DOI article:
Żurowska, Klementyna: Romański kościół opactwa benedyktynów w Tyńcu
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20358#0099
54. Rzuty poziome szwajcarskich kościołów beztranseptowych z trzema apsydami i wieżami w fasadzie: a) Schonenward,
b) Mautiers-Grandval, c) Stein-am-Rhein, d) Wagenhausen
nej kondygnacji kaplicę Św. Michała. Dwie krypty,
jedna jeszcze karolińska pod apsydą główną i po-
przedzającym ją przęsłem, druga, dobudowana na
zewnątrz wsch. części chóru, uzupełniały strukturę
całości71 * * 74. Korpus i chór kościoła Św. Maksymina,
podobnie jak pochodząca z w. VIII bazylika Św.
Emmerama w Ratyzbonie, pozostawał w typie wiel-
kich bazylik rawennackich i jak, zdaje się, słusznie
przypuszcza Gródecki, nawiązywał do istniejących
wówczas w Trewirze bazylik wczesnochrześcijań-
skich. Dodanie natomiast masywu zach. było typo-
wym akcentem sztuki północnej, tak bardzo charak-
terystycznym dla architektury ottońskiej. Kościół
trewirski był realizacją monmnentalną. Oddziałał
jednak głównie na rozwój chórów flankowanych
dwiema wieżami i krypt zewnętrznych75. Beztran-
septowy natomiast korpus wraz z trójapsydowym
chórem nie dał impulsu dla powstania budowli ana-
logicznych.
Na terenach pogranicznych, w strefie przenikania
się form południowych i północnych, powstawały bu-
dowle o typie mieszanym. Posiadały one mianowicie
tradycyjny dla strefy pd. trzynawowy korpus pozba-
wiony transeptu, zamknięty od wsch. trzema apsy-
71 N. Irsch i H. Bunjes, Ehemalige Benediktinerabtei und
Kirche St. Maximin (Die Kunstdenkmaler der Rheinprovinz
XIII, cz. 3, t. 3, Dusseldorf 1938, s. 283-296). — Lehmann,
o. c., s. 126. — Gródecki, o. c., s. 138-140.
75 Tamże, s. 140.
darni, od zach. natomiast masywem typowym dla
strefy pn. Charakterystyczna pod tym względem jest,
zdaje się, grupa czterech kościołów północnoszwaj-
carskich. Kościół Św. Leodegarda w Schónenwerd
(kanton Soluru), zapewne z ł. połowy w. XI, jest
trzynawową, beztranseptową bazyliką filarową
(ryc. 54a)76. Apsyda na zakończeniu każdej z naw
stanowi naturalne jej zakończenie i nawet apsyda
główna nie jest poprzedzona osobnym przęsłem
prezbiterialnym. Od strony zach. wznosił się pier-
wotnie masyw, którego formy są dziś już trudne do
odczytania. Zachowana bowiem dolna kondygnacja
mogła być podstawą zarówno jednej wieży środkowej,
jak i dwu bocznych. Zupełnie analogiczny układ po-
siadał benedyktyński kościół opacki Św. Germana
w Moutier-Grandval, jak należy przypuszczać wznie-
siony w w. XI (ryc. 54 b)77. Jego masyw — wybudo-
wany w drugiej kampanii, zapewne jednak niezbyt
długo po ukończeniu korpusu — nie budzi wątpli-
wości. Była to wieża na rzucie kwadratu, flankowana
dwoma pomieszczeniami sięgającymi do wysokości
jej pierwszego piętra.
Dwa następne zabytki położone są nad Renem,
niedaleko jeziora Bodeńskiego. Kościół benedykty-
76 J. Gantner, Histoire de Vart suise, I, Neuchatel 1941, s.
154—155. Lehmann, o. c., s. 123. — G. Loertscher, Die
romanische Stiftskirche von Schónenwerd, Basel 1952. —■ Gró-
decki, o. c., s. 135-136.
77 W w. XIX rozebrany, a następnie odbudowany. Stara
b) Mautiers-Grandval, c) Stein-am-Rhein, d) Wagenhausen
nej kondygnacji kaplicę Św. Michała. Dwie krypty,
jedna jeszcze karolińska pod apsydą główną i po-
przedzającym ją przęsłem, druga, dobudowana na
zewnątrz wsch. części chóru, uzupełniały strukturę
całości71 * * 74. Korpus i chór kościoła Św. Maksymina,
podobnie jak pochodząca z w. VIII bazylika Św.
Emmerama w Ratyzbonie, pozostawał w typie wiel-
kich bazylik rawennackich i jak, zdaje się, słusznie
przypuszcza Gródecki, nawiązywał do istniejących
wówczas w Trewirze bazylik wczesnochrześcijań-
skich. Dodanie natomiast masywu zach. było typo-
wym akcentem sztuki północnej, tak bardzo charak-
terystycznym dla architektury ottońskiej. Kościół
trewirski był realizacją monmnentalną. Oddziałał
jednak głównie na rozwój chórów flankowanych
dwiema wieżami i krypt zewnętrznych75. Beztran-
septowy natomiast korpus wraz z trójapsydowym
chórem nie dał impulsu dla powstania budowli ana-
logicznych.
Na terenach pogranicznych, w strefie przenikania
się form południowych i północnych, powstawały bu-
dowle o typie mieszanym. Posiadały one mianowicie
tradycyjny dla strefy pd. trzynawowy korpus pozba-
wiony transeptu, zamknięty od wsch. trzema apsy-
71 N. Irsch i H. Bunjes, Ehemalige Benediktinerabtei und
Kirche St. Maximin (Die Kunstdenkmaler der Rheinprovinz
XIII, cz. 3, t. 3, Dusseldorf 1938, s. 283-296). — Lehmann,
o. c., s. 126. — Gródecki, o. c., s. 138-140.
75 Tamże, s. 140.
darni, od zach. natomiast masywem typowym dla
strefy pn. Charakterystyczna pod tym względem jest,
zdaje się, grupa czterech kościołów północnoszwaj-
carskich. Kościół Św. Leodegarda w Schónenwerd
(kanton Soluru), zapewne z ł. połowy w. XI, jest
trzynawową, beztranseptową bazyliką filarową
(ryc. 54a)76. Apsyda na zakończeniu każdej z naw
stanowi naturalne jej zakończenie i nawet apsyda
główna nie jest poprzedzona osobnym przęsłem
prezbiterialnym. Od strony zach. wznosił się pier-
wotnie masyw, którego formy są dziś już trudne do
odczytania. Zachowana bowiem dolna kondygnacja
mogła być podstawą zarówno jednej wieży środkowej,
jak i dwu bocznych. Zupełnie analogiczny układ po-
siadał benedyktyński kościół opacki Św. Germana
w Moutier-Grandval, jak należy przypuszczać wznie-
siony w w. XI (ryc. 54 b)77. Jego masyw — wybudo-
wany w drugiej kampanii, zapewne jednak niezbyt
długo po ukończeniu korpusu — nie budzi wątpli-
wości. Była to wieża na rzucie kwadratu, flankowana
dwoma pomieszczeniami sięgającymi do wysokości
jej pierwszego piętra.
Dwa następne zabytki położone są nad Renem,
niedaleko jeziora Bodeńskiego. Kościół benedykty-
76 J. Gantner, Histoire de Vart suise, I, Neuchatel 1941, s.
154—155. Lehmann, o. c., s. 123. — G. Loertscher, Die
romanische Stiftskirche von Schónenwerd, Basel 1952. —■ Gró-
decki, o. c., s. 135-136.
77 W w. XIX rozebrany, a następnie odbudowany. Stara