Polska Akademia Umieje̜tności <Krakau> / Komisja Historii Sztuki [Hrsg.]; Polska Akademia Nauk <Warschau> / Oddział <Krakau> / Komisja Teorii i Historii Sztuki [Hrsg.]: Folia Historiae Artium (6/7.1971)

=!!» V

6. Tyniec, opactwo. Przebieg wału obronnego kultury łużyckiej
i rowu wczesnośredniowiecznego (?): 1 — zabudowania klasz-
toru, 2 — odkryte fragmenty rowu, 3 — domniemany prze-
bieg rowu (wg G. Leńczyka), 4 — zbadane odcinki walu,
5 — rekonstruowany zasięg walu (rys. R. Kasza)

charakterze wystąpił w warstwach Vf, Vb oraz w na-
warstwieniach wałowych w zakrystii, lecz znalazły
się w nim fragmenty kilku pucharków. Dalszy ho-
ryzont chronologiczny zdaje się reprezentować ma-
teriał z warstw Va i Va2, nieco odmienny od po-
przednich, w którym bardzo licznie wystąpiły
wzmiankowane już niezgrabne pucharki. Wreszcie
wydaje się, że trzeci horyzont osadniczy może repre-
zentować ceramika ze stropowych partii warstwy Va,
w jej skład wchodzą też często wspomniane pucharki.
Cechą wyróżniającą ten słabo jeszcze rysujący się
horyzont byłaby odmienna technika wykonania na-

17 Naczynia podobnego typu wydobył A. Krauss z trzech
grobów ciałopalnych, przebadanych ratowniczo na cmenta-

czyń, szczególnie zaś słabe wygładzenie powierzchni
wewnętrznych17.

Z punktu widzenia chronologii bardzo ważny
jest kompleks jam 13a, 13b i 13d. Udało się bowiem
stwierdzić ich wzajemną stratygrafię (ryc. 2). Naj-
młodszą z nich jest jama 13d, która niewątpliwie
uszkodziła krawędź jamy 13a, a bodaj także jamy 13b.
W jamach 13a i 13b (starszych) zostały odkryte pu-
charki kielichowate. Aczkolwiek materiał z jamy
13d był skąpy, to niewątpliwie nie należy on do
grupy najpóźniejszych zabytków kultury łużyckiej
z omawianego stanowiska.

Jeszcze ważniejsze są obserwacje dotyczące wza-
jemnego stosunku jamy 20 i 21 (ryc. 2 i 8). Starsza
z nich, jama 21, zawierała w partii spągowej fragment
pucharka wzmiankowanego typu. W jamie 20, która
uszkodziła poprzednią, w warstwie górnego po-
ziomu jej użytkowania została znaleziona skorupa
zdobiona ornamentem pseudosznurowym, typowym
dla okresu halsztackiego D. Obserwujemy tu nie-
jako trzy piętra stratygraficzne: najmłodsze z nich
jest datowane na okres halsztacki D, podczas gdy
nawet najstarsze zawiera pucharek kielichowaty uwa-
żany do niedawna za zabytek przewodni wczesnych
faz okresu lateńskiego w Małopolsce. Ponadto warto
wspomnieć, że pucharki te wystąpiły we wszystkich
warstwach osadniczych, w tym nielicznie także w war-
stwie Vf (zapewne starszej niż wał), a również
w warstwach wałowych na terenie zakrystii. Brak
ich jest jedynie w trzonie i pod podstawą wału na te-
renie prezbiterium. Pucharki te musiały więc wejść
w użycie najpóźniej we wczesnej fazie istnienia grodu,
a zapewne nawet już w okresie budowy obwałowań.
Nastąpiło to nie później chyba niż w końcowej fazie
okresu halsztackiego C, co wynika z ram chronolo-
gicznych ustalonych dla osadnictwa na wzgórzu
klasztornym w Tyńcu i z podanych wyżej obser-
wacji stratygraficznych. Dane te pozwalają więc
w sposób pewny datować początki tego specyficznego
typu ceramiki najpóźniej na schyłek okresu hal-
sztackiego C, a główny okres ich użytkowania od-
nieść do okresu halsztackiego D. Nie wykluczają
jednak przetrwania ich do okresu późniejszego. Po-
wyższą klasyfikację chronologiczną omawianych pu-
charków potwierdza także wystąpienie ich na gro-
dzisku w Biskupicach (pow. Kraków), na którym
znaleziono też żelazną siekierkę z bocznymi wyrost-

rzysku kultury łużyckiej we wsi Tyniec. Za informację o tym
znalezisku dziękujemy badaczowi.

22