DOI Artikel:
Piątkiewicz-Dereniowa, Maria: Płytki posadzkowe z opactwa benedyktynów w Tyńcu
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20358#0259
18. St. Urban (Szwajcaria), opactwo cystersów. Ornament
fryzu ceramicznego (wg Schnydera rys. K. Miodońska)
wykonywano w początkach w. XIII flizy reliefowe
o motywach zwierzęcych (lwy, gryfy, smoki), heral-
dycznych, roślinnych i czysto geometrycznych, sto-
sując przy tym przeźroczystą polewę o oliwkowym
zabarwieniu19.
Zakres motywów dekoracyjnych był niewątpli-
wie w pewnym stopniu uzależniony od techniki zdo-
bienia. Mozaika np. uniemożliwiała z góry takie sub-
telności kompozycyjne, jakie były możliwe przy in-
krustacji. Natomiast między inkrustacją a reliefem
różnice nie były tak istotne; tu i tam posługiwano
się negatywami rzeźbionymi w drzewie, co — mimo
wszystkich różnic — dawało podobny zakres możli-
wości kształtowania ornamentu. Odmienność efektu
wizualnego była już wynikiem zastosowania różnego
rodzaju reliefu oraz używania przy inkrustacji bia-
łego wypełnienia.
W dekoracji romańskich posadzek europejskich
da się wyróżnić, podobnie jak to obserwujemy w na-
szych posadzkach z tego czasu, trzy podstawowe ro-
dzaje motywów: całkowicie abstrakcyjne wzory ple-
cionkowe, stylizowane formy roślinne oraz motywy
figuralne. Podział ten nie jest całkiem sztywny; zda-
rza się, iż poszczególne formy egzystują obok siebie
bądź łączą się organicznie. Często np. plecionka
przechodzi w liściastą gałązkę, z figury geometrycz-
nej (koła) wyrastają elementy roślinne (lilie), łapy
zaś i ogony zwierzęce przybierają formy palmet.
Wśród typów dekoracji abstrakcyjnej przeważają
plecionki, utworzone z przenikających się bądź po-
łączonych taśmami figur zamkniętych, układające
się w wieloczłonowe motywy kontynuacyjne o ściśle
symetrycznej budowie, takiej jak np. plecionka ty-
niecka. Mimo natrafienia na szereg podobnych kom-
pozycji nie udało się jednak odnaleźć wśród płytek
europejskich motywów identycznych z tynieckimi.
Inny motyw omawianego zespołu: plecion-
kowe obramienie centaura odnajdujemy w wersji
minimalnie odmiennej w wielkim zespole dekoracji
ceramicznej opactwa cysterskiego w St. Urban
w Szwajcarii20. Kontynuacyjny układ przenikają-
cych się form, dających złudzenie szeregu zaczepio-
nych o siebie kół (ryc. 16), spełnia tu rolę identyczną
jak obramienie tynieckie. W każdym kole zamknięta
jest postać zwierzęca. W przeciwieństwie do płytek
19. St. Urban (Szwajcaria), opactwo cystersów. Ornament de-
talu architektonicznego (wg Schnydera rys. K. Miodońska)
Deliciarum Herrady z Landsbergu zdaje się istotnie wskazywać
na to zastosowanie. We Francji znalezione zostały reliefowe
płytki ceramiczne, opatrzone otworami służącymi najprawdo-
podobniej do umocowania gwoździ.
19 Fliesen, s. 44.
20 R. Schnyder, Die Baukeramik und der mittelalterliche
Backsteinban des Zisterzienserklosters St. Urban (Berner Schriften
zur Kunst VIII, Bern 1958), Zespół ten powstał w latach 1260-
1280. Obejmuje on motywy plecionkowe, roślinne i figuralne,
odciśnięte en relief za pomocą drewnianych matryc na uformo-
wanych z gliny elementach architektonicznych, jak: segmenty
nadproży, węgarów, gzymsów, dekoracyjne płyciny itp. Na
dekorację St. Urban składa się w sumie 115 różnych kompozycji
ornamentalnych, stanowiących bezcenne źródło poznania
ornamentyki cysterskiej 2. połowy w. XIII.
249
fryzu ceramicznego (wg Schnydera rys. K. Miodońska)
wykonywano w początkach w. XIII flizy reliefowe
o motywach zwierzęcych (lwy, gryfy, smoki), heral-
dycznych, roślinnych i czysto geometrycznych, sto-
sując przy tym przeźroczystą polewę o oliwkowym
zabarwieniu19.
Zakres motywów dekoracyjnych był niewątpli-
wie w pewnym stopniu uzależniony od techniki zdo-
bienia. Mozaika np. uniemożliwiała z góry takie sub-
telności kompozycyjne, jakie były możliwe przy in-
krustacji. Natomiast między inkrustacją a reliefem
różnice nie były tak istotne; tu i tam posługiwano
się negatywami rzeźbionymi w drzewie, co — mimo
wszystkich różnic — dawało podobny zakres możli-
wości kształtowania ornamentu. Odmienność efektu
wizualnego była już wynikiem zastosowania różnego
rodzaju reliefu oraz używania przy inkrustacji bia-
łego wypełnienia.
W dekoracji romańskich posadzek europejskich
da się wyróżnić, podobnie jak to obserwujemy w na-
szych posadzkach z tego czasu, trzy podstawowe ro-
dzaje motywów: całkowicie abstrakcyjne wzory ple-
cionkowe, stylizowane formy roślinne oraz motywy
figuralne. Podział ten nie jest całkiem sztywny; zda-
rza się, iż poszczególne formy egzystują obok siebie
bądź łączą się organicznie. Często np. plecionka
przechodzi w liściastą gałązkę, z figury geometrycz-
nej (koła) wyrastają elementy roślinne (lilie), łapy
zaś i ogony zwierzęce przybierają formy palmet.
Wśród typów dekoracji abstrakcyjnej przeważają
plecionki, utworzone z przenikających się bądź po-
łączonych taśmami figur zamkniętych, układające
się w wieloczłonowe motywy kontynuacyjne o ściśle
symetrycznej budowie, takiej jak np. plecionka ty-
niecka. Mimo natrafienia na szereg podobnych kom-
pozycji nie udało się jednak odnaleźć wśród płytek
europejskich motywów identycznych z tynieckimi.
Inny motyw omawianego zespołu: plecion-
kowe obramienie centaura odnajdujemy w wersji
minimalnie odmiennej w wielkim zespole dekoracji
ceramicznej opactwa cysterskiego w St. Urban
w Szwajcarii20. Kontynuacyjny układ przenikają-
cych się form, dających złudzenie szeregu zaczepio-
nych o siebie kół (ryc. 16), spełnia tu rolę identyczną
jak obramienie tynieckie. W każdym kole zamknięta
jest postać zwierzęca. W przeciwieństwie do płytek
19. St. Urban (Szwajcaria), opactwo cystersów. Ornament de-
talu architektonicznego (wg Schnydera rys. K. Miodońska)
Deliciarum Herrady z Landsbergu zdaje się istotnie wskazywać
na to zastosowanie. We Francji znalezione zostały reliefowe
płytki ceramiczne, opatrzone otworami służącymi najprawdo-
podobniej do umocowania gwoździ.
19 Fliesen, s. 44.
20 R. Schnyder, Die Baukeramik und der mittelalterliche
Backsteinban des Zisterzienserklosters St. Urban (Berner Schriften
zur Kunst VIII, Bern 1958), Zespół ten powstał w latach 1260-
1280. Obejmuje on motywy plecionkowe, roślinne i figuralne,
odciśnięte en relief za pomocą drewnianych matryc na uformo-
wanych z gliny elementach architektonicznych, jak: segmenty
nadproży, węgarów, gzymsów, dekoracyjne płyciny itp. Na
dekorację St. Urban składa się w sumie 115 różnych kompozycji
ornamentalnych, stanowiących bezcenne źródło poznania
ornamentyki cysterskiej 2. połowy w. XIII.
249