DOI Artikel:
Xanthudidēs, Stephanos A.: Ai mētrai tou Palaikastrou Sēteias
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14653#0111
199
αι μητρλι τοτ παλαικλσυρου σητειασ
200
εις πήλινον άποτύπωμα μυκηναϊκού σφραγιδολίθου
§κ ΚνωσοΟ Εις μυκηναϊκόν οΙ άγγεΐον εΰρεΟέν έν
Σαλαμϊνι της Κύπρου εικονίζονται κεφαλαι ;'-οών
φέρουσαι εκάστη διπλοΟν πέλεκυν, εις δε τον με-
ταξύ των κεφαλών ^ώρον εΰρηται κερατοειδές επί-
θημα φέρον έπίσης έμπεπηγμένον άλλον διπλοΟν
πέλεκυν2. "Ωστε δ διπλοϋς πέλεκυς ώς ιερόν σύμ-
βολον άλλοτε μεν ευρίσκεται έν μέσω των κερά-
των βοοκεφαλής τοΟ συνήθους θύματος έν ταϊς
θυσίαις της έποχής εκείνης (Ουσία βοός τελείται
έν μια των έπιφανειών της μη δημοσιευθείσης
εισέτι λάρνακος της Αγίας Τριάδος), άλλοτε δε
έν τω αέσω τοΟ άλλου ίεροΟ συμβόλου τοΟ κερα-
τοειδοΟς έπιθήματος. "Υποθέτω άρα ότι ή κεφαλή
τοΟ θυσιασθέντος βοος και το ζεύγος των ιερών
κεράτων (ή το κερατοειδές έπίθημα) ήσαν κατ'
άρχάς το αϋτΌ πράγμα και δτι το δεύτερον είναι
απλουστέρα και συντομωτέρα παράστασις του
πρώτου, και δτι κεφαλή βοος και κερατοειδές έπί-
θημα ει/ον τήν αυτήν ιερότητα και σημασίαν.
Μικραί χρυσαϊ κεφαλαι βοΌς άριστα έξειργασμέναι
ευρέθησαν τελευταϊον τρεις εις Άγίαν Τριάδα ύπό
τών Ιταλών, μία δέ άλλη ήγ^ράσθη ύπό του
Μουσείου προ ολίγου ευρεθείσα ύπό χωρικού παρά
τά Μάλλια της Πεδιάδος. Και αί βοοκεφαλα'ι άρα
εθεωρούντο ώς ίερά σύμβολα.
Μετά τάς άνωτέρω παρατηρήσεις τολμώ νά δια-
τυπώσω ώς έξης τήν περί τών ιερών τούτων συμ-
βόλων γνώμην μου. Ο διπλούς πέλεκυς ήτο το
σύνηθες δ'πλον, δι' ου έπλήττετο δ βους τδ θΰμα
το προσφερόμενον εις τήν κυρίαν θεότητα της έπο-
χής έκείνης, δ βουπλήξ3, ώς τοιοΟτον χρήσιμον
έν ταϊς θυσίαις όργανον Ό δίστομος πέλεκυς εϋρί-
σκετο πάντοτε έν τω ίερφ' ταυτοχρόνως ήτο και
το οπλον τδ όποιον πολλάκις εϊκονίζετο φέρουσα ή
θεότης ώς όργανον τοΟ πολέμου και της καταστρο-
φής. Ή κεφαλή τοΟ βοός μετά τήν θυσίαν, το
βούκρανον, εμενεν έν τώ ίερώ ή έν τω βωμώ χρό-
νον τινά, τά δέ κέρατα του βοός έκόσμουν ανέκα-
θεν τόν βωμόν4. Αμφότερα δ τε πέλεκυς και τό
\ Αηιιααΐ οΓ Βγ. 8ο1ι. σ. 102 είχ. 00.
2 Α. Ενηηχ Τΐ'66 βίο. σ. 9 είκ. 3.
3 Ίλιάοο; 6 135. Όδυσ. Γ. 449.
* Παραβ. χ*ί επίγραμμα Αντιπάτρου Σιδωνίου ει; βωμόν κερα-
ονχον ΆνΟολογ. Έλλ. ΥΙΟ.
βούκρανον ήσαν τά αντικείμενα τά δποϊα εύρί-
σκοντο προ τοΰ ειδώλου τοΟ θεοΰ κα! έπι του βω-
μοΟ, οί δέ πιστοί βλέποντες αΰτά πάντοτε έν τοι-
αύτη θέσει ήρνισαν νά θεωρώσιν αυτά ώς πράγ-
ματα ίερά. Κατά μικρόν τά αντικείμενα αύτσ. έγέ-
νοντο δια της έξελίξεως της θρησκείας και της
αναπτύξεως της λατρείας τά άγιώτερα και ίερώ-
τερα θρησκευτικά σύμβολα, ώστε κα'ι αύτά μόνα
έδήλουν κα'ι έσήμαινον τήν του θεοΰ παρουσίαν,
κατήντησαν δέ νά άντιπροσωπεύωσι τήν θεότητα
και νά άξιώνται θείας λατρείας και προσκυνήσεως.
Τό πράγμα δέν πρέπει νά φανή παράοοξον μάλι-
στα δι' έκείνην τήν έποχήν, ας άναλογισθώμεν δέ
σήμερον πόσης άγιότητος κα'ι ευλάβειας σύμβολον
έγένετο διά της εξελίξεως της θρησκείας δ σταυ-
ρός τό μάλλον ταπεινδν και περιφρονούμενον θα-
νατικον όργανον τών έθνικών. Ε/ομεν άρα έν ταϊς
μήτραις τουΠαλαικάστρου τήνΜυκηναϊκήν θεότητα
δίς, τάν δίστομον πέλεκυν έπίσης δίς, τάν ήλιακδν
δίσκον και τήν ήμισέληνον μετά τοΟ σταυροΟ και
τά ζεΟγος τών ίερών κεράτων. Πάντα ταΰτα εΐκο-
νίζουσι τά άγιώτερα της πρωτοκρητικής λατρείας,
ήτοι τήν θεδν και τά ίερά αύτής σύμβολα. Αί δύο
μήτραι του Παλαικάστρου έχρησιμοποιουντο ύπό
χωνευτού τεχνίτου προς κατασκευήν μεταλλικών
ειδωλίων της θεας και τών ίερών συμβόλων, ίνα
άγοράζωνται ύπο τών πιστών τών προσερχόμενων
εις το ίεράν αυτής. Τό έργαστήριον τοΟ τεγνίτου
πιθανώς θά εκείτο παρά τό ιερόν ή και έν αύτώ τω
περιβόλω του ναοΰ.
Ούτως έρμηνεύω νΰν έκ τών συγγενών μνη-
μείων τάς μήτρας ταύτας, θεωρώ αύτάς εργα
Κρητικά εϊκονίζοντα πράγματα της έγχωρίου θρη-
σκείας, τά δέ κατασκευαζόμενα δι' αυτών άντικεί-
μενα έχρησίμευον, ίνα άνατίθενται ώς αναθήματα
εις το ιερόν ή νά φέρωνται ώς περίαπτα άλεξίκακα
ύπό τών πιστών. Και έν τη συλλήψει αυτών αί
δύο πινακίδες είναι απαύγασμα έγχωρίων θρησκευ-
τικών ιδεών και λατρευτικών έθίμων και κατά τήν
τεχνικήν έκτέλεσιν είναι προϊόντα Κρητικής τέ-
/.νη;·
Έν Ήραχλείω Κρήτης Όχτωβρίιυ 1903.
Στέφανος Α. Ξανθουδιδης.
αι μητρλι τοτ παλαικλσυρου σητειασ
200
εις πήλινον άποτύπωμα μυκηναϊκού σφραγιδολίθου
§κ ΚνωσοΟ Εις μυκηναϊκόν οΙ άγγεΐον εΰρεΟέν έν
Σαλαμϊνι της Κύπρου εικονίζονται κεφαλαι ;'-οών
φέρουσαι εκάστη διπλοΟν πέλεκυν, εις δε τον με-
ταξύ των κεφαλών ^ώρον εΰρηται κερατοειδές επί-
θημα φέρον έπίσης έμπεπηγμένον άλλον διπλοΟν
πέλεκυν2. "Ωστε δ διπλοϋς πέλεκυς ώς ιερόν σύμ-
βολον άλλοτε μεν ευρίσκεται έν μέσω των κερά-
των βοοκεφαλής τοΟ συνήθους θύματος έν ταϊς
θυσίαις της έποχής εκείνης (Ουσία βοός τελείται
έν μια των έπιφανειών της μη δημοσιευθείσης
εισέτι λάρνακος της Αγίας Τριάδος), άλλοτε δε
έν τω αέσω τοΟ άλλου ίεροΟ συμβόλου τοΟ κερα-
τοειδοΟς έπιθήματος. "Υποθέτω άρα ότι ή κεφαλή
τοΟ θυσιασθέντος βοος και το ζεύγος των ιερών
κεράτων (ή το κερατοειδές έπίθημα) ήσαν κατ'
άρχάς το αϋτΌ πράγμα και δτι το δεύτερον είναι
απλουστέρα και συντομωτέρα παράστασις του
πρώτου, και δτι κεφαλή βοος και κερατοειδές έπί-
θημα ει/ον τήν αυτήν ιερότητα και σημασίαν.
Μικραί χρυσαϊ κεφαλαι βοΌς άριστα έξειργασμέναι
ευρέθησαν τελευταϊον τρεις εις Άγίαν Τριάδα ύπό
τών Ιταλών, μία δέ άλλη ήγ^ράσθη ύπό του
Μουσείου προ ολίγου ευρεθείσα ύπό χωρικού παρά
τά Μάλλια της Πεδιάδος. Και αί βοοκεφαλα'ι άρα
εθεωρούντο ώς ίερά σύμβολα.
Μετά τάς άνωτέρω παρατηρήσεις τολμώ νά δια-
τυπώσω ώς έξης τήν περί τών ιερών τούτων συμ-
βόλων γνώμην μου. Ο διπλούς πέλεκυς ήτο το
σύνηθες δ'πλον, δι' ου έπλήττετο δ βους τδ θΰμα
το προσφερόμενον εις τήν κυρίαν θεότητα της έπο-
χής έκείνης, δ βουπλήξ3, ώς τοιοΟτον χρήσιμον
έν ταϊς θυσίαις όργανον Ό δίστομος πέλεκυς εϋρί-
σκετο πάντοτε έν τω ίερφ' ταυτοχρόνως ήτο και
το οπλον τδ όποιον πολλάκις εϊκονίζετο φέρουσα ή
θεότης ώς όργανον τοΟ πολέμου και της καταστρο-
φής. Ή κεφαλή τοΟ βοός μετά τήν θυσίαν, το
βούκρανον, εμενεν έν τώ ίερώ ή έν τω βωμώ χρό-
νον τινά, τά δέ κέρατα του βοός έκόσμουν ανέκα-
θεν τόν βωμόν4. Αμφότερα δ τε πέλεκυς και τό
\ Αηιιααΐ οΓ Βγ. 8ο1ι. σ. 102 είχ. 00.
2 Α. Ενηηχ Τΐ'66 βίο. σ. 9 είκ. 3.
3 Ίλιάοο; 6 135. Όδυσ. Γ. 449.
* Παραβ. χ*ί επίγραμμα Αντιπάτρου Σιδωνίου ει; βωμόν κερα-
ονχον ΆνΟολογ. Έλλ. ΥΙΟ.
βούκρανον ήσαν τά αντικείμενα τά δποϊα εύρί-
σκοντο προ τοΰ ειδώλου τοΟ θεοΰ κα! έπι του βω-
μοΟ, οί δέ πιστοί βλέποντες αΰτά πάντοτε έν τοι-
αύτη θέσει ήρνισαν νά θεωρώσιν αυτά ώς πράγ-
ματα ίερά. Κατά μικρόν τά αντικείμενα αύτσ. έγέ-
νοντο δια της έξελίξεως της θρησκείας και της
αναπτύξεως της λατρείας τά άγιώτερα και ίερώ-
τερα θρησκευτικά σύμβολα, ώστε κα'ι αύτά μόνα
έδήλουν κα'ι έσήμαινον τήν του θεοΰ παρουσίαν,
κατήντησαν δέ νά άντιπροσωπεύωσι τήν θεότητα
και νά άξιώνται θείας λατρείας και προσκυνήσεως.
Τό πράγμα δέν πρέπει νά φανή παράοοξον μάλι-
στα δι' έκείνην τήν έποχήν, ας άναλογισθώμεν δέ
σήμερον πόσης άγιότητος κα'ι ευλάβειας σύμβολον
έγένετο διά της εξελίξεως της θρησκείας δ σταυ-
ρός τό μάλλον ταπεινδν και περιφρονούμενον θα-
νατικον όργανον τών έθνικών. Ε/ομεν άρα έν ταϊς
μήτραις τουΠαλαικάστρου τήνΜυκηναϊκήν θεότητα
δίς, τάν δίστομον πέλεκυν έπίσης δίς, τάν ήλιακδν
δίσκον και τήν ήμισέληνον μετά τοΟ σταυροΟ και
τά ζεΟγος τών ίερών κεράτων. Πάντα ταΰτα εΐκο-
νίζουσι τά άγιώτερα της πρωτοκρητικής λατρείας,
ήτοι τήν θεδν και τά ίερά αύτής σύμβολα. Αί δύο
μήτραι του Παλαικάστρου έχρησιμοποιουντο ύπό
χωνευτού τεχνίτου προς κατασκευήν μεταλλικών
ειδωλίων της θεας και τών ίερών συμβόλων, ίνα
άγοράζωνται ύπο τών πιστών τών προσερχόμενων
εις το ίεράν αυτής. Τό έργαστήριον τοΟ τεγνίτου
πιθανώς θά εκείτο παρά τό ιερόν ή και έν αύτώ τω
περιβόλω του ναοΰ.
Ούτως έρμηνεύω νΰν έκ τών συγγενών μνη-
μείων τάς μήτρας ταύτας, θεωρώ αύτάς εργα
Κρητικά εϊκονίζοντα πράγματα της έγχωρίου θρη-
σκείας, τά δέ κατασκευαζόμενα δι' αυτών άντικεί-
μενα έχρησίμευον, ίνα άνατίθενται ώς αναθήματα
εις το ιερόν ή νά φέρωνται ώς περίαπτα άλεξίκακα
ύπό τών πιστών. Και έν τη συλλήψει αυτών αί
δύο πινακίδες είναι απαύγασμα έγχωρίων θρησκευ-
τικών ιδεών και λατρευτικών έθίμων και κατά τήν
τεχνικήν έκτέλεσιν είναι προϊόντα Κρητικής τέ-
/.νη;·
Έν Ήραχλείω Κρήτης Όχτωβρίιυ 1903.
Στέφανος Α. Ξανθουδιδης.