DOI Artikel:
Żurowska, Klementyna: Romański kościół opactwa benedyktynów w Tyńcu
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20358#0068
13. Tyniec, opactwo. Prezbiterium kościoła, romańska apsyda główna (fot. W. Gumuła)
mury naziemne. Przejście od fundamentu do muru
naziemnego dokonuje się przez odsadzkę, której sze-
rokość jest jednakże zmienna w różnych miejscach.
Jak bowiem było powiedziane, mur naziemny, wy-
równując szczegóły rzutu poziomego, różnie układa
się na swej podstawie. W partii chóru zachował się
najlepiej od strony zewnętrznej, to znaczy pn. Wi-
doczne jest tu lico ściany złożone z czterech warstw
bardzo płaskich i wydłużonych piaskowców (ryc. 11).
Na jej krańcu zach. widoczny jest kąt styku z apsydą
pn. Na wsch. zaś wielki wapienny cios stanowi na-
rożnik naziemnej partii dużej apsydy. Gorzej prezen-
tuje się lico pd. ściany chóru. Zachowały się tylko trzy
ciosy wapienne, ułożone obok siebie w jednej war-
stwie (ryc. 12)25. Wewnętrzny narożnik naziemnej
części chóru i apsydy jest zniszczony. Cios, który
go tworzył, został usunięty. Na miejscu, które pier-
wotnie zajmował, pozostał jednak wyraźny odcisk,
dzięki czemu położenie narożnika pozostaje bardzo
czytelne. Do wewnętrznego lica fundamentu apsydy
głównej przylega niewielki świadek, na którego ko-
25 Zach. cios usunięty został przy zakładaniu żelbetonowej
płyty.
ronię, na wysokości odsadzki muru, zalega żółty
piasek (tabl. XI 7, 8)26. Na nim zapewne ułożona
była pierwotnie romańska posadzka chóru. Naziemna
część absydy, istniejąca do 70 cm wysokości, składa
się z sześciu warstw pięknie obrobionych, wydłużo-
nych ciosów piaskowca (ryc. 13). Jest to jeden z naj-
lepiej zachowanych fragmentów kościoła romań-
skiego. Niemal cały pd. odcinek łuku apsydy głów-
nej i pd. mur chóru są niewidoczne, tkwią bowiem
w pd. murze gotyckiego prezbiterium. Tylko pewne
fragmenty odsłonięto w wykopie w pd.-zach. naroż-
niku zakrystii, zamienionym w r. 1964 na niewielką
kryptę. Jej ścianę wsch. tworzy skośnie ustawiona
szkarpa gotyckiego prezbiterium, pn. natomiast fun-
dament tegoż prezbiterium. W narożniku pn.-zach.
krypty z gotyckiego fundamentu prezbiterium wy-
nurza się fundament pd. krańca łuku apsydy głów-
nej, który przechodzi w wydatny uskok, będący po-
czątkiem pd. muru chóru (ryc. 14). Mur ten łączy
się z kolei z wypukłością ściany zewnętrznej bocznej
apsydy pd. Inny skromny fragment apsydy głównej
26 Woźniak i Zoll-Adamikowa, o. c., s. 17.
60
mury naziemne. Przejście od fundamentu do muru
naziemnego dokonuje się przez odsadzkę, której sze-
rokość jest jednakże zmienna w różnych miejscach.
Jak bowiem było powiedziane, mur naziemny, wy-
równując szczegóły rzutu poziomego, różnie układa
się na swej podstawie. W partii chóru zachował się
najlepiej od strony zewnętrznej, to znaczy pn. Wi-
doczne jest tu lico ściany złożone z czterech warstw
bardzo płaskich i wydłużonych piaskowców (ryc. 11).
Na jej krańcu zach. widoczny jest kąt styku z apsydą
pn. Na wsch. zaś wielki wapienny cios stanowi na-
rożnik naziemnej partii dużej apsydy. Gorzej prezen-
tuje się lico pd. ściany chóru. Zachowały się tylko trzy
ciosy wapienne, ułożone obok siebie w jednej war-
stwie (ryc. 12)25. Wewnętrzny narożnik naziemnej
części chóru i apsydy jest zniszczony. Cios, który
go tworzył, został usunięty. Na miejscu, które pier-
wotnie zajmował, pozostał jednak wyraźny odcisk,
dzięki czemu położenie narożnika pozostaje bardzo
czytelne. Do wewnętrznego lica fundamentu apsydy
głównej przylega niewielki świadek, na którego ko-
25 Zach. cios usunięty został przy zakładaniu żelbetonowej
płyty.
ronię, na wysokości odsadzki muru, zalega żółty
piasek (tabl. XI 7, 8)26. Na nim zapewne ułożona
była pierwotnie romańska posadzka chóru. Naziemna
część absydy, istniejąca do 70 cm wysokości, składa
się z sześciu warstw pięknie obrobionych, wydłużo-
nych ciosów piaskowca (ryc. 13). Jest to jeden z naj-
lepiej zachowanych fragmentów kościoła romań-
skiego. Niemal cały pd. odcinek łuku apsydy głów-
nej i pd. mur chóru są niewidoczne, tkwią bowiem
w pd. murze gotyckiego prezbiterium. Tylko pewne
fragmenty odsłonięto w wykopie w pd.-zach. naroż-
niku zakrystii, zamienionym w r. 1964 na niewielką
kryptę. Jej ścianę wsch. tworzy skośnie ustawiona
szkarpa gotyckiego prezbiterium, pn. natomiast fun-
dament tegoż prezbiterium. W narożniku pn.-zach.
krypty z gotyckiego fundamentu prezbiterium wy-
nurza się fundament pd. krańca łuku apsydy głów-
nej, który przechodzi w wydatny uskok, będący po-
czątkiem pd. muru chóru (ryc. 14). Mur ten łączy
się z kolei z wypukłością ściany zewnętrznej bocznej
apsydy pd. Inny skromny fragment apsydy głównej
26 Woźniak i Zoll-Adamikowa, o. c., s. 17.
60