DOI Artikel:
Kalinowski, Lech: Zabytki rzeźby romańskiej w opactwie tynieckim
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20358#0145
LECH KALINOWSKI
ZABYTKI RZEŹBY ROMAŃSKIEJ W OPACTWIE TYNIECKIM
W r. 1908 Feliks Kopera, ówczesny dyrektor
Muzeum Narodowego w Krakowie, publikując
w „Wiadomościach Numizmatyczno-Archeologicz-
nych" materiały do inwentaryzacji zabytków sztuki
i kultury, zamieścił pod nrem 14 „fragment z ro-
mańskiej budowy tynieckiego klasztoru". Był to
„typowy romański kapitel", znaleziony przez nie-
jakiego Laskowskiego, ucznia Akademii Sztuk Pięk-
nych w Krakowie, „w podziemnej dzisiaj części
ruiny i w jej narożniku południowo-wschodnim"
(ryc. 27-29)1. Głowicę tę, będącą częścią kapitela
bliźniego, zdaniem Kopery wykonano „przed czasami
Władysława Hermana", przede wszystkim ze względu
na porównawczo stwierdzoną nieudolność techniki
i wykonania. Przytoczona notatka rychło popadła
w zapomnienie, a podobny los spotkał też głowicę
tyniecką, nie doczekała się bowiem ani bardziej
szczegółowego opracowania, ani nawet dalszej
wzmianki w literaturze2.
1 F. Kopera, Materiały do inwentaryzacji zabytków sztuki
i kultury w Polsce (Wiadomości Numizmatyczno-Archeolo-
giczne VI, 1 i 2 (z. 73 i 74), rok XVIII, 1908, szp. 633-636).
Wspomnianym przez Koperę z nazwiska, ale bez imienia, od-
krywcą głowicy był wedle wszelkiego prawdopodobieństwa
Roman Laskowski, uczeń Akademii Sztuk Pięknych w Krako-
wie w 1. 1902-1908. Patrz J. E. Dutkiewicz, J. Jeleniewska
i W. Śles iński, Materiały do dziejów Akademii Sztuk Pięknych
w Krakowie 1895-1939 (Źródła do dziejów sztuki polskiej,
pod redakcją A. Ryszkiewicza XVI, Wrocław-Warszawa-
Kraków 1969, s. 326).
2 Milczą o znalezionej przez Laskowskiego głowicy i notatce
Kopery m. in. A. Szyszko-Bohusz, Opactwo Tynieckie. Spra-
Z kolei w czasie prac porządkowych, prowadzo-
nych w klasztorze tynieckim w związku z odbudową
skrzydła wsch. od r. 1947pod kierownictwem inż. arch.
Zbigniewa Kupca, profesora Politechniki we Wroc-
ławiu, w części drugiej przy drugim dziedzińcu, prze-
znaczonej na bibliotekę na parterze i mieszkania
zakonników na piętrze, znaleziono w gruzie wypeł-
niającym pachy starych sklepień: bazy, trzony ko-
lumienek i głowice romańskie. Wraz z elementami ro-
mańskimi pochodzącymi z badań archeologicznych,
prowadzonych w 1. 1949, 1951 i 1953 przez dra Ga-
briela Leńczyka, przechowywane są one od r. 1966
w niewielkim pomieszczeniu nad klatką schodową
przylegającą od południa do prezbiterium dzisiej-
szego kościoła3. Zachowane relikty architektoniczne
pierwotnego założenia klasztornego wzmiankowane
były wielokrotnie w literaturze naukowej, ale nie
posiadają dotychczas osobnego opracowania, przy
czym w datowaniu głowic tynieckich zarysowały się
wozdania z badań w opactwie tynieckim (Tygodnik Powszechny
II, nr 16 z dnia 2 V 1947) i G. Leńczyk, Wyniki dotychczaso-
wych badań na Tyńcu, pow. Kraków (Materiały Starożytne I,
1956, s. 7-50). Natomiast Z. Świechowski, Budownictwo ro-
mańskie w Polsce. Katalog zabytków, Wrocław-Warszawa -
Kraków 1963, s. 307-311, wymienia wprawdzie głowicę z Tyń-
ca przechowywaną w lapidarium Muzeum Narodowego w Kra-
kowie, ale ani w dziejach klasztoru, ani w literaturze przed-
miotu nie uwzględnia artykułu Kopery.
3 Projekt ekspozycji wykonał mgr inż. arch. Janusz Smól-
ski w ramach prac finansowanych przez Wojewódzkiego Kon-
serwatora Zabytków w Krakowie.
137
/
ZABYTKI RZEŹBY ROMAŃSKIEJ W OPACTWIE TYNIECKIM
W r. 1908 Feliks Kopera, ówczesny dyrektor
Muzeum Narodowego w Krakowie, publikując
w „Wiadomościach Numizmatyczno-Archeologicz-
nych" materiały do inwentaryzacji zabytków sztuki
i kultury, zamieścił pod nrem 14 „fragment z ro-
mańskiej budowy tynieckiego klasztoru". Był to
„typowy romański kapitel", znaleziony przez nie-
jakiego Laskowskiego, ucznia Akademii Sztuk Pięk-
nych w Krakowie, „w podziemnej dzisiaj części
ruiny i w jej narożniku południowo-wschodnim"
(ryc. 27-29)1. Głowicę tę, będącą częścią kapitela
bliźniego, zdaniem Kopery wykonano „przed czasami
Władysława Hermana", przede wszystkim ze względu
na porównawczo stwierdzoną nieudolność techniki
i wykonania. Przytoczona notatka rychło popadła
w zapomnienie, a podobny los spotkał też głowicę
tyniecką, nie doczekała się bowiem ani bardziej
szczegółowego opracowania, ani nawet dalszej
wzmianki w literaturze2.
1 F. Kopera, Materiały do inwentaryzacji zabytków sztuki
i kultury w Polsce (Wiadomości Numizmatyczno-Archeolo-
giczne VI, 1 i 2 (z. 73 i 74), rok XVIII, 1908, szp. 633-636).
Wspomnianym przez Koperę z nazwiska, ale bez imienia, od-
krywcą głowicy był wedle wszelkiego prawdopodobieństwa
Roman Laskowski, uczeń Akademii Sztuk Pięknych w Krako-
wie w 1. 1902-1908. Patrz J. E. Dutkiewicz, J. Jeleniewska
i W. Śles iński, Materiały do dziejów Akademii Sztuk Pięknych
w Krakowie 1895-1939 (Źródła do dziejów sztuki polskiej,
pod redakcją A. Ryszkiewicza XVI, Wrocław-Warszawa-
Kraków 1969, s. 326).
2 Milczą o znalezionej przez Laskowskiego głowicy i notatce
Kopery m. in. A. Szyszko-Bohusz, Opactwo Tynieckie. Spra-
Z kolei w czasie prac porządkowych, prowadzo-
nych w klasztorze tynieckim w związku z odbudową
skrzydła wsch. od r. 1947pod kierownictwem inż. arch.
Zbigniewa Kupca, profesora Politechniki we Wroc-
ławiu, w części drugiej przy drugim dziedzińcu, prze-
znaczonej na bibliotekę na parterze i mieszkania
zakonników na piętrze, znaleziono w gruzie wypeł-
niającym pachy starych sklepień: bazy, trzony ko-
lumienek i głowice romańskie. Wraz z elementami ro-
mańskimi pochodzącymi z badań archeologicznych,
prowadzonych w 1. 1949, 1951 i 1953 przez dra Ga-
briela Leńczyka, przechowywane są one od r. 1966
w niewielkim pomieszczeniu nad klatką schodową
przylegającą od południa do prezbiterium dzisiej-
szego kościoła3. Zachowane relikty architektoniczne
pierwotnego założenia klasztornego wzmiankowane
były wielokrotnie w literaturze naukowej, ale nie
posiadają dotychczas osobnego opracowania, przy
czym w datowaniu głowic tynieckich zarysowały się
wozdania z badań w opactwie tynieckim (Tygodnik Powszechny
II, nr 16 z dnia 2 V 1947) i G. Leńczyk, Wyniki dotychczaso-
wych badań na Tyńcu, pow. Kraków (Materiały Starożytne I,
1956, s. 7-50). Natomiast Z. Świechowski, Budownictwo ro-
mańskie w Polsce. Katalog zabytków, Wrocław-Warszawa -
Kraków 1963, s. 307-311, wymienia wprawdzie głowicę z Tyń-
ca przechowywaną w lapidarium Muzeum Narodowego w Kra-
kowie, ale ani w dziejach klasztoru, ani w literaturze przed-
miotu nie uwzględnia artykułu Kopery.
3 Projekt ekspozycji wykonał mgr inż. arch. Janusz Smól-
ski w ramach prac finansowanych przez Wojewódzkiego Kon-
serwatora Zabytków w Krakowie.
137
/