DOI Artikel:
Żurowska, Klementyna: Romański kościół opactwa benedyktynów w Tyńcu
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20358#0116
c
67. Rzuty poziome benedyktyńskich kościołów południowoniemieckich: a) Św. Emmerama w Ratyzbonie, b) Kastel, c) Reichenbach
am Regen (wg Hoffmanna)
wielkich opactw benedyktyńskich o charakterys-
tycznym układzie krzyżowym i rozbudowanym chó-
rze (Reihenau, Oberzell, Saint-Gall, Romainmou-
tiers, Schafhausen), lecz sięgano po starą popularną
w tym rejonie formę niedużej bazyliki, beztransepto-
wej i trójapsydowej, a likwidując w niej kryptę, wy-
dzielając chór i dodając mniej lub bardziej rozbudo-
wany przedsionek, adaptowano do wymogów zwią-
zanych z burgundzką reformą monastyczną.
Nie bez znaczenia dla kwestii przystosowania
beztranseptowych bazylik typu lombardzkiego do
celów reformy w duchu kluniackim pozostają liczne
kościoły pd. niemieckie, związane z kongregacją hir-
sauską. Są to wszystko duże kościoły, zakończone
od wschodu trzema apsydami, bez krypt, z wejściem
od zachodu przez przedsionek przybierający różne
postacie. Część chórowa dla mnichów wydzielona
była we wschodnich przęsłach nawy głównej.
Hoffmann wyróżnił te kościoły w ramach hirsauskiej
szkoły budowlanej jako osobny typ szwabsko-ba-
warski (ryc. 67)178. Realizowały one podstawowe
założenia programu popularyzowanego przez klu-
niaków w oparciu o typ formalny, który w związku
z bardzo silnymi kontaktami z pn. Italią stale był na
tym terenie bardzo żywotny.
Jeżeli obecnie, pod kątem programu, spojrzymy
na grupę omawianych już benedyktyńskich kościo-
łów węgierskich, to trudno nie zauważyć, że zestaw
zawartych w nich elementów kompozycyjnych, takich
jak: trójapsydowy, pozbawiony krypty chór, osiowy
układ budowli z wejściem głównym w fasadzie zach.
wiodącym przez otwarty na kościół przedsionek, nad
którym dominowały dwie wieże, był niesiony i roz-
powszechniany w Europie przez reformę burgundzką,
i to zarówno w jej wydaniu kluniackim, jak i później
w 2. połowie w. XI przez jej hirsauską odmianę.
Wprawdzie klasycznym układem kościołów, wzno-
szonych wedle programu tej reformy, były założenia
transeptowe z rozbudowanym prezbiterium, ale —
jak to już wykazano — z jednej strony w mniej
178 Hoffmann, o. c., s. 65-74.
108
67. Rzuty poziome benedyktyńskich kościołów południowoniemieckich: a) Św. Emmerama w Ratyzbonie, b) Kastel, c) Reichenbach
am Regen (wg Hoffmanna)
wielkich opactw benedyktyńskich o charakterys-
tycznym układzie krzyżowym i rozbudowanym chó-
rze (Reihenau, Oberzell, Saint-Gall, Romainmou-
tiers, Schafhausen), lecz sięgano po starą popularną
w tym rejonie formę niedużej bazyliki, beztransepto-
wej i trójapsydowej, a likwidując w niej kryptę, wy-
dzielając chór i dodając mniej lub bardziej rozbudo-
wany przedsionek, adaptowano do wymogów zwią-
zanych z burgundzką reformą monastyczną.
Nie bez znaczenia dla kwestii przystosowania
beztranseptowych bazylik typu lombardzkiego do
celów reformy w duchu kluniackim pozostają liczne
kościoły pd. niemieckie, związane z kongregacją hir-
sauską. Są to wszystko duże kościoły, zakończone
od wschodu trzema apsydami, bez krypt, z wejściem
od zachodu przez przedsionek przybierający różne
postacie. Część chórowa dla mnichów wydzielona
była we wschodnich przęsłach nawy głównej.
Hoffmann wyróżnił te kościoły w ramach hirsauskiej
szkoły budowlanej jako osobny typ szwabsko-ba-
warski (ryc. 67)178. Realizowały one podstawowe
założenia programu popularyzowanego przez klu-
niaków w oparciu o typ formalny, który w związku
z bardzo silnymi kontaktami z pn. Italią stale był na
tym terenie bardzo żywotny.
Jeżeli obecnie, pod kątem programu, spojrzymy
na grupę omawianych już benedyktyńskich kościo-
łów węgierskich, to trudno nie zauważyć, że zestaw
zawartych w nich elementów kompozycyjnych, takich
jak: trójapsydowy, pozbawiony krypty chór, osiowy
układ budowli z wejściem głównym w fasadzie zach.
wiodącym przez otwarty na kościół przedsionek, nad
którym dominowały dwie wieże, był niesiony i roz-
powszechniany w Europie przez reformę burgundzką,
i to zarówno w jej wydaniu kluniackim, jak i później
w 2. połowie w. XI przez jej hirsauską odmianę.
Wprawdzie klasycznym układem kościołów, wzno-
szonych wedle programu tej reformy, były założenia
transeptowe z rozbudowanym prezbiterium, ale —
jak to już wykazano — z jednej strony w mniej
178 Hoffmann, o. c., s. 65-74.
108