοτάτη τών πηγών ημών προς έξακρίβωσιν
τών κατ' άμφότερα τά σπήλαια ταύτα εινε δ Ίων
του Εύριπίδου. Μνημονεύων του έν τω σπηλαίω
ίεροΰ του Απόλλωνος δ Παυσανίας προστίθησιν,
ώς εΐδομεν άνωτέρω, ότι έλατρεύετο έν αύτώ δ
Απόλλων, διότι εκεί συνηυνάσΟη ούτος μετά της
Κρεούσης θυγατρός του Ερεχθέως. Οί κρύφιοι ού-
τοι γάμοι τοΰ Απόλλωνος μετά της Κρεούσης, έξ
ών έγεννήΟη δ Ιων, άποτελοΰσι τήν ύπόΟεσιν τοΰ
Ιωνος τοΰ Εύριπίδου. Τεκοΰσα δηλ. ή Κρέουσα
και θέλουσα νά άποκρύψη τό εαυτής αίσχος έξέ-
θηκε τό βρέφος έν τω αύτώ σπηλαίω, έν ω αύτη
είχε συνευνασθή τω Άπόλλωνι, βοράν τών θηρίων
και τών όρνέων. Άλλ' δ Έρμης, παρακληθείς ύπό
τοΰ Απόλλωνος, άνείλετο το βρέφος και μετήνεγ-
κεν αυτό εις Δελφούς, έ'νθα άνέθρεψεν αύτό ή Πυ-
θία και έγκατεστησε νεωκόρον τοΰ θεοΰ. Έν τη
υπηρεσία δέ ταύτη τοΰ Απόλλωνος διατελοΰντατόν
Ίωνα άνεγνώρισεν ύστερον ή Κρέουσα, μεταβασα
εις Δελφούς συν τω συζύγω της Ξούθω,ώς τον έκ
τοΰ Απόλλωνος υίόν αύτής και ούτως επανήλθε
μετ' αύτοΰ εις Αθήνας, ένθα ούτος έγένετο ό γε-
νάρχης τών Αθηναίων.
Τοιαύτης ού'σης της ύποθέσεως τοΰ δράματος
* νΙδε τήν συναγωγήν τών σχετικών τούτων χωρίων υπό Μίΐοΐΐ-
ΙΐδίβΓ έν τη του Κουρτίου 8ΐ£1(1ΐ8'β5θ1ΐίθ1ΐΙβ V. ΑΐΙίβη,σ. XXXVII.
ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΑ ΑΘΗΝΩΝ
4
(1873), σ. 498), δ \ν. ^βίοΐι (Ν. ΙβΚρΒ. ί. ΡΜ-
Ιοί. τόμ. 0X1.1 σ. 751) κ. ά. διέκριναν ορθώς και
άνεζήτησαν δύο σπήλαια, εν μεν δια τον Απόλ-
λωνα, έτερον δέ δια τον Πανα.
Κατά τήν βορειοδυτικήν γωνίαν τοΰ βράχου της
Ακροπόλεως, προς το μέρος δηλ. εις ό διηυθύνθη
δ Παυσανίας κατελΟών έκ της Ακροπόλεως, υπηρ-
χον ορατά, προ των ημετέρων ανασκαφών, τρία
σπήλαια, ή κυρίως ειπείν σπηλαιώδη εν τω βράχω
χάσματα, μικρόν έχοντα βάθος και όλως ανοικτά.
Τό μεν πρώτον τούτων (πίν. 1 Α. πίν. 2, είκ. I
και II άρ. 1) κείται ακριβώς υπέρ το εν τω ναϊδίω
τών αγίων Αποστόλων σω'ζόυ,ενον νυν, έν τώ γνω-
,στώ φρέατι, ύδωρ της Κλεψύδρας (ϊ'δεπίν. 1,α)',τά
δέ δύο έτερα κείνται μετάτοΰτο, κατά το δυτικόν ά-
κρον της αρκτικής πλευράς της Ακροπόλεως (πίν.
1, Β και Γ). Το πρώτον τών σπηλαίων τούτων, τό
σπήλαιον Α, τόύπέρτό ύδωρ της Κλεψύδρας,ύπέ-
λαβεν δ ΟοΙΐ1ίη§ ώς τό σπήλαιον του 1 Απόλλω-
νος2, τό δέ άμέσως έπόμενον, τό κατά τήν δυτι-
κήν άκραν της άρκτικής πλευράς της Ακροπό-
λεως, τό έχον καθ' άπασαν αύτοΰ τήν έπιφάνειαν
κόγχας έν αΐς ήσαν ποτέ έντεθειμένα αναθήματα
(πίν. 1, Β. πίν. 2, είκ. I και II, 2. πίν. 3, είκ.I),
ύπέλαβεν ώς τό σπήλαιον του Πανός. Αύτή δέ ή
γνώμη ήτο μέχρι του νυν κρατούσα. Όλως διά-
φορον γνώμην έξήνεγκεν δ Ι^οΐΐίη^, όστις δέχεται
μέν τήν μάλλον κρατούσαν γνώμην ώς προς το
σπήλαιον .του Πανός, απορρίπτει δ'μως τήν ώς
προς τό σπήλαιον του Απόλλωνος και αναζητεί
το σπήλαιον τούτο έν τινι σπηλαιώδει χάσματι έν
τη άοκτικη πλευρά του βράχου της "Ακροπόλεως,
1 Ποός έξασφάλισιν τοΰ ύ'δατος τούτου είχε κατασκευάσει ό Όδυσ-
σεϋς Ανδρούτσος έν έ'τει 1822 τον γνωστόν εκείνον προμαχώνα, όστις
κατηδαφίσθη έν ταϊς γενομέναις άνασκαφικαϊς έργασίαις έν τη Ακρο-
πόλει, έν έ'τει 1888, (ϊδε Άρχ. Διλτίογ 1888, σ. 92).
2 Τοϋτο ύπεστήριξεν ό ΟδΙΐΗη§ πιστεύσας δτι άνέγνωσεν έν τώ
πεοί οΰ ό λόγος σπηλαίω έπιγραφήν ΠΟΛ (= Απόλλωνος) λελα-
ξευμένην έν τω βράχω1 τοιαύτης ομως έπιγραφής ουδέν ίχνος εΓνε
όρατόν σήμερον, ουδέ πρότερόν ποτε κατώρθωσεν άλλος τις νά δια-
κρίνη. Σημειωτέον δέ οτι και εις άλλην άνακρίοειαν περιέπεσεν ό
ΟοΙίΗη^. Λέγει δηλ. ότι έν τω σπηλαίω τούτω ΰπάρχουσι κόγχαι
προς ένθεσιν αναθημάτων, όπερ δέν εΐνε ακριβές. Κόγχαι δέν ΰπάρ-
χυυσιν έν τούτω' μόνον ίχνος τι διακρίνει τις σήμερον, αλλά και
τούτο άβέβαιον εΤνε άν εΐνε Γχνος κόγχης. Σημειωτέον δέ ότιτό σπή-
λαιον τοϋτο εΓνε διπλούν σπήλαιον, ώς βλέπει τις έν τω πίνακι Ι,Α,
εινε όμως λίαν αβαθές, ώστε άμφίβολον εΐνε αν έχρησίμευεν ώς τόπος
λατρείας.
προς ανατολάς τοΟ ύποτιθεμένου σπηλαίου τοΰ
Πανός και εις σχετικώς μακράν από τούτου άπό-
στασιν.Άλλ1 ή γνώμη αύτη εύθύς έξ άρχής έφαί-
νετο αστήρικτος, διότι, ίνα μή τι άλλο εΐπωμεν, δ
Παυσανίας έν τοιαύτη περιπτώσει θά ανέφερε πρώ-
τον τό σπήλαιον τοΟ Πανός και είτα τό του 'Απόλ-
λωνος και ού/ί τουναντίον.
Του σπηλαίου τοΰ Πανός ποιούνται μνείαν,πλήν
τοΰ Παυσανίου, και άλλοι τών αρχαίων 1 και μά-
λιστα δ Αριστοφάνης (περ'ι ου κατωτέρω) και δ
Αουκιανος (έν τω ΑΙς Κατηγορούμενος, 9), δ'στις
αναφέρει ό'τι δ Πάν κατείχε τό από τοΟ Αρείου Πά-
γου δρατον <ιντζό τη ΑκροττοΧει ϋπήΙαιον , μι-
κρόν υπέρ τον ΠεΙαΟγυκον ». Ώς προς δέ τό σπή-
λαιον του Απόλλωνος σημειωτέον ότι εκ τίνων
έπιγραφών εΰρεθεισών προ έτών έγνωρίζοαεν ότι
δ κατά τούτο τό μέρος της Ακροπόλεως λατρευό-
μενος Απόλλων έκαλεϊτο Απόλλων Ύποακραΐος
και Απόλλων ύπ' "Ακραις. Ή καλλίστη όμως.και
σπουδαιοτάτη τών πηγών ημών προς έξακρίβωσιν
τών κατ' άμφότερα τά σπήλαια ταύτα εινε δ Ίων
του Εύριπίδου. Μνημονεύων του έν τω σπηλαίω
ίεροΰ του Απόλλωνος δ Παυσανίας προστίθησιν,
ώς εΐδομεν άνωτέρω, ότι έλατρεύετο έν αύτώ δ
Απόλλων, διότι εκεί συνηυνάσΟη ούτος μετά της
Κρεούσης θυγατρός του Ερεχθέως. Οί κρύφιοι ού-
τοι γάμοι τοΰ Απόλλωνος μετά της Κρεούσης, έξ
ών έγεννήΟη δ Ιων, άποτελοΰσι τήν ύπόΟεσιν τοΰ
Ιωνος τοΰ Εύριπίδου. Τεκοΰσα δηλ. ή Κρέουσα
και θέλουσα νά άποκρύψη τό εαυτής αίσχος έξέ-
θηκε τό βρέφος έν τω αύτώ σπηλαίω, έν ω αύτη
είχε συνευνασθή τω Άπόλλωνι, βοράν τών θηρίων
και τών όρνέων. Άλλ' δ Έρμης, παρακληθείς ύπό
τοΰ Απόλλωνος, άνείλετο το βρέφος και μετήνεγ-
κεν αυτό εις Δελφούς, έ'νθα άνέθρεψεν αύτό ή Πυ-
θία και έγκατεστησε νεωκόρον τοΰ θεοΰ. Έν τη
υπηρεσία δέ ταύτη τοΰ Απόλλωνος διατελοΰντατόν
Ίωνα άνεγνώρισεν ύστερον ή Κρέουσα, μεταβασα
εις Δελφούς συν τω συζύγω της Ξούθω,ώς τον έκ
τοΰ Απόλλωνος υίόν αύτής και ούτως επανήλθε
μετ' αύτοΰ εις Αθήνας, ένθα ούτος έγένετο ό γε-
νάρχης τών Αθηναίων.
Τοιαύτης ού'σης της ύποθέσεως τοΰ δράματος
* νΙδε τήν συναγωγήν τών σχετικών τούτων χωρίων υπό Μίΐοΐΐ-
ΙΐδίβΓ έν τη του Κουρτίου 8ΐ£1(1ΐ8'β5θ1ΐίθ1ΐΙβ V. ΑΐΙίβη,σ. XXXVII.