DOI Artikel:
Żurowska, Klementyna: Romański kościół opactwa benedyktynów w Tyńcu
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20358#0058
1. Tyniec, rzut poziomy zabudowań opactwa (rys. J. Smólski)
skrzydle krużganków tylko ostatnie od zachodu
przęsło sąsiaduje bezpośrednio z kościołem. Pozo-
stałe oddzielone są od prezbiterium traktem trzech
pomieszczeń, z których pierwsze od zachodu mieści
kaplicę Najświętszego Sakramentu, drugie barokową
klatkę schodową na piętro krużganków, trzecie
stanowi sionkę przejściową z krużganków do prezbi-
terium, zwaną babińcem. Sionka ta łączy się otworem
drzwiowym z zakrystią, usytuowaną przy prezbi-
terium w pn.-wsch. narożniku krużganków. Pn.
ściana omawianego pn. skrzydła krużganków, od-
słonięta z tynków w r. 1943, okazała się w dużych
fragmentach kamienną ścianą romańską z romań-
skim portalem wiodącym do pomieszczenia z klatką
schodową i z romańskimi półkolumnami w tymże
pomieszczeniu5. W sąsiednim, tak zwanym babińcu,
° A. Szyszko-Bohusz, Opactwo tynieckie (Tygodnik
Powszechny II, 1947, nr 16 z dnia 20. V).
6 G. Leńczyk, Badania wykopaliskoiue w Tyńcu w latach
1948-1951 (Studia Wczesnośredniowieczne III, 1955, s. 264-
265). — Tenże, Wyniki dotychczasowych badań na Tyńcu
odkryty został równocześnie pod posadzką zarys
niedużej romańskiej apsydy. Do wsch. skrzydła
krużganków przylegają cztery pomieszczenia: tzw.
skarbczyk, dostępny tylko z zakrystii, kapitularz
i dwa składy. Mury tego skrzydła klasztornego po-
chodzą z czasów gotyckiej przebudowy. W pd.-wsch.
narożniku krużganków wznosi się obecnie wykonana
w czasie ostatniej odbudowy klatka schodowa.
W trakcie badań, prowadzonych w 1. 1948-1951
w tym miejscu, dolne partie tego pomieszczenia
określone zostały jako romańskie6. Wzdłuż pd., nie-
zachowanego traktu krużganków ciągną się ruiny
romańskiego refektarza, z którego zachowały się
fundamenty oraz dolne części murów naziemnych,
obudowane i wzmocnione partiami w okresie go-
tyckim7. Na trakt zach. składa się pięć pomieszczeń.
Najbliższe kościoła, połączone przejściem z kruż-
gankami, wybiega od zachodu przed lico fasady
tego skrzydła klasztoru i stanowi sień wejściową do
całego założenia. Dalej mieszczą się dwa pokoje
furty klasztornej. Czwarte pomieszczenie, zrujno-
wane i jeszcze nie odrestaurowane, wiedzie do baro-
kowego wnętrza, obecnie sali parafialnej. W czasie
badań prowadzonych w tym skrzydle G. Leńczyk
stwierdził, że fundamenty zach. fasady skrzydła zach.
są na całej długości romańskie. Nadto odkrył on
romańską piwnicę pod zrujnowanym czwartym po-
mieszczeniem. Piwnica ta otwierała się ku wschodowi
dwiema arkadami wspartymi na filarze (ryc. I)8.
Na południe od ruin romańskiego refektarza znaj-
duje się duże czworoboczne podwórze. Od wschodu
i południa zamykają je dwa skrzydła klasztoru,
wzniesione w w. XVII, które spalone i zrujnowane
w w. XIX, odbudowane wreszcie po r. 1948, stano-
wią obecnie główny budynek mieszkalny konwentu
benedyktynów przybyłych tu w r. 1939.
Skromne reszty romańskie, zgrupowane wokół
krużganków wirydarza, mają dużą wymowę. Z jed-
nej strony ujawniają one układ najstarszego, ro-
mańskiego klasztoru, z drugiej pozwalają na stwier-
dzenie, że pierwotne rozplanowanie, niezależnie od
nawarstwiających się stylów, nigdy faktycznie nie
zostało naruszone i niezmiennie tkwi ono u podstaw
stanu dzisiejszego.
pow. Kraków (Materiały Starożytne I, 1956, s. 26).
7 Leńczyk, Badania ..., s. 264. — Tenże, Wyniki...,
s. 29.
8 Tenże, Badania..., s. 265, i Wyniki..., s. 17-19.
50
skrzydle krużganków tylko ostatnie od zachodu
przęsło sąsiaduje bezpośrednio z kościołem. Pozo-
stałe oddzielone są od prezbiterium traktem trzech
pomieszczeń, z których pierwsze od zachodu mieści
kaplicę Najświętszego Sakramentu, drugie barokową
klatkę schodową na piętro krużganków, trzecie
stanowi sionkę przejściową z krużganków do prezbi-
terium, zwaną babińcem. Sionka ta łączy się otworem
drzwiowym z zakrystią, usytuowaną przy prezbi-
terium w pn.-wsch. narożniku krużganków. Pn.
ściana omawianego pn. skrzydła krużganków, od-
słonięta z tynków w r. 1943, okazała się w dużych
fragmentach kamienną ścianą romańską z romań-
skim portalem wiodącym do pomieszczenia z klatką
schodową i z romańskimi półkolumnami w tymże
pomieszczeniu5. W sąsiednim, tak zwanym babińcu,
° A. Szyszko-Bohusz, Opactwo tynieckie (Tygodnik
Powszechny II, 1947, nr 16 z dnia 20. V).
6 G. Leńczyk, Badania wykopaliskoiue w Tyńcu w latach
1948-1951 (Studia Wczesnośredniowieczne III, 1955, s. 264-
265). — Tenże, Wyniki dotychczasowych badań na Tyńcu
odkryty został równocześnie pod posadzką zarys
niedużej romańskiej apsydy. Do wsch. skrzydła
krużganków przylegają cztery pomieszczenia: tzw.
skarbczyk, dostępny tylko z zakrystii, kapitularz
i dwa składy. Mury tego skrzydła klasztornego po-
chodzą z czasów gotyckiej przebudowy. W pd.-wsch.
narożniku krużganków wznosi się obecnie wykonana
w czasie ostatniej odbudowy klatka schodowa.
W trakcie badań, prowadzonych w 1. 1948-1951
w tym miejscu, dolne partie tego pomieszczenia
określone zostały jako romańskie6. Wzdłuż pd., nie-
zachowanego traktu krużganków ciągną się ruiny
romańskiego refektarza, z którego zachowały się
fundamenty oraz dolne części murów naziemnych,
obudowane i wzmocnione partiami w okresie go-
tyckim7. Na trakt zach. składa się pięć pomieszczeń.
Najbliższe kościoła, połączone przejściem z kruż-
gankami, wybiega od zachodu przed lico fasady
tego skrzydła klasztoru i stanowi sień wejściową do
całego założenia. Dalej mieszczą się dwa pokoje
furty klasztornej. Czwarte pomieszczenie, zrujno-
wane i jeszcze nie odrestaurowane, wiedzie do baro-
kowego wnętrza, obecnie sali parafialnej. W czasie
badań prowadzonych w tym skrzydle G. Leńczyk
stwierdził, że fundamenty zach. fasady skrzydła zach.
są na całej długości romańskie. Nadto odkrył on
romańską piwnicę pod zrujnowanym czwartym po-
mieszczeniem. Piwnica ta otwierała się ku wschodowi
dwiema arkadami wspartymi na filarze (ryc. I)8.
Na południe od ruin romańskiego refektarza znaj-
duje się duże czworoboczne podwórze. Od wschodu
i południa zamykają je dwa skrzydła klasztoru,
wzniesione w w. XVII, które spalone i zrujnowane
w w. XIX, odbudowane wreszcie po r. 1948, stano-
wią obecnie główny budynek mieszkalny konwentu
benedyktynów przybyłych tu w r. 1939.
Skromne reszty romańskie, zgrupowane wokół
krużganków wirydarza, mają dużą wymowę. Z jed-
nej strony ujawniają one układ najstarszego, ro-
mańskiego klasztoru, z drugiej pozwalają na stwier-
dzenie, że pierwotne rozplanowanie, niezależnie od
nawarstwiających się stylów, nigdy faktycznie nie
zostało naruszone i niezmiennie tkwi ono u podstaw
stanu dzisiejszego.
pow. Kraków (Materiały Starożytne I, 1956, s. 26).
7 Leńczyk, Badania ..., s. 264. — Tenże, Wyniki...,
s. 29.
8 Tenże, Badania..., s. 265, i Wyniki..., s. 17-19.
50