DOI Artikel:
Żurowska, Klementyna: Działalność architektoniczna benedyktynów w Wielkopolsce w drugiej połowie XI wieku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20358#0140
16. Amay, kościół, rekonstrukcja fasady zach. (wg Genicot)
otrzymał rzut kwadratu zamkniętego od zachodu
ścianą prostą zwieńczoną trójkątnym szczytem.
W narożnikach chóru z transeptem umieszczono
wieże na rzucie kwadratu z przylegającymi jeszcze
nadto wieżyczkami schodowymi. Notgerowska ka-
tedra Św. Lamberta w Liege należy do wielkich,
przełomowych realizacji architektonicznych, które,
podjęte około r. 1000, wycisnęły piętno na architek-
turze w. XI nie tylko swej prowincji, lecz także
i sąsiednich regionów. Wielkie, monumentalne
założenia mozańskie w. XI niestety nie istnieją
i jedynie we wspomnianej katedrze w Verdun
i kościele Św. Gertrudy w Nivelles odnajdujemy echa
pełnego programu katedry w Liege. Oddziałała ona
jednak i na mniejsze budowle nie tyle całością, ile
poszczególnymi elementami. Pierwszy wariant tzw.
chórów mozańskich jest niczym innym jak pomniej-
szoną w skali i uproszczoną (brak krypt) formą
chóru zach. katedry Św. Lamberta45. Jednakże
również i drugi wariant zdaje się wywodzić z pierwo-
wzoru leodyjskiego. W swym układzie przestrzen-
nym jest mu on nawet bliższy, gdyż zachowuje
kryptę. Do tych chórów dołączyła się jednak inna,
druga forma, niezwykle silnie oddziałująca i popu-
larna w basenie dolnego Renu i Mozy, mianowicie
przedsionek słynnej kaplicy Karola Wielkiego
w Akwizgranie. W ciągu w. IX i X wielokrotnie
powtarzany na tym terenie, doczekał się nowej
monumentalnej realizacji w innej notgerowskiej
fundacji w centralnym kościele Św. Jana w Liege —
kopii akwizgrańskiego wzoru46. Nałożenie się form
trójwieżowego masywu akwizgrańskiego na prze-
strzenną koncepcję zach. chóru katedry Św. Lam-
berta dało w efekcie tę formę, którą nazywamy tu
drugim wariantem tzw. chóru mozańskiego. To
zjawisko staje się zrozumiałe właśnie na przełomie
m
1 1
0
1_
5
'
10 m
i
17. Liege, katedra Św. Lamberta, rzut poziomy chóru zach.
(wg Lehmanna)
45 Genicot, Grands monuments..., s. 64. Pierwszy wa-
riant tak zwanych chórów mozańskich zbliża się bardzo
w swych formach do tak zwanych masywów saskich. Geneza
zabytków mozańskich jest jednak odmienna. Jak sądzi L. Ge-
nicot (Uavant-corps ottonien d’Amay..., s. 372-373), wywodzą
się one od chóru zach. katedry Św. Lamberta w Liege i stanowią
formę zalążkową dwunastowiecznych masywów mozańskich
tego typu, co w kościele Św. Serwacego w Maastricht czy Św.
Bartłomieja w Liege. W terminologii niemieckiej typ ten nosi
nazwę Westchorhallen.
46 Lehmann, 109.—Gródecki, o. c., s. 169-170.
132
otrzymał rzut kwadratu zamkniętego od zachodu
ścianą prostą zwieńczoną trójkątnym szczytem.
W narożnikach chóru z transeptem umieszczono
wieże na rzucie kwadratu z przylegającymi jeszcze
nadto wieżyczkami schodowymi. Notgerowska ka-
tedra Św. Lamberta w Liege należy do wielkich,
przełomowych realizacji architektonicznych, które,
podjęte około r. 1000, wycisnęły piętno na architek-
turze w. XI nie tylko swej prowincji, lecz także
i sąsiednich regionów. Wielkie, monumentalne
założenia mozańskie w. XI niestety nie istnieją
i jedynie we wspomnianej katedrze w Verdun
i kościele Św. Gertrudy w Nivelles odnajdujemy echa
pełnego programu katedry w Liege. Oddziałała ona
jednak i na mniejsze budowle nie tyle całością, ile
poszczególnymi elementami. Pierwszy wariant tzw.
chórów mozańskich jest niczym innym jak pomniej-
szoną w skali i uproszczoną (brak krypt) formą
chóru zach. katedry Św. Lamberta45. Jednakże
również i drugi wariant zdaje się wywodzić z pierwo-
wzoru leodyjskiego. W swym układzie przestrzen-
nym jest mu on nawet bliższy, gdyż zachowuje
kryptę. Do tych chórów dołączyła się jednak inna,
druga forma, niezwykle silnie oddziałująca i popu-
larna w basenie dolnego Renu i Mozy, mianowicie
przedsionek słynnej kaplicy Karola Wielkiego
w Akwizgranie. W ciągu w. IX i X wielokrotnie
powtarzany na tym terenie, doczekał się nowej
monumentalnej realizacji w innej notgerowskiej
fundacji w centralnym kościele Św. Jana w Liege —
kopii akwizgrańskiego wzoru46. Nałożenie się form
trójwieżowego masywu akwizgrańskiego na prze-
strzenną koncepcję zach. chóru katedry Św. Lam-
berta dało w efekcie tę formę, którą nazywamy tu
drugim wariantem tzw. chóru mozańskiego. To
zjawisko staje się zrozumiałe właśnie na przełomie
m
1 1
0
1_
5
'
10 m
i
17. Liege, katedra Św. Lamberta, rzut poziomy chóru zach.
(wg Lehmanna)
45 Genicot, Grands monuments..., s. 64. Pierwszy wa-
riant tak zwanych chórów mozańskich zbliża się bardzo
w swych formach do tak zwanych masywów saskich. Geneza
zabytków mozańskich jest jednak odmienna. Jak sądzi L. Ge-
nicot (Uavant-corps ottonien d’Amay..., s. 372-373), wywodzą
się one od chóru zach. katedry Św. Lamberta w Liege i stanowią
formę zalążkową dwunastowiecznych masywów mozańskich
tego typu, co w kościele Św. Serwacego w Maastricht czy Św.
Bartłomieja w Liege. W terminologii niemieckiej typ ten nosi
nazwę Westchorhallen.
46 Lehmann, 109.—Gródecki, o. c., s. 169-170.
132