DOI Artikel:
Żurowska, Klementyna: Romański kościół opactwa benedyktynów w Tyńcu
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20358#0091
52. Tyniec, kościół romański, rekonstrukcja elewacji; wariant
z dwiema wieżami: a) widok od wschodu, b) widok od zachodu;
wariant z jedną wieżą: c) widok od zachodu (wg K. Żurow-
skiej i J. Smólskiego)
fundamenty zach. części kościoła romańskiego, za-
chowali jednak pełny ciąg fundamentu pd. wraz
z narożnikiem pd.-zach. Wszystkie irnie występy
pod półkolumny przy tym murze zachowały się.
Dlatego jest rzeczą zadziwiającą, dlaczego zrąbano
ten jeden występ, który sam w sobie w niczym
nie mógł przeszkadzać. Jeżeli jednak zamiast występu
pod półkolumnę w omawianym miejscu przylegał
do pd. muru pd. odcinek zach. ławy fundamentowej,
który w miejscu tym winien się był znajdować, to
wtedy wyburzenie owego odcinka pd., podobnie jak
i jej przedłużenia środkowego i pn., staje się zro-
zumiałe50.
Z kolei należy rozpatrzyć sprawę funkcji tej, prze-
strzennie wydzielonej, zach. części kościoła, co łączy
się z zagadnieniem głównego wejścia. Jak wiadomo,
niewielki portal prowadził z klasztoru do kościoła
w drugim przęśle nawy pd. Teoretycznie portal
główny mógł się znajdować w elewacji pn. kościoła.
Wykopaliska nie ujawniły jednak po tej stronie
śladów progu. Istnieje nadto argument topogra-
ficzny przemawiający przeciw usytuowaniu głównego
wejścia od północy, a za umieszczeniem go od za-
chodu. Za pn. elewacją zaczynał się bowiem dziś
jeszcze widoczny spadek terenu, przechodzącego
w ostrą szkarpę. Droga na wzgórze klasztorne,
wiodąca niewątpliwie w tym samym miejscu co
obecna, w naturalny sposób prowadziła ku fasadzie
zach. kościoła i zapewne od zachodu umieszczonego
wejścia do zabudowań klasztornych.
W tej sytuacji ujawniona w zach. części kościoła
wydzielona przestrzeń była niczym innym, jak
trój przęsło wym, szeroko otwartym na kościół, przed-
sionkiem. Na tym twierdzeniu kończy się, niestety,
stosunkowo pewny grunt rekonstrukcji kościoła
tynieckiego. Trzeba jednak powiedzieć, że jakkol-
wiek wykazany przedsionek mógł być przestrzennie
wydzielony z zach. części korpusu kościoła, bez
żadnego akcentu wertykalnego w bryle i elewacji
kościoła, to jednak w świetle współczesnych analogii,
o których mowa będzie w dalszym toku pracy,
winien był on posiadać wieżowy akcent. Czy była to
jednak forma trój wieżowa, dwuwieżowa, czy też
jedno wieżowa — z samego rzutu nie sposób wyde-
dukować tego w sposób przekonujący51 (ryc. 52).
50 Wyburzenie pd. odcinka rekonstruowanej lawy funda-
mentowej poprzecznej zostało, być może, dokonane przy bu-
dowie krypty. Przemawia za tym brak ziemi na murze romań-
skim w miejscu styku ze zrąbanym fundamentem.
51 Do tej kwestii powracam na s. 99-101.
6*
83
z dwiema wieżami: a) widok od wschodu, b) widok od zachodu;
wariant z jedną wieżą: c) widok od zachodu (wg K. Żurow-
skiej i J. Smólskiego)
fundamenty zach. części kościoła romańskiego, za-
chowali jednak pełny ciąg fundamentu pd. wraz
z narożnikiem pd.-zach. Wszystkie irnie występy
pod półkolumny przy tym murze zachowały się.
Dlatego jest rzeczą zadziwiającą, dlaczego zrąbano
ten jeden występ, który sam w sobie w niczym
nie mógł przeszkadzać. Jeżeli jednak zamiast występu
pod półkolumnę w omawianym miejscu przylegał
do pd. muru pd. odcinek zach. ławy fundamentowej,
który w miejscu tym winien się był znajdować, to
wtedy wyburzenie owego odcinka pd., podobnie jak
i jej przedłużenia środkowego i pn., staje się zro-
zumiałe50.
Z kolei należy rozpatrzyć sprawę funkcji tej, prze-
strzennie wydzielonej, zach. części kościoła, co łączy
się z zagadnieniem głównego wejścia. Jak wiadomo,
niewielki portal prowadził z klasztoru do kościoła
w drugim przęśle nawy pd. Teoretycznie portal
główny mógł się znajdować w elewacji pn. kościoła.
Wykopaliska nie ujawniły jednak po tej stronie
śladów progu. Istnieje nadto argument topogra-
ficzny przemawiający przeciw usytuowaniu głównego
wejścia od północy, a za umieszczeniem go od za-
chodu. Za pn. elewacją zaczynał się bowiem dziś
jeszcze widoczny spadek terenu, przechodzącego
w ostrą szkarpę. Droga na wzgórze klasztorne,
wiodąca niewątpliwie w tym samym miejscu co
obecna, w naturalny sposób prowadziła ku fasadzie
zach. kościoła i zapewne od zachodu umieszczonego
wejścia do zabudowań klasztornych.
W tej sytuacji ujawniona w zach. części kościoła
wydzielona przestrzeń była niczym innym, jak
trój przęsło wym, szeroko otwartym na kościół, przed-
sionkiem. Na tym twierdzeniu kończy się, niestety,
stosunkowo pewny grunt rekonstrukcji kościoła
tynieckiego. Trzeba jednak powiedzieć, że jakkol-
wiek wykazany przedsionek mógł być przestrzennie
wydzielony z zach. części korpusu kościoła, bez
żadnego akcentu wertykalnego w bryle i elewacji
kościoła, to jednak w świetle współczesnych analogii,
o których mowa będzie w dalszym toku pracy,
winien był on posiadać wieżowy akcent. Czy była to
jednak forma trój wieżowa, dwuwieżowa, czy też
jedno wieżowa — z samego rzutu nie sposób wyde-
dukować tego w sposób przekonujący51 (ryc. 52).
50 Wyburzenie pd. odcinka rekonstruowanej lawy funda-
mentowej poprzecznej zostało, być może, dokonane przy bu-
dowie krypty. Przemawia za tym brak ziemi na murze romań-
skim w miejscu styku ze zrąbanym fundamentem.
51 Do tej kwestii powracam na s. 99-101.
6*
83