DOI Artikel:
Żurowska, Klementyna: Romański kościół opactwa benedyktynów w Tyńcu
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20358#0111
w mur prosty. Ta ostatnia praktyka budowlana
charakteryzuje również grupę węgierskich kościo-
łów klasztornych w. XI i XII. Na terenie Krakowa
zarówno pierwszy kościół Św. Salwatora142, jak i tzw.
pierwsza katedra143 oraz kościół Św. Andrzeja144
posiadały uskoki przy apsydach. Tak więc ich obec-
ność w Tyńcu jest całko wice zrozumiała.
Nowością na naszym terenie była natomiast
forma podpór międzynawowych, które otrzymały
rzut w kształcie T. Stanowił on naturalną konsek-
wencję projektowanego kamiennego przykrycia naw
bocznych. W Lombardii podpory tego typu, uży-
wane na początku w. XI, szybko zostały wyparte
przez filar krzyżowy 145. W architekturze ottońskiej
filar o interesującym nas rzucie stosowano w związku
z lukami poprzecznymi, następnie zaś łącznie ze
62. Kraków, Wawel. Pierwsza katedra, baza kolumienki
(fot. S. Kolowca)
sklepieniami w nawach bocznych. Specjalnie cha-
rakterystyczne są tu przykłady kościołów w Brau-
weiler i Panny Marii na Kapitolu w Kolonii, gdzie
142 Przez ostatnie 20 lat kościół Św. Salwatora był przed-
miotem szeregu kolejnych badań i coraz bardziej rewelacyjnych
odkryć. Patrz Z. Gawlik, Romański kościół Św. Salwatora
w Krakowie (Prace KHS IX, 1948, s. 226-229). — Tenże,
Kościół Św. Salwatora na Zwierzyńcu w Krakowie (Biuletyn
HSiK X, 1948, s. 1-20). — J. Hawrot, Pierwszy kościół pod
wezwaniem Salwatora na Zwierzyńcu w Krakowie (Kwartalnik
AiU I, 1956, s. 157-172). — W. Zin i W. Grabski, Wczesno-
63. Tyniec, opactwo. Klasztor, baza półkolumny przyściennej
(fot. W. Gumula)
pierwszy raz filar T wystąpił łącznie z półkolumną,
której odpowiadała półkolumną przy ścianie146. Tak
więc forma tynieckiego filara bliższa jest tradycji
ottońskiej niż śródziemnomorskiej. Osobnego omó-
wienia wymaga jednak jeszcze motyw samej pół-
kolumny. Forma ta zastosowana została po raz
pierwszy w Polsce w krypcie tzw. pierwszej katedry
wawelskiej. Podtrzymujące sklepienie kolumny i pół-
kolumny ustawiono na bazach o charakterystycznym
profilu, w którym partie środkowe, wklęśnięte, wy-
pełnione zostały podwójnym sznurem. Profile te,
których nie spotykamy już na bazach krypty Św.
Leonarda147, odnajdujemy w Tyńcu, i to w związku
z półkolumnami. W tym kontekście trudno właściwie
wątpić, że wykonując w kościele tynieckim zarówno
średniowieczne budoide Krakowa w świetle ostatnich badań (Rocz.
Krak. XXXVIII, 1966, s. 35-44).
143 por_ przypis 138.
144 Por. przypis 196.
146 Porter, o. c., I, s. 86-92.
146 Por. przypis 115.
147 Wzniesionej pod chórem zach. tzw. drugiej katedry wa-
welskiej, rozpoczętej zapewne w końcu w. XI.
103
charakteryzuje również grupę węgierskich kościo-
łów klasztornych w. XI i XII. Na terenie Krakowa
zarówno pierwszy kościół Św. Salwatora142, jak i tzw.
pierwsza katedra143 oraz kościół Św. Andrzeja144
posiadały uskoki przy apsydach. Tak więc ich obec-
ność w Tyńcu jest całko wice zrozumiała.
Nowością na naszym terenie była natomiast
forma podpór międzynawowych, które otrzymały
rzut w kształcie T. Stanowił on naturalną konsek-
wencję projektowanego kamiennego przykrycia naw
bocznych. W Lombardii podpory tego typu, uży-
wane na początku w. XI, szybko zostały wyparte
przez filar krzyżowy 145. W architekturze ottońskiej
filar o interesującym nas rzucie stosowano w związku
z lukami poprzecznymi, następnie zaś łącznie ze
62. Kraków, Wawel. Pierwsza katedra, baza kolumienki
(fot. S. Kolowca)
sklepieniami w nawach bocznych. Specjalnie cha-
rakterystyczne są tu przykłady kościołów w Brau-
weiler i Panny Marii na Kapitolu w Kolonii, gdzie
142 Przez ostatnie 20 lat kościół Św. Salwatora był przed-
miotem szeregu kolejnych badań i coraz bardziej rewelacyjnych
odkryć. Patrz Z. Gawlik, Romański kościół Św. Salwatora
w Krakowie (Prace KHS IX, 1948, s. 226-229). — Tenże,
Kościół Św. Salwatora na Zwierzyńcu w Krakowie (Biuletyn
HSiK X, 1948, s. 1-20). — J. Hawrot, Pierwszy kościół pod
wezwaniem Salwatora na Zwierzyńcu w Krakowie (Kwartalnik
AiU I, 1956, s. 157-172). — W. Zin i W. Grabski, Wczesno-
63. Tyniec, opactwo. Klasztor, baza półkolumny przyściennej
(fot. W. Gumula)
pierwszy raz filar T wystąpił łącznie z półkolumną,
której odpowiadała półkolumną przy ścianie146. Tak
więc forma tynieckiego filara bliższa jest tradycji
ottońskiej niż śródziemnomorskiej. Osobnego omó-
wienia wymaga jednak jeszcze motyw samej pół-
kolumny. Forma ta zastosowana została po raz
pierwszy w Polsce w krypcie tzw. pierwszej katedry
wawelskiej. Podtrzymujące sklepienie kolumny i pół-
kolumny ustawiono na bazach o charakterystycznym
profilu, w którym partie środkowe, wklęśnięte, wy-
pełnione zostały podwójnym sznurem. Profile te,
których nie spotykamy już na bazach krypty Św.
Leonarda147, odnajdujemy w Tyńcu, i to w związku
z półkolumnami. W tym kontekście trudno właściwie
wątpić, że wykonując w kościele tynieckim zarówno
średniowieczne budoide Krakowa w świetle ostatnich badań (Rocz.
Krak. XXXVIII, 1966, s. 35-44).
143 por_ przypis 138.
144 Por. przypis 196.
146 Porter, o. c., I, s. 86-92.
146 Por. przypis 115.
147 Wzniesionej pod chórem zach. tzw. drugiej katedry wa-
welskiej, rozpoczętej zapewne w końcu w. XI.
103