Polska Akademia Umieje̜tności <Krakau> / Komisja Historii Sztuki [Hrsg.]; Polska Akademia Nauk <Warschau> / Oddział <Krakau> / Komisja Teorii i Historii Sztuki [Hrsg.]: Folia Historiae Artium (6/7.1971)

RUDOLF KOZŁOWSKI

BADANIE I KONSERWACJA PRZEDMIOTÓW LITURGICZNYCH ZNALEZIONYCH
W GROBACH PIERWSZYCH OPATÓW TYNIECKICH

Znalezione w dwóch grobach opatów tynieckich
liturgiczne przedmioty romańskie okazały się bardzo
rozmaite pod względem materiałowym. Stąd też
ich stan zachowania, jak i wynikające z tego pro-
blemy konserwatorskie były bardzo różne. Przed-
mioty ze złota oczywiście nie wymagały żadnej kon-
serwacji. Nieznaczna deformacja złotego kielicha
i pateny, spowodowana przygnieceniem ich przez
opadnięcie wieka trumny wraz z ziemią, nie ma pod
względem estetycznym żadnego znaczenia. Krzy-
wizny pastorałów z kości słoniowej, częściowo zmine-
ralizowane, wymagały natomiast bardzo skompliko-
wanej operacji konserwatorskiej. Inne przedmioty,
jak metalowy nodus pastorału lub stimulusy wy-
wymagały tylko częściowego odczyszczenia z pro-
duktów korozji. Ołowiany krzyżyk, zbyt mocno
skorodowany, należało zostawić w jego obecnym
stanie.

Wszystkie przedmioty romańskie przed zabie-
gami konserwatorskimi zostały dokładnie zbadane
pod względem ich stanu zachowania. Wykonano
również badania technologiczne ich struktur. Wy-
niki badań dla niektórych obiektów okazały się
wielce interesujące.

PODRÓŻNY ZŁOTY KIELICH I PATENA

Przedmioty te1, wydobyte z grobu nr 8 opata
później pochowanego, nazwanego młodszym albo
z racji tych znalezisk „złotymcc, datowane zostały

1 Waga kielicha 198,43 g (łącznie ze stopem wypełniają-
cym wnętrze nodusa). Badanie spektrograficzne w Instytucie

na podstawie wszystkich danych archeologicznych
na 2. połowę w. XI, jakkolwiek grób tego opata,
z uwagi na stratygraficzne usytuowanie w stosunku
do grobu wcześniejszego, określony został na w. XII.
Stan zachowania przedmiotów, poza wymienionymi
już drobnymi deformacjami, był bardzo dobry. Z tego
względu nie były potrzebne żadne zabiegi konser-
watorskie. We wnętrzu kielicha znajdowało się nieco
ziemi przywartej do dna i wewnętrznej powierzchni
czarki. W tym stanie był dostarczony do pracowni
konserwatorskiej na Wawelu. Pobieżne obejrzenie
wykazało już bardzo ciekawą różnicę faktury we-
wnętrznej strony czarki w porównaniu z zewnętrzną.
Dlatego też, z uwagi na miękkość złota i możliwość
choćby najdrobniejszego zadraśnięcia powierzchni
ziarenkami piasku w czasie mechanicznego oczysz-
czania kielicha i stworzenia w ten sposób śladów,
których nie było przed włożeniem przedmiotów do
grobu, kielich został tylko bardzo delikatnie opłu-
kany z ziemi pod bieżącą wodą, następnie wodą de-
stylowaną i wysuszony ciepłym powietrzem.

Dokładne oględziny kielicha i pateny dały na-
stępujące rezultaty. Bezsprzecznie ten sam człowiek
nie wykonał obu przedmiotów. Patena jest dziełem
romańskiego złotnika znającego dobrze swój fach,
kielich natomiast świadczy o znacznym prymity-
wizmie warsztatowym, braku wiedzy i doświadczenia
w obróbce metalu. Najistotniejszą warsztatową cechą
kielicha jest niewłaściwy dla złotnictwa sposób mo-
delowania kształtu oraz prymitywne łączenie po-

Metali Nieżelaznych w Skawinie wykazało, że jest to stop
ołowiu ze srebrem z małymi dodatkami miedzi i złota. Badanie

14 — Folia Historiae Artium, t. VI/VII

209