DOI article:
Żurowska, Klementyna: Romański kościół opactwa benedyktynów w Tyńcu
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20358#0109
korpusu kościoła, otwarta trzema arkadami do naw
kościoła. Narożne przęsła przedsionka — na rzucie
kwadratu — zwieńczone były wieżami. W ten sposób
otwarty na kościół przedsionek stopił się w jedną
całość z dwiema wieżami w fasadzie kościoła. Forma
ta jest analogiczna do tej, która cechuje kościoły
klasztorne węgierskie.
Można przypuszczać, że ten typ dwuwieżowego
masywu, jaki od w. XII da się zaobserwować w be-
nedyktyńskich kościołach węgierskich, z jego cha-
rakterystycznym układem przestrzennym wyraźnie
związanym, a nie odciętym od przestrzeni trzyna-
wowego korpusu, powstał na gruncie architektury
monastycznej w związku z upraszczaniem się wielkich
przedsionków typu kluniackiego i stapianiem się ich
organicznie z dwuwieżową fasadą. Proces ten na
interesującym nas terenie mógł się dokonać samo-
dzielnie, niekoniecznie w zależności od ośrodków
niemieckich. W całej tej sprawie istnieje jednak pod-
stawowa trudność badawcza wynikająca z fragmenta-
ryczności materiału, zachowane bowiem stosunkowo
pewne przykłady pochodzą z w. XII. Nie posiadamy
natomiast pewności co do wyglądu przedsionków
z końca w. XI. Ostatnie datowanie kościoła w Dia-
kowcach należy na razie uznać za bardzo hipote-
tyczne135, a kościół w St. Benedek, znany tylko
z fundamentów w części zach., nie daje dostatecz-
nych przesłanek do stwierdzenia, jakie było powią-
zanie z nawami136. Tak więc układ przestrzenny
przedsionka kościoła tynieckiego, wyraźnie nie od-
cięty, lecz związany z przestrzenią naw, byłby
pierwszym chronologicznie uchwytnym przykładem
takiego rozwiązania w tym rejonie Europy.
W wyniku przeprowadzonej analizy można wresz-
cie powiedzieć, że kompozycja wnętrza korpusu
kościoła tynieckiego, zgodnie z pochodzeniem typu,
wykazuje cechy charakterystyczne dla architektury
kręgu artystycznego Europy pd. bądź tych ośrodków,
na które krąg ten oddziałał. Dopiero wtórnie, być
może, w związku ze zmianą projektu nawarstwiły
się na pierwotną koncepcję pewne elementy sztuki
ottońskiej. Układ przestrzenny masywu zachod-
136 Por. s. 94.
136 Por. s. 94.
101
kościoła. Narożne przęsła przedsionka — na rzucie
kwadratu — zwieńczone były wieżami. W ten sposób
otwarty na kościół przedsionek stopił się w jedną
całość z dwiema wieżami w fasadzie kościoła. Forma
ta jest analogiczna do tej, która cechuje kościoły
klasztorne węgierskie.
Można przypuszczać, że ten typ dwuwieżowego
masywu, jaki od w. XII da się zaobserwować w be-
nedyktyńskich kościołach węgierskich, z jego cha-
rakterystycznym układem przestrzennym wyraźnie
związanym, a nie odciętym od przestrzeni trzyna-
wowego korpusu, powstał na gruncie architektury
monastycznej w związku z upraszczaniem się wielkich
przedsionków typu kluniackiego i stapianiem się ich
organicznie z dwuwieżową fasadą. Proces ten na
interesującym nas terenie mógł się dokonać samo-
dzielnie, niekoniecznie w zależności od ośrodków
niemieckich. W całej tej sprawie istnieje jednak pod-
stawowa trudność badawcza wynikająca z fragmenta-
ryczności materiału, zachowane bowiem stosunkowo
pewne przykłady pochodzą z w. XII. Nie posiadamy
natomiast pewności co do wyglądu przedsionków
z końca w. XI. Ostatnie datowanie kościoła w Dia-
kowcach należy na razie uznać za bardzo hipote-
tyczne135, a kościół w St. Benedek, znany tylko
z fundamentów w części zach., nie daje dostatecz-
nych przesłanek do stwierdzenia, jakie było powią-
zanie z nawami136. Tak więc układ przestrzenny
przedsionka kościoła tynieckiego, wyraźnie nie od-
cięty, lecz związany z przestrzenią naw, byłby
pierwszym chronologicznie uchwytnym przykładem
takiego rozwiązania w tym rejonie Europy.
W wyniku przeprowadzonej analizy można wresz-
cie powiedzieć, że kompozycja wnętrza korpusu
kościoła tynieckiego, zgodnie z pochodzeniem typu,
wykazuje cechy charakterystyczne dla architektury
kręgu artystycznego Europy pd. bądź tych ośrodków,
na które krąg ten oddziałał. Dopiero wtórnie, być
może, w związku ze zmianą projektu nawarstwiły
się na pierwotną koncepcję pewne elementy sztuki
ottońskiej. Układ przestrzenny masywu zachod-
136 Por. s. 94.
136 Por. s. 94.
101