DOI Artikel:
Kalinowski, Lech: Zabytki rzeźby romańskiej w opactwie tynieckim
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20358#0156
18. Głowica bliźnia przyścienna z resztkami dekoracji roślinnej. Tyniec, opactwo (fot. W. Gumuła)
23,5-24 cm, w tym wałek 2,5 cm, abakus 5 cm; sze-
rokość 20,5 cm. Wymiary pól trapezowatych:
AP 28,5x12x17x18 cm; O 20 X 11,5 X 18,5 X
Xl8 cm; R L 27,5-28 X 12,5-13 X18 X18,5cm.
Po strome awersu powierzchnię pola prawego
dzielą na części dwie gałązki-wstęgi dwupasmowe,
biorące początek w dolnych narożach, przewiązane
w środku rodzajem trójpasmowego pierścienia.
Wierzchołki gałązek w górnych narożach i odgałęzie-
nia po bokach przechodzą w półpalmety i mniej re-
gularne zespoły listków, a na osi kompozycji, u góry,
zamknięta jest w wałeczkowatej ramie stosunkowo
bogata dziewięciopłatkowa palmeta, złożona z trzech
grup trój liści. Przestrzeń wolną w kształcie trójkąta
nad wałkiem podstawy wypełnia ostro zakończony
trój liść.
Natomiast w trapez pola lewego rewersu wpisane
są dwa duże kwadraty o bokach z wstęg dwupasmo-
wych. Kwadraty te przeplecione są z sobą pod ką-
tem 45° w ten sposób, że tworzy się motyw regular-
nej gwiazdy ośmioramiennej. Wszystkie cztery na-
roża kwadratu leżącego i dwa naroża kwadratu
ustawionego po przekątni przechodzą w półpalmetki
0 wyglądzie kwiatów lilii. Środek gwiazdy wypełnia
dziewięciopłatkowa rozeta na tle kolistej tarczy.
Z kolei na lekko wklęsłej płaszczyźnie pola bocz-
nego występuje starannie odkuty wzór dwupasmo-
wych wstęg-łodyżek biorących początek w dolnych na-
rożach i przeplecionych z sobą w środku pola. Ich od-
gałęzienia wypuszczają na boki i ku górnym narożom
pędy w postaci listków półpalmet, a na osi u góry
tworzą odwróconą pięciopłatkową palmetę. Trój-
kątną przestrzeń nad wałkiem i tym razem wypełnia
duży liść pięciopłatkowy.
Motyw ośmiobocznej gwiazdy, zbudowanej
z dwóch przeplecionych kwadratów z rozetą w środ-
ku, jest późnoantycznego pochodzenia; wskazują'
na to liczne przykłady, spośród których można przy-
toczyć naczynia metalowe ozdobione ornamentem
rytym w rodzaju srebrnego talerza z Augst w Szwaj-
carii30 albo cynowego z Appleshaw w Anglii31
1 rzeźbione płyty kamienne: z synagogi w Khirbet
Kanef32, w grotach watykańskich pod bazyliką
Św. Piotra w Rzymie33 czy z Neumagen w Muzeum
Prowincjonalnym w Trewirze (ryc. 23)34. Znała go
sztuka wczesnobizantyńska, o czym świadczy choćby
30 R. Zahn, Der Silberteller von Hassleben und Augst
(Das Furstengrab von Hassleben II, Berlin-Leipzig 1933, s. 86
i n.). — Holmqvist, o. c., tabl. LCI do tekstu s. 236-237.
31 Holmqvist, o. c., s. 234, ryc. 126 do tekstu s. 233-236.
32 E. R. G oodenough, Jezuish Symbols in the Greco-
Roman Period III (Bollingen Series XXXVII, Pantheon Books
1953, ryc. 547 do tekstu I, s. 212-213).
33 G. T. Rivoira, Le origini della architettura Lombarda,
2 wyd., Milano 1908, s. 47, ryc. 49 do tekstu s. 44.
34 P. Clemen, Die romanische Monumentalmalerei in den
Rheinlanden (Publikationen der Gesellschaft fur rhenische Ge-
schichtskunde XXXIII, Dusseldorf 1916, s. 72, ryc. 73 do
tekstu s. 73). Na złotym naszyjniku z lat około r. 400, znalezio-
nym w Egipcie, rozetę zastąpiła moneta Honoriusza (395-423).
Patrz Kunst der Spdtantike im Mittelmeerland, tabl. 18, ryc. 95
do tekstu s. 35.
148
23,5-24 cm, w tym wałek 2,5 cm, abakus 5 cm; sze-
rokość 20,5 cm. Wymiary pól trapezowatych:
AP 28,5x12x17x18 cm; O 20 X 11,5 X 18,5 X
Xl8 cm; R L 27,5-28 X 12,5-13 X18 X18,5cm.
Po strome awersu powierzchnię pola prawego
dzielą na części dwie gałązki-wstęgi dwupasmowe,
biorące początek w dolnych narożach, przewiązane
w środku rodzajem trójpasmowego pierścienia.
Wierzchołki gałązek w górnych narożach i odgałęzie-
nia po bokach przechodzą w półpalmety i mniej re-
gularne zespoły listków, a na osi kompozycji, u góry,
zamknięta jest w wałeczkowatej ramie stosunkowo
bogata dziewięciopłatkowa palmeta, złożona z trzech
grup trój liści. Przestrzeń wolną w kształcie trójkąta
nad wałkiem podstawy wypełnia ostro zakończony
trój liść.
Natomiast w trapez pola lewego rewersu wpisane
są dwa duże kwadraty o bokach z wstęg dwupasmo-
wych. Kwadraty te przeplecione są z sobą pod ką-
tem 45° w ten sposób, że tworzy się motyw regular-
nej gwiazdy ośmioramiennej. Wszystkie cztery na-
roża kwadratu leżącego i dwa naroża kwadratu
ustawionego po przekątni przechodzą w półpalmetki
0 wyglądzie kwiatów lilii. Środek gwiazdy wypełnia
dziewięciopłatkowa rozeta na tle kolistej tarczy.
Z kolei na lekko wklęsłej płaszczyźnie pola bocz-
nego występuje starannie odkuty wzór dwupasmo-
wych wstęg-łodyżek biorących początek w dolnych na-
rożach i przeplecionych z sobą w środku pola. Ich od-
gałęzienia wypuszczają na boki i ku górnym narożom
pędy w postaci listków półpalmet, a na osi u góry
tworzą odwróconą pięciopłatkową palmetę. Trój-
kątną przestrzeń nad wałkiem i tym razem wypełnia
duży liść pięciopłatkowy.
Motyw ośmiobocznej gwiazdy, zbudowanej
z dwóch przeplecionych kwadratów z rozetą w środ-
ku, jest późnoantycznego pochodzenia; wskazują'
na to liczne przykłady, spośród których można przy-
toczyć naczynia metalowe ozdobione ornamentem
rytym w rodzaju srebrnego talerza z Augst w Szwaj-
carii30 albo cynowego z Appleshaw w Anglii31
1 rzeźbione płyty kamienne: z synagogi w Khirbet
Kanef32, w grotach watykańskich pod bazyliką
Św. Piotra w Rzymie33 czy z Neumagen w Muzeum
Prowincjonalnym w Trewirze (ryc. 23)34. Znała go
sztuka wczesnobizantyńska, o czym świadczy choćby
30 R. Zahn, Der Silberteller von Hassleben und Augst
(Das Furstengrab von Hassleben II, Berlin-Leipzig 1933, s. 86
i n.). — Holmqvist, o. c., tabl. LCI do tekstu s. 236-237.
31 Holmqvist, o. c., s. 234, ryc. 126 do tekstu s. 233-236.
32 E. R. G oodenough, Jezuish Symbols in the Greco-
Roman Period III (Bollingen Series XXXVII, Pantheon Books
1953, ryc. 547 do tekstu I, s. 212-213).
33 G. T. Rivoira, Le origini della architettura Lombarda,
2 wyd., Milano 1908, s. 47, ryc. 49 do tekstu s. 44.
34 P. Clemen, Die romanische Monumentalmalerei in den
Rheinlanden (Publikationen der Gesellschaft fur rhenische Ge-
schichtskunde XXXIII, Dusseldorf 1916, s. 72, ryc. 73 do
tekstu s. 73). Na złotym naszyjniku z lat około r. 400, znalezio-
nym w Egipcie, rozetę zastąpiła moneta Honoriusza (395-423).
Patrz Kunst der Spdtantike im Mittelmeerland, tabl. 18, ryc. 95
do tekstu s. 35.
148